Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ustawy o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej

UZASADNIENIE

Projektowana ustawa wprowadza zmiany w kilku obszarach spraw objętych ustawą
z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków
Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. Nr 64
poz. 427, z późn. zm.). Zmiany te wynikają przede wszystkim z doświadczeń zebranych
w toku dotychczasowego procesu wdrażania i zarządzania Programem Rozwoju
Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 (Program) oraz porządkowego dostosowania
przepisów krajowych do ewoluującego acquis communautaire. Proponowane zmiany
dotyczą działań wdrażanych w ramach tzw. podejścia Leader oraz instrumentów
zapewniających skuteczne i prawidłowe wdrażanie oraz zarządzanie Programem.

Ad art. 1 pkt 1
Zmiany wprowadzone w art. 2 pkt 2, podobnie jak w art. 18a, art. 28b – 28c, art. 29
ust. 1a ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich
z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich mają charakter porządkowy, wynikający ze zmian w prawodawstwie UE,
polegających na uchyleniu rozporządzenia nr 1782/2003.

Ad art. 1 pkt 2
Lokalne grupy działania (LGD) wybrane do realizacji lokalnych strategii rozwoju
(LSR), mimo że nie są podmiotem wdrażającym działanie „Wdrażanie lokalnych
strategii rozwoju”, to jednak mają swój udział we wdrażaniu tego działania, bowiem
stosownie do art. 12 ust. 1 zmienianej ustawy pomoc w ramach tego działania jest
przyznawana na operacje wybrane zgodnie z art. 62 ust. 4 rozporządzenia nr 1698/2005,
czyli przez LGD badające zgodność operacji z LSR. Zgodnie z art. 6 ust. 2a zmienianej
ustawy do zadań samorządu województwa należy dokonywanie wyboru LGD do
realizacji LSR. Brak jest natomiast przepisu wskazującego, kto będzie monitorował
i nadzorował realizację tych LSR, a więc udział LGD we wdrażaniu działania
„Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju”. Ponieważ prawidłowa realizacja LSR, w tym
wybór operacji dokonywany przez LGD, są niezbędne do prawidłowego wykonania
zadań podmiotów wdrażających działanie „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju”,
proponuje się wskazać w art. 6 ust. 2a zmienianej ustawy, że monitorowanie i nadzór
 
1
realizacji LSR stanowi zadanie samorządu województwa, który wcześniej wybierał
LGD, a pośrednio akceptował LSR. Jednocześnie, zgodnie z art. 1 pkt 2 lit. b
projektowanej ustawy, proponuje się dodać przepis, który doprecyzowuje, że w ramach
tego nadzoru samorząd województwa ma możliwość wydawania LGD wiążących
wytycznych i prowadzenia działań kontrolnych pod względem zgodności z przepisami
prawa i celami, w tym osiągania założonych w LSR wskaźników. Wprowadzenie wyżej
opisanych zmian pozwoli na kompleksowe sprawowanie nadzoru nad LGD
i reagowanie na nieprawidłowości czy problemy na kolejnych etapach wdrażania. Jest
to zgodne ze wstępnymi ustaleniami Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, który
w lipcu 2009 r. przeprowadził kontrolę osi 4 Leader. Proponuje się także, aby
szczegółowy sposób przeprowadzania tych kontroli i wydawania takich wytycznych,
a także monitorowania i oceny realizacji LSR, mógł być określony w rozporządzeniu
wydawanym na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 2 zmienianej ustawy, zgodnie z art. 1 pkt 11
lit. b projektowanej ustawy, co pozwoli na bieżącą obserwację stopnia realizacji
lokalnych strategii rozwoju i podejmowanie działań mających na celu jak
najefektywniejsze wdrażanie osi 4 Leader. Wyżej wymienione zadania kontrolne są
zadaniami związanymi z wdrażaniem LSR jako całości, nie zaś z wdrażaniem
poszczególnych działań. Zadania te nie są ujęte w umowach delegujących, gdyż ustawa
podlegająca nowelizacji wyraźnie określa, iż wybór LGD jest zadaniem samorządów
województw. W związku z powyższym zmiany w obrębie zadań związanych
z wyborem LGD nie wpływają na kształt umów delegujących, które dotyczą części
zadań agencji płatniczej delegowanych do samorządów wojewódzkich.

Ad art. 1 pkt 3
Zmiana jest związana z rozszerzeniem katalogu zadań samorządów wojewódzkich, co
implikuje rozszerzenie zakresu przeprowadzanych przez ministra właściwego do spraw
rozwoju wsi kontroli i wytycznych o kwestie związane z prowadzonym przez
samorządy województw monitorowaniem, a także oceną LSR.

Ad art. 1 pkt 4
Przepis art. 16 ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich
z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich upoważniający ministra właściwego do spraw rozwoju wsi do określenia,
 
2
w drodze rozporządzenia, podziału środków przeznaczonych na finansowanie
wybranych działań w poszczególnych latach realizacji Programu lub województwach,
umożliwia rozłożenie w czasie kontraktowania i wydatkowania środków Programu. Jest
to niezbędne m. in. ze względu na uwarunkowania instytucjonalne, fakt określenia na
poziomie Programu (zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej z dnia 12 listopada 2006 r.
ustalającą podział na poszczególne lata kwoty wsparcia wspólnotowego na rzecz
rozwoju obszarów wiejskich według państw członkowskich na okres od dnia 1 stycznia
2007 r. do dnia 31 grudnia 2013 r.) kwot rocznych zobowiązań Wspólnoty oraz
konieczność uniknięcia ewentualnej utraty środków w przypadku niewykorzystania,
w skali Programu, kwoty danego zobowiązania rocznego w ciągu 3 lat (tzw. zasada
n+2). Możliwość dokonania podziału środków przeznaczonych na realizację niektórych
działań między województwa sprzyja równoważeniu dostępu do pomocy w skali kraju
i zapobiega pogłębianiu się różnic w poziomie rozwoju regionalnego.
Zgodnie z przyjętymi zmianami Programu, w ramach działania „Podstawowe usługi dla
gospodarki i ludności wiejskiej” realizowane będą projekty dotyczące odnawialnych
źródeł energii oraz infrastruktury szerokopasmowego Internetu na obszarach wiejskich,
co zostało przewidziane w przepisie art. 16(a) rozporządzenia nr 1698/2005. Ponadto
w ramach działania „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”
wprowadzony zostanie dodatkowy zakres obejmujący inwestycje dotyczące budowy,
przebudowy, remontu lub wyposażenia targowisk. Dotychczas w ramach
przedmiotowego działania możliwa jest realizacja projektów z zakresu gospodarki
wodno-ściekowej, gospodarki odpadami lub energii odnawialnej. W związku z tym,
aby dodatkowy limit środków na działanie był wykorzystany dokładnie na zakres
związany z budową, przebudową, remontem lub wyposażeniem targowisk, konieczne
jest upoważnienie ministra właściwego do spraw rozwoju wsi do określenia, w drodze
rozporządzenia, podziału środków Programu tylko na ten zakresy pomocy.
Równocześnie zmiana Programu dotyczy działania „Poprawianie i rozwijanie
infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa przez
gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi”, w ramach którego realizowane będą
projekty dotyczące gospodarki wodnej (szczególnie retencji wodnej), oraz
„Modernizacja gospodarstw rolnych” – w zakresie środków przeznaczonych na
produkcję mleka.
 
3
W związku z tym, konieczne jest upoważnienie ministra właściwego do spraw rozwoju
wsi do określenia, w drodze rozporządzenia, podziału środków Programu na
poszczególne zakresy pomocy, w ramach ww. działań, związanych z realizacją
tzw. „nowych wyzwań”. Zmiana dotycząca określenia podziału środków na „nowe
wyzwania” w znacznym stopniu przyczyni się do lepszego wykorzystania środków.
rodki są alokowane w następujący sposób:
1) 60 % kwoty na działanie „Modernizacja gospodarstw rolnych”,
2) 20 % kwoty na działanie „Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej
z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa”,
3) 20 % kwoty na działanie „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”.

