Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze

U C H W A Ł A
SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia 27 marca 2008 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo
upadłościowe i naprawcze
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy
o zmianie ustawy – Prawo upadło ciowe i naprawcze.
Jednocze nie upoważnia senatora Bohdana Paszkowskiego do reprezentowania
Senatu w pracach nad projektem.
MARSZAŁEK SENATU
Bogdan BORUSEWICZ
p r o j e k t
USTAWA
z dnia
o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze
Art. 1.
W ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadło ciowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60,
poz. 535, z późn. zm.1)) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 81 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
"3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, jeżeli wniosek o wpis hipoteki został złożony w sądzie
co najmniej na sze ć miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadło ci.";
2) art. 82 otrzymuje brzmienie:
"Art. 82. Wpis w księdze wieczystej lub rejestrze dokonany z naruszeniem przepisów
art. 81 podlega wykre leniu z urzędu. Podstawą wykre lenia jest postanowienie
sędziego-komisarza stwierdzające niedopuszczalno ć wpisu. Na postanowienie
sędziego-komisarza przysługuje zażalenie.".
Art. 2.
Do spraw wszczętych, a niezakończonych przed dniem wej cia w życie niniejszej ustawy,
stosuje się przepisy ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Art. 3.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz.U. z 2003 r. Nr 217, poz. 2125, z 2004 r. Nr 91, poz. 870
i 871, Nr 96, poz. 959, Nr 121, poz. 1264, Nr 146, poz. 1546, Nr 173, poz. 1808 i Nr 210, poz. 2135, z 2005 r.
Nr 94, poz. 785, Nr 183, poz. 1538 i Nr 184, poz. 1539, z 2006 r. Nr 47, poz. 347, Nr 133, poz. 935 i Nr 157,
poz. 1119 oraz z 2007 r. Nr 123, poz. 850 i Nr 179, poz. 1279.
UZASADNIENIE
1. Ustawa wykonująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 wrze nia 2007 r. (sygn. akt SK 4/06),
stwierdzającego niezgodno ć art. 82 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadło ciowe i
naprawcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 60 ze zm.; ost. zm. Dz. U. z 2006 r. Nr 157, poz. 1119) z
Konstytucją.
Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają
moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Sentencja orzeczenia opublikowana została w Dz. U. z 2007 r., Nr 179, poz. 1279
(dzień publikacji wyroku – 28 wrze nia 2007 r.). Pełny tekst orzeczenia wraz z uzasadnieniem
zamieszczony został w OTK Z.U. z 2007 r., Nr 8A, poz. 98.
2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
2.1. Wyrokiem z dnia 19 wrze nia 2007 r. (sygn. akt SK 4/06) Trybunał
Konstytucyjny orzekł o niezgodno ci z Konstytucją art. 82 ustawy – Prawo upadło ciowe i
naprawcze – „w zakresie, w jakim nie przewiduje sądowej kontroli zgodno ci z prawem
postanowienia sędziego-komisarza w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalno ci wpisu
hipoteki lub zastawu w księdze wieczystej lub wła ciwym rejestrze”.
Technika orzecznicza zastosowana przez Trybunał (tzw. wyrok zakresowy)
spowodowała, że z ustawy uchylona została norma prawna zawarta w zaskarżonym przepisie
(w brzmieniu okre lonym w sentencji wyroku), w tre ci ustawy pozostawiony został
natomiast sam przepis (jednostka redakcyjna tekstu), który był podstawą do rekonstrukcji
normy.
Artykuł 82 ustawy – Prawo upadło ciowe i naprawcze obowiązuje wyłącznie w
zakresie, w jakim Trybunał nie stwierdził jego niekonstytucyjno ci (tzw. czę ciowa
niekonstytucyjno ć przepisu).
- 2 -
2.2. Zaskarżony do Trybunału Konstytucyjnego przepis miał następujące brzmienie:
„Wpis w księdze wieczystej lub rejestrze dokonany z naruszeniem przepisów art. 81 podlega
wykre leniu z urzędu. Podstawą wykre lenia jest postanowienie sędziego-komisarza
stwierdzające niedopuszczalno ć wpisu”.
Ratio legis art. 81 ust. 1 ustawy polegało na przeciwdziałaniu obciążeniom
składników masy upadło ci ograniczonymi prawami rzeczowymi, zaliczanymi do tzw. praw
zastawniczych (hipoteką, zastawem rejestrowym, hipoteką morską, zastawem zwykłym,
zastawem skarbowym). Podstawowym celem postępowania upadło ciowego jest bowiem
zaspokojenie z masy upadło ci roszczeń wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Ponieważ z
istoty niewypłacalno ci wynika, że wierzyciele upadłego z reguły nie uzyskają zaspokojenia
swoich roszczeń w cało ci, ustawodawca wprowadził instrumenty prawne, które
zabezpieczały majątek wchodzący w skład masy upadło ci przed dalszym uszczuplaniem oraz
pozwalały na optymalną i proporcjonalną realizację roszczeń wierzycieli.
