Rządowy projekt ustawy o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA

Przyjęcie przez PIF wspomnianych obowiązków, w drodze zawarcia porozumienia z
IRS, obarczone byłoby szeregiem rodzajów ryzyka, związanego z prawnymi
możliwościami pozyskiwania oraz przekazywania informacji dotyczących klientów
instytucji finansowych. Informacje, które miałyby być przekazywane do IRS przez PIF,
objęte są bowiem tajemnicą bankową. Dodatkowo, w odniesieniu do poszczególnych
produktów/usług i roli banku w procesie świadczonej usługi, informacje te mogą być
chronione także przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych
osobowych, tajemnicą ubezpieczeniową w rozumieniu ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o
działalności ubezpieczeniowej, tajemnicą zawodową w rozumieniu ustawy z dnia
29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, a w szczególnych przypadkach
mogą być objęte poufnością w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie
publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego
systemu obrotu oraz o spółkach publicznych.
FATCA wymaga także, aby FFI wypłacająca należności innemu FFI, który nie zawarł
porozumienia z IRS, lub klientowi, który odmawia udzielenia zgody na przekazywanie
swoich danych (tzw. recalcitrant account holder, „oporny klient”) dokonywała na rzecz
IRS potrącenia 30% wypłacanych należności. Bank (lub inna instytucja
finansowa/płatnicza) dokonując tego typu potrącenia, może narazić się także na zarzut
nienależytego wykonania obowiązku wynikającego m.in. z ustawy z dnia 19 sierpnia
2011 r. o usługach płatniczych. Ustawodawstwo polskie nie zawiera ponadto rozwiązań,
które pozwalałyby instytucjom finansowym pełnić rolę quasi-płatnika zagranicznego
podatku.
3. Wskazane powyżej ryzyka zostały zidentyfikowane między innymi przez Związek
Banków Polskich w drodze oceny wpływu FATCA na działalność zrzeszonych w nim
podmiotów.
Mając na uwadze, iż podpisanie porozumień przez instytucje finansowe bezpośrednio z
IRS byłoby niezgodne z prawem UE oraz krajowym w zakresie m.in. przekazywania
informacji objętych ochroną danych osobowych oraz tajemnicą bankową, a także
pełnienia w określonych sytuacjach funkcji płatnika amerykańskiego podatku, USA
zaproponowały państwom zawieranie porozumień międzyrządowych (IGA).
Celem tych porozumień jest ustalenie, iż informacje o rachunkach prowadzonych dla
rezydentów podatkowych USA w zagranicznych instytucjach finansowych będą przez
te instytucje zbierane i raportowane do własnej, krajowej administracji podatkowej.
2

Następnie byłyby one przez tę administrację przekazywane automatycznie do USA,
zgodnie z procedurą i w terminach ustalonych w IGA. Podstawą prawną do
realizowania automatycznej wymiany informacji są odpowiednie postanowienia umów
o unikaniu podwójnego opodatkowania lub wielostronnej Konwencji z 1998 r. o
wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych.
4. Ze względu na uwarunkowania uzasadniające przyjęcie przez Polskę modelu
współpracy międzyrządowej z USA w zakresie FATCA, w dniu 7 października 2014 r.
podpisana została Umowa FATCA. Mając na uwadze, iż zobowiązania określone
Umową FATCA dotyczą relacji na płaszczyźnie władz podatkowych obydwu państw
(zobowiązanie do przekazywania informacji pozyskiwanych przez szeroko rozumiane
instytucje finansowe), a zatem dotyczą obowiązków tych instytucji jedynie pośrednio,
niezbędne jest wprowadzenie rozwiązań legislacyjnych, które dookreślą te obowiązki w
relacjach między instytucjami finansowymi a krajową władzą podatkową (ministrem
właściwym do spraw finansów publicznych).
5. Zaproponowana w projekcie ustawy metodologia uwzględnia fakt, iż Umowa
FATCA ma charakter umowy międzynarodowej, podlegającej procedurze określonej w
art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz. U.
Nr 39, poz. 443, z późn. zm.). Związanie się nią przez Polskę następuje w drodze
ratyfikacji za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, gdyż spełnia ona przesłanki
określone w art. 89 ust. 1 pkt 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.).
Mimo że szereg kwestii dotyczących przekazywania informacji o amerykańskich
rachunkach raportowanych uregulowanych jest wprost w Umowie FATCA (po
ratyfikacji Umowy FATCA staną się one częścią porządku prawnego), wskazane jest
odpowiednie odesłanie we wprowadzanych w przedmiotowym projekcie ustawy
przepisach do konkretnych zapisów Umowy FATCA. Brak jest bowiem uzasadnienia
dla powielania tych zapisów w ustawie. Zabieg ten przyczyni się do zminimalizowania
ewentualnych wątpliwości w stosowaniu nowych regulacji oraz ich lepszej
przejrzystości. W szczególności dotyczy to procedury stosowanej przez instytucje
finansowe dla identyfikacji rachunków, co do których informacje powinny być
raportowane – wynikającej z załącznika I do Umowy FATCA, a także szeregu pojęć
zdefiniowanych w Umowie FATCA, w tym pojęć określających podmioty zobowiązane
do zbierania i przekazywania informacji (tj. raportujące polskie instytucje finansowe),
3

