Upadłość likwidacyjna a prawa majątkowe do programu komputerowego

Przeczytaj także: Kiedy stosować podwyższone (autorskie) pracownicze koszty uzyskania przychodów?

W związku z powyższym oraz brzmieniem art. 74 ust. 4 pkt 1) Prawa autorskiego, (dalej: „PrAut”), zgodnie z którym autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego obejmują m.in. prawo do trwałego lub czasowego jego zwielokrotnienia w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie, nie da się zatem korzystać z programu komputerowego nie będąc co najmniej licencjobiorcą licencji na ten program. Licencja natomiast, jest definiowana w art. 67 PrAut jako upoważnienie do korzystania z utworu na wymienionych w umowie polach eksploatacji z określeniem zakresu, miejsca i czasu tego korzystania. W praktyce współpraca z dostawcą oprogramowania nie kończy się jednak tylko na udzieleniu licencji. Obejmuje ona również późniejsze usuwanie błędów w takim oprogramowaniu, czy też jego aktualizację co jest bardzo istotne np. w przypadku różnego rodzaju programów księgowych.

W świetle obecnych trudności gospodarczych pojawia się zatem pytanie, jakie są skutki ogłoszenia upadłości likwidacyjnej licencjodawcy na sytuację podmiotu korzystające z programu komputerowego, na który upadły udzielił licencji?

Skutki upadłości likwidacyjnej dla umów zawartych przez upadłego:

Skutki ogłoszenia upadłości, (czy to likwidacyjnej, czy to układowej), co do zobowiązań upadłego są w sposób kompleksowy regulowane przez Rozdział 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (dalej: „PrUp”).

W pierwszej kolejności, należy jednak zwrócić uwagę na zamieszczane w umowach licencyjnych postanowienia dotyczące automatycznego wypowiedzenia takich umów, lub dające stronom możliwość dokonania takiego wypowiedzenia na wypadek upadłości jednej ze stron. Zgodnie bowiem z art. 83 PrUp nieważne są postanowienia umowy zastrzegające na wypadek ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły. Wskazuje się przy tym, że nieważne będą zarówno postanowienia o „automatycznym” rozwiązaniu umowy jaki i dające prawo do jej wypowiedzenia. Z uwagi na powyższe należy zatem uznać, że tego typu klauzule będą nieważne i nie wywołają skutku prawnego. Bardziej dyskusyjna jest już natomiast nieważność klauzul, które uzależniają rozwiązanie umowy od np. pogorszenia sytuacji finansowej kontrahenta lub powstania po jego stronie zadłużenia w określonej wysokości.

Znacznie bardziej kontrowersyjna jest kwestia możliwości odstąpienia przez syndyka od umowy licencyjnej w razie ogłoszenia upadłości na podstawie art. 98 PrUp. Zgodnie z powołanym przepisem, jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości zobowiązania z umowy wzajemnej nie zostały wykonane w całości lub w części, syndyk może wykonać zobowiązanie upadłego i zażądać od drugiej strony spełnienia świadczenia wzajemnego lub od umowy odstąpić. Co do zasady, syndyk ma zatem prawo wyboru – może albo wykonać umowę albo od niej odstąpić. Należy jednak pamiętać, że art. 98 PrUp posługuje się zwrotem „zobowiązania z umowy wzajemnej” w liczbie mnogiej. Oznacza to, że do zastosowania tego przepisu koniecznym jest aby żadne ze świadczeń w umowie wzajemnej nie zostało jeszcze w całości spełnione.

W odniesieniu do umowy licencyjnej należy zauważyć, że jeżeli np. licencjobiorca uiści z góry całość należnych opłat licencyjnych to nie będzie można skorzystać z art. 98 PrUp bowiem jedno ze świadczeń, (opłata licencyjna), zostało już w całości wykonane. W takim wypadku, licencjobiorca jak się wydaje nie będzie mógł domagać się wykonania umowy – na podstawie art. 91 ust. 2 PrUp jego roszczenie do licencjodawcy o umożliwienie korzystania z oprogramowania przekształci się w roszczenie pieniężne i będzie mogło być zgłoszone do masy upadłości. Jeżeli natomiast zajdzie sytuacja, w której obydwa świadczenia nie zostały jeszcze spełnione (np. opłaty licencyjne były uiszczanie w formie opłat miesięcznych/rocznych) to syndyk będzie mógł zdecydować o dalszym wykonywaniu umowy – w takim wypadku umowa licencyjna będzie obowiązywała strony bez zmian i upadły zobowiązany będzie do wykonywania swoich zobowiązań licencjodawcy.

Istnieje jednak ryzyko, iż syndyk postanowi odstąpić od umowy wzajemnej. Głównym celem postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku upadłego jest bowiem zaspokojenie wierzycieli w maksymalnym możliwym stopniu, co najłatwiej osiągnąć spieniężając majątek upadłego i wypłacając wierzycielom kwoty pozostałe po jego likwidacji. W wypadku odstąpienia, upadły nie byłby już dłużej zobowiązany do upoważnienia licencjobiorcy do korzystania z oprogramowania. Licencjobiorca natomiast nie mógłby żądać zwrotu uiszczonych opłat licencyjnych, gdyż zgodnie z art. 99 PrUp nie przysługuje mu roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia. Zamiast tego, mógłby natomiast domagać się wynagrodzenia za wykonanie umowy i odszkodowania z tytułu strat poniesionych w związku z odstąpieniem, które to wierzytelności należy zgłosić sędziemu – komisarzowi.