2.3. Zgodnie z art. 82 ustawy, stwierdzenie niedopuszczalno ci wpisu hipoteki lub
zastawu w księdze wieczystej albo wła ciwym rejestrze, w razie ogłoszenia upadło ci
podmiotu będącego wła cicielem składnika majątkowego obciążonego wymienionymi
prawami rzeczowymi, znajduje się w kompetencji sędziego-komisarza. Sędzia-komisarz
orzeka o niedopuszczalno ci wpisu w drodze postanowienia, wydawanego na posiedzeniu
niejawnym (art. 214 w związku z art. 154 ustawy).
W my l art. 217 ust. 1 ustawy, jeżeli zachodzi potrzeba wysłuchania upadłego,
syndyka, nadzorcy sądowego, zarządcy, wierzyciela, członka rady wierzycieli lub innych
osób, sąd albo sędzia-komisarz, stosownie do okoliczno ci, wysłuchuje ich na posiedzeniu i z
wysłuchania sporządza protokół, w obecno ci lub nieobecno ci innych osób
zainteresowanych, bądź odbiera od osób wysłuchiwanych o wiadczenia na pi mie.
Artykuł 222 ust. 1 ustawy przewiduje, że na postanowienia sądu upadło ciowego i sędziego-
komisarza przysługuje zażalenie w wypadkach wskazanych w ustawie. Jednak żaden przepis
ustawy nie przewiduje prawa do wniesienia zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza, o
którym mowa w art. 82 ustawy. Postanowienie sędziego-komisarza w przedmiocie
stwierdzenia niedopuszczalno ci wpisu zastawu lub hipoteki nie podlega zatem zaskarżeniu w
ramach postępowania upadło ciowego.
- 3 -
2.4. Zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i
jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez wła ciwy, niezależny,
bezstronny i niezawisły sąd”.
Jak powszechnie przyjmuje orzecznictwo i doktryna prawa, na konstytucyjne prawo
do sądu składa się w szczególno ci:
1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed sądem – organem
o okre lonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym);
2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z
wymogami sprawiedliwo ci i jawno ci;
3) prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia
danej sprawy przez sąd.
W opinii Trybunału Konstytucyjnego zakwestionowana regulacja nie spełnia
minimalnych wymagań sprawiedliwo ci proceduralnej. Prowadzone przez sędziego-
komisarza postępowanie w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalno ci wpisu hipoteki lub
zastawu zostało ukształtowane jako postępowanie niejawne także wobec stron
(zainteresowanych), a ich wysłuchanie jest uzależnione od arbitralnej decyzji podmiotu
prowadzącego to postępowanie (art. 214 w związku z art. 154 oraz art. 217 ustawy). Jeżeli
sędzia-komisarz nie uzna, że zachodzi potrzeba wysłuchania wierzyciela hipotecznego lub
zastawnika, podmiot ten nie ma możliwo ci przedstawienia swoich racji. Paradoks
analizowanej sytuacji polega za na tym, że w toku postępowania, w ramach którego jawno ć
wewnętrzna jest zapewniona w szerszym zakresie – tj. postępowania wieczystoksięgowego
lub rejestrowego – obowiązują reguły proceduralne, które uniemożliwiają wła ciwemu sądowi
uwzględnienie uwag zgłaszanych przez zainteresowanego wierzyciela.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził również, że z art. 78 zd. 1 Konstytucji można
wywie ć postulat takiego kształtowania procedury, aby w miarę możliwo ci gwarantowała
ona prawo wniesienia przez stronę rodka zaskarżenia. Ustawodawca ma obowiązek nie tylko
umożliwić stronie wniesienie rodka zaskarżenia od orzeczenia lub decyzji wydanych w
pierwszej instancji, ale także umożliwić organowi rozpatrującemu rodek zaskarżenia
merytoryczną ocenę prawidłowo ci rozstrzygniętej sprawy. rodek zaskarżenia powinien przy
tym – co do zasady – spełniać wymóg dewolutywno ci, tzn. skorzystanie z niego przez stronę
powinno powodować przeniesienie rozpatrzenia sprawy do wyższej instancji.
W konsekwencji, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 82 ustawy, który nie
przewiduje prawa do wniesienia zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza, ogranicza
prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji