Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Porozumienia europejskiego w sprawie osób uczestniczących w postępowaniu przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, sporządzonego w Strasburgu dnia 5 marca 1996 r.

postanowienia gwarantujące osobie pozbawionej wolności prawo do korespondencji
i konsultacji z prawnikiem w warunkach uniemożliwiających zapoznanie się przez
osoby trzecie z treścią rozmowy nie będą miały zastosowania w okresie 14 dni od dnia
rzeczywistego pozbawienia wolności w postępowaniu przygotowawczym.
Z powyższych względów z chwilą podpisania Porozumienia w dniu 2 kwietnia 2008 r.
Rzeczpospolita Polska złożyła deklarację i zastrzeżenia następującej treści:
1. Rzeczpospolita Polska zastrzega, iż przyjmuje interpretację art. 3 ust. 2 (c)
Porozumienia europejskiego, zgodnie z którą postanowienia te nie będą miały
zastosowania w okresie 14 dni od dnia rzeczywistego pozbawienia wolności
w postępowaniu przygotowawczym.
2. Rzeczpospolita Polska zastrzega, iż przyjmuje interpretację art. 4 ust. 1 (a)
Porozumienia europejskiego, zgodnie z którą postanowienia te nie będą miały
zastosowania do osób pozbawionych wolności, osób umieszczonych w szpitalu
psychiatrycznym na mocy orzeczenia sądu oraz osób umieszczonych w strzeżonym
ośrodku dla cudzoziemców lub w areszcie w celu wydalenia.
W związku ze stosowaniem art. 4 ust. 1, cudzoziemcy wymienieni w art. 1 ust. 1
Porozumienia muszą posiadać dokument podróży zezwalający na wjazd do Polski,
a w razie konieczności uzyskać wizę. Wizy te będą wydawane w najkrótszym
z możliwych terminów przez konsulów Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z art. 4
ust. 1 (b) Porozumienia.
3. Rzeczpospolita Polska deklaruje, że postanowienia art. 4 ust. 2 (a) Porozumienia
europejskiego nie mają zastosowania w stosunku do obywateli Rzeczypospolitej
Polskiej.
IV. Związanie Rzeczypospolitej Polskiej Porozumieniem z 1996 r. powinno nastąpić
poprzez ratyfikację w trybie art. 89 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Porozumienie dotyczy bowiem wolności i praw obywatelskich, a ponadto spraw
określonych w Konstytucji i ustawach, takich jak: prawo swobodnego poruszania się i
podróżowania, tajemnica korespondencji, w tym w szczególności prawo do swobodnej,
wolnej od cenzury, korespondencji osób osadzonych z Trybunałem.


4

V. Zgodnie z postanowieniami Porozumienia korespondencja z Europejskim
Trybunałem Praw Człowieka powinna być wyłączona spod jakiejkolwiek formy
kontroli, nadzoru czy cenzury.
Cenzura i nadzór korespondencji osób osadzonych z organami powołanymi na
podstawie ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych
dotyczących ochrony praw człowieka jest przedmiotem ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r.
– Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, z późn. zm.) oraz rozporządzeń
Ministra Sprawiedliwości: z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu
organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U.
Nr
152, poz. 1493) oraz z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu

organizacyjno-porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania (Dz. U.
Nr 152, poz. 1494).
Należy zauważyć, iż z dniem 1 stycznia 2012 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 240 poz. 1431). Znowelizowane przepisy Kodeksu karnego
wykonawczego (art. 8a, art. 102 pkt 11, art. 103, art. 105 § 4 oraz art. 217b) odnoszą się
do korespondencji osób skazanych pozbawionych wolności i osób tymczasowo
aresztowanych z organami powołanymi na podstawie ratyfikowanych

przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych dotyczących ochrony praw
człowieka. Zgodnie z tymi przepisami korespondencja taka została całkowicie
wyłączona spod cenzury, nadzoru i zatrzymania. Nowe przepisy nakładają na
administracje zakładów karnych i aresztów śledczych obowiązek przesyłania jej
bezpośrednio do adresata.
Wprowadzone zmiany miały na celu usunięcie przepisów Kodeksu karnego
wykonawczego, zezwalających na cenzurowanie korespondencji osób osadzonych.
Wymaga bowiem podkreślenia, iż zarzut cenzury korespondencji między Europejskim
Trybunałem Praw Człowieka a osobami pozbawionymi wolności, w szczególności
tymczasowo aresztowanymi, jeszcze w 2008 r. należał do najczęściej komunikowanych
Rządowi RP zarzutów. Stanowił również przedmiot licznych wyroków Trybunału
stwierdzających naruszenie art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka

5

i Podstawowych Wolności1). Precyzyjne uregulowanie wykluczające dopuszczalność
cenzury korespondencji, zarówno skazanych, jak i tymczasowo aresztowanych, było
więc krokiem niezbędnym dla wykonania zobowiązań konwencyjnych.
W wyniku przedmiotowej nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego związanie
Rzeczypospolitej Polskiej Porozumieniem z 1996 r. nie będzie wymagało
wprowadzenia zmian w dotychczas obowiązujących przepisach rangi ustawowej.
Konieczne będzie natomiast dostosowanie zapisów aktów wykonawczych:
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie
regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności
oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie
regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania tymczasowego aresztowania
do nowego brzmienia Kodeksu karnego wykonawczego.
VI. W stosunku do obowiązującego stanu prawnego ratyfikowanie Porozumienia
z 1996 r. nie pociągnie za sobą dodatkowych wydatków finansowych z budżetu
państwa, jak również skutków społecznych czy gospodarczych. Związanie się
niniejszym Porozumieniem wpisuje się natomiast w praktykę traktatową Polski oraz
zaangażowanie w prace Rady Europy, a ponadto wychodzi naprzeciw rekomendacjom
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.





1) Zob. m.in. wyrok z 3 kwietnia 2003 r. w sprawie Klamecki (2) p. Polsce (Nr 31583/96), wyrok
z 20 stycznia 2004 r. w sprawie G.K. p. Polsce (Nr 38816/97), wyrok z 28 listopada 2002 r. w sprawie
Radaj p. Polsce (Nr 29537/95), wyrok z 19 grudnia 2002 r. w sprawie Sałapa p. Polsce (Nr 35489/97),
wyrok z 2 grudnia 2003 r. w sprawie Matwiejczuk p. Polsce (Nr 37641/97), wyrok z 16 grudnia 2003 r.
w sprawie Mianowski p. Polsce (Nr 42083/98), wyrok z 30 listopada 2003 r. w sprawie Goral p. Polsce
(Nr 38654/97), wyrok z 29 stycznia 2008 r. w sprawie Stępniak p. Polsce (Nr 29366/03), wyrok
z 22 lipca 2008 r. w sprawie Ćwiertniak p. Polsce (Nr 26846/05), wyrok z 13 października 2009 r.
w sprawie Bartosiński p. Polsce (Nr 13637/03) oraz wyrok z 20 września 2011 r. w sprawie Zieliński p.
Polsce (Nr 3390/05).
 
04/03/BS
 

6





POROZUMIENIE EUROPEJSKIE W SPRAWIE OSÓB UCZESTNICZĄCYCH W
POSTĘPOWANIU PRZED EUROPEJSKIM TRYBUNAŁEM PRAW CZŁOWIEKA


tłumaczenie











Państwa członkowskie Rady Europy, Sygnatariusze niniejszego Porozumienia,



mając na uwadze Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,
sporządzoną w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (zwaną dalej „Konwencją”);



powołując się na Porozumienie Europejskie w sprawie osób uczestniczących w
postępowaniu przed Europejską Komisją i Europejskim Trybunałem Praw Człowieka,
sporządzone w Londynie dnia 6 maja 1969 r.;



mając na uwadze Protokół nr 11 do Konwencji, dotyczący przekształcenia
mechanizmu kontrolnego ustanowionego przez Konwencję, sporządzony w Strasburgu
dnia 11 maja 1994 r. (zwany dalej „Protokołem nr 11 do Konwencji”), który ustanawia
stały Europejski Trybunał Praw Człowieka (zwany dalej „Trybunałem”) w miejsce
Europejskiej Komisji i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka;



zważywszy, w świetle tej zmiany, iż wskazane jest, dla pełniejszego urzeczywistnienia
celów Konwencji, aby osoby biorące udział w postępowaniach przed Trybunałem
miały przyznane pewne przywileje i ułatwienia w drodze nowego porozumienia,
Porozumienia Europejskiego w sprawie osób uczestniczących w postępowaniu przed
Europejskim Trybunałem Praw Człowieka (zwanego dalej „niniejszym
Porozumieniem”),

uzgodniły, co następuje:



Artykuł 1


1
Osobami, do których niniejsze Porozumienie ma zastosowanie, są:

a)
wszelkie
osoby
uczestniczące w postępowaniu wszczętym przed Trybunałem jako
strony, ich przedstawiciele i doradcy;



b) świadkowie i biegli wezwani przez Trybunał oraz inne osoby wezwane przez
Przewodniczącego Trybunału do uczestnictwa w postępowaniu.


2
Do celów niniejszego Porozumienia, wyrażenie „Trybunał” obejmuje komitety, izby,
skład Wielkiej Izby, Wielką Izbę oraz sędziów. Wyrażenie „uczestnictwo w
postępowaniu” obejmuje przekazywanie informacji w celu wniesienia skargi
przeciwko Państwu Stronie Konwencji.

3
Jeżeli w trakcie wykonywania przez Komitet Ministrów swoich funkcji na podstawie
artykułu 46 ustęp 2 Konwencji, jakakolwiek osoba wymieniona w ustępie 1 powyżej
zostanie wezwana do stawiennictwa przed, lub do złożenia pisemnych oświadczeń
Komitetowi Ministrów, postanowienia niniejszego Porozumienia będą miały wobec
niej zastosowanie.



Artykuł 2


1
Osoby wymienione w artykule 1 ustęp 1 niniejszego Porozumienia będą korzystały z
immunitetu procesowego w zakresie oświadczeń składanych zarówno ustnie jak i na
piśmie, oraz dokumentów i innych dowodów, przedkładanych przez nie Trybunałowi.



2