rachunki, które są identyfikowane jako posiadane przez amerykańskich rezydentów
(tj. amerykańskie rachunki raportowane) lub instytucje finansowe z krajów, które nie
współpracują z USA w zakresie FATCA (tj. wyłączone instytucje finansowe).
II. Szczegółowe rozwiązania
1. Przepisy ogólne
Zasadne jest, aby regulacje dotyczące całego procesu dotyczącego identyfikowania
amerykańskich rachunków raportowanych i przekazywania przez instytucje finansowe
odpowiednich informacji w tym zakresie, związanego z automatyczną wymianą
informacji w dziedzinie opodatkowania pomiędzy Polską a Stanami Zjednoczonymi
Ameryki, zostały uregulowane w jednym akcie prawnym specjalnie dedykowanym
temu celowi oraz wydanych do tego aktu przepisach wykonawczych.
Art. 1 projektu ustawy określa zakres przedmiotowy ustawy. Zgodnie z jego
brzmieniem ustawa określa zasady wykonywania na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej zobowiązań wynikających z Umowy między Rządem Rzeczypospolitej
Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania
międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa
FATCA, oraz towarzyszących Uzgodnień Końcowych, podpisanych dnia
7 października 2014 r. w Warszawie, w tym:
• obowiązki raportujących polskich instytucji finansowych w zakresie
identyfikowania amerykańskich rachunków raportowanych i przekazywania
informacji o amerykańskich rachunkach raportowanych,
• tryb weryfikacji wypełniania przez raportujące polskie instytucje finansowe
obowiązków w zakresie identyfikowania rachunków,
• obowiązki organu właściwego w zakresie wymiany informacji o amerykańskich
rachunkach raportowanych.
Wskazane przykładowo w art. 1 zagadnienia uregulowane zostały w poszczególnych
rozdziałach ustawy.
W projektowanym art. 2 ustawy wprowadza się odesłanie do definicji zawartych w
Umowie FATCA w zakresie nowych pojęć wprowadzonych na potrzeby stosowania
przepisów ustawy. Zgodnie z tym przepisem ilekroć w niniejszej ustawie mowa jest o
Stanach Zjednoczonych, właściwej władzy, polskiej instytucji finansowej, raportującej
polskiej instytucji finansowej, wyłączonej instytucji finansowej, rachunku finansowym,
4