Ad art. 1 pkt 5
Zmiana wprowadzona w art. 18a zmienianej ustawy ma charakter porządkowy,
wynikający ze zmian w prawodawstwie UE polegających na uchyleniu rozporządzenia
nr 1782/2003.

Ad art. 1 pkt 6
Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 23 ust. 3 zmienianej ustawy zmiana umowy,
na podstawie której przyznawana jest pomoc w ramach niektórych działań Programu,
powodująca zwiększenie wysokości pomocy określonej w tej umowie, jest nieważna.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 maja 2008 r.
w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy
finansowej w ramach działania „Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie
umiejętności i aktywizacja” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata
2007 – 2013 (Dz. U. Nr 103, poz. 660, z 2009 r. Nr 129, poz. 1063 oraz z 2010 r.
Nr 153, poz. 1029), po pozytywnym rozpatrzeniu wniosków o przyznanie pomocy,
składanych w dniach 1 września – 30 listopada 2010 r., zostaną zawarte umowy
o przyznaniu pomocy obejmujące pozostały okres wdrażania lokalnych strategii
rozwoju, tj. do dnia 30 czerwca 2015 r., a nie jak to miało miejsce do tej pory – na okres
jednego roku. Ponieważ umowa ta zawierana będzie w czasie, gdy rozliczana będzie
umowa o przyznaniu pomocy na rok 2010, konieczne jest umożliwienie zwiększenia
kwoty przyznanej pomocy w ramach umowy dotyczącej pozostałego okresu wdrażania
 
4
LSR o ewentualną niewykorzystaną część kwoty z umowy o przyznaniu pomocy na rok
2010, tak aby beneficjent nie stracił możliwości wykorzystania całej kwoty wskazanej
w umowie o warunkach i sposobie realizacji LSR (umowa ramowa), mając na uwadze,
że stosownie do art. 13 ust. 2 zmienianej ustawy, w przypadku działania
„Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja”
pomoc jest przyznawana do wysokości środków określonych na to działanie w umowie,
o której mowa w art. 14 ust. 3 tej ustawy (tj. w umowie ramowej). W przypadku
działania, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 22 zmienianej ustawy, umożliwienie
zwiększania wysokości przyznanej pomocy wynika ze specyfiki działania. W ramach
tego działania realizowany jest projekt współpracy, na który składają się operacje
realizowane przez poszczególnych partnerów. Obecny przepis powoduje, że
w przypadku wycofania się jednego z partnerów, utrzymanie realizacji projektu
współpracy możliwe jest jedynie w wyniku przejęcia zadań wycofującego się partnera
przez partnerów nadal realizujących projekt. Nie ma jednak możliwości zwiększenia
kwoty pomocy zawartej w umowach przyznania pomocy, nawet jeśli nie powoduje to
przekroczenia limitu pomocy na to działanie określonego w rozporządzeniu.
Jednocześnie trwają prace nad zmianą rozporządzenia regulującego kwestię wyboru
LGD, w której przewiduje się przyznanie LGD dodatkowych środków na realizację
strategii, bowiem w sytuacji, gdyby okazało się, że w ramach środków przewidzianych
w Programie na działania osi 4 Leader istnieją oszczędności, a więc środki
nieprzydzielone żadnej z wybranych LGD, wówczas oszczędności takie można byłoby
rozdysponować pomiędzy najaktywniejsze LGD w ramach konkursu na wybór LGD do
realizacji LSR w zakresie dodatkowych zadań. W wyniku takiego konkursu
najaktywniejsze LGD zyskałyby możliwość zwiększenia środków określonych m. in. na
działanie „Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności
i aktywizacja” oraz „Wdrażanie projektów współpracy” przez zmianę umowy ramowej.
W związku z powyższym proponuje się, aby zmiany umowy o przyznaniu pomocy
w ramach działania „Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności
i aktywizacja”, które powodują zwiększenie określonej w niej wysokości pomocy, nie
były nieważne, o ile nie powodują, że suma kwoty pomocy przyznanej i wypłaconej
oraz pomocy przyznanej, a jeszcze niewykorzystanej przez daną LGD, przekracza
wysokość środków na to działanie określoną w