amerykańskim rachunku raportowanym, posiadaczu rachunku oraz amerykańskim NIP,
pojęcia te należy rozumieć w znaczeniu zdefiniowanym w art. 1 ust. 1 Umowy FATCA.
W myśl art. 3 ust. 1 organem właściwym w sprawach dotyczących informacji w
dziedzinie opodatkowania określonych w Umowie FATCA będzie minister właściwy
do spraw finansów publicznych. W tym zakresie ministrowi właściwemu do spraw
finansów publicznych będą przysługiwać uprawnienia organu podatkowego. Minister
właściwy do spraw finansów publicznych będzie również właściwy do kontroli
amerykańskich rachunków raportowanych uregulowanej w art. 8. Jednocześnie projekt
przewiduje w art. 3 ust. 2 delegację uprawniającą ministra właściwego do spraw
finansów publicznych do upoważnienia podległych mu organów do wykonywania w
jego imieniu spraw związanych z:
1) otrzymywaniem informacji o amerykańskich rachunkach raportowanych, o których
mowa w art. 2 ust. 2 lit. a Umowy FATCA,
2) automatyczną wymianą informacji w dziedzinie opodatkowania, o której mowa w
Umowie FATCA,
3) udostępnianiem informacji, o których mowa w art. 2 ust. 2 lit. b Umowy FATCA,
w tym w szczególności innym organom podatkowym oraz organom kontroli
skarbowej, a także
4) wyjaśnianiem uchybień mniejszej wagi lub pomyłek administracyjnych, o których
mowa w art. 6.
Wprowadzenie takiej możliwości podyktowane jest złożonością oraz obszernością
spraw związanych z pozyskiwaniem oraz wymianą informacji w dziedzinie
opodatkowania i ma na celu zapewnienie prawidłowej ich realizacji, a przede
wszystkim usprawnienie obsługi podmiotów zobowiązanych do przekazywania tych
informacji. Możliwość przekazania określonych spraw podległym organom zapewni
również elastyczność redystrybucji zadań związanych z automatyczną wymianą
informacji w dziedzinie opodatkowania, pozostając w zgodzie z art. 3 ust. 5 oraz art. 1
lit. f pkt 2 Umowy FATCA. Należy również podkreślić, że podobne rozwiązanie
(jednak zdefiniowane na zdecydowanie większym poziomie ogólności) z powodzeniem
sprawdza się na płaszczyźnie obecnie obowiązujących unormowań dotyczących
wymiany informacji podatkowych z innymi państwami (np. art. 305c § 4 ustawy –
Ordynacja podatkowa). Korzystając z przedmiotowej delegacji, minister właściwy do
5

spraw finansów publicznych określi zakres upoważnienia oraz terytorialny zasięg
działania upoważnionych organów.
Istotnym zagadnieniem związanym z wymianą informacji podatkowych na podstawie
Umowy FATCA jest kontrola wypełniania obowiązków nałożonych na instytucje
finansowe. Na mocy upoważnienia przewidzianego w art. 3 ust. 3 projektu ustawy,
zadania w zakresie kontroli amerykańskich rachunków raportowanych będą mogły
zostać przekazane jednemu organowi, podległemu ministrowi właściwemu do spraw
finansów publicznych. Z uwagi na zakres obecnie realizowanych zadań planowane jest,
aby takim organem był tzw. wyspecjalizowany urząd skarbowy. Wyspecjalizowany
urząd skarbowy odpowiedzialny jest za obsługę szczególnych kategorii podatników, w
tym banków, zakładów ubezpieczeń, funduszy inwestycyjnych, funduszy emerytalnych.
Użycie zwrotu „organowi” ma na celu wskazanie, że do wykonywania przedmiotowych
spraw wskazany zostanie tylko jeden organ. Takie rozwiązanie zapewni nie tylko
szybką kontrolę przestrzegania obowiązków związanych z raportowaniem o
amerykańskich rachunkach raportowanych, ale również jej rzetelność i poufność.
Wykonywanie kontroli przez jeden organ podatkowy minimalizuje także ryzyka
związane z ewentualnym nieuprawnionym wykorzystaniem informacji uzyskanych od
instytucji finansowych, w tym objętych tajemnicą bankową, zabezpieczając tym samym
słuszne interesy i prawa zarówno kontrolowanych instytucji, jak i ich klientów.
Zaproponowane rozwiązanie stanowi zatem kompromis pomiędzy koniecznością
sprawdzenia wywiązywania się z obowiązków przewidzianych w Umowie FATCA a
ochroną kontrahentów instytucji finansowych.
Art. 4 projektu zawiera odesłanie do odpowiedniego stosowania art. 143 ustawy –
Ordynacja podatkowa. Zgodnie z jego treścią „w zakresie uregulowanym niniejszą
ustawą, do załatwiania spraw przez funkcjonariuszy celnych lub pracowników
jednostek organizacyjnych kierowanych przez organy, o których mowa w art. 3, stosuje
się odpowiednio przepis art. 143 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja
podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613, z późn. zm.)”. Odpowiednie stosowanie
przedmiotowej regulacji umożliwi ministrowi właściwemu do spraw finansów
publicznych oraz upoważnionym przez niego organom upoważnienie podległych
pracowników do załatwiania w imieniu tych organów spraw związanych z
wykonywaniem Umowy FATCA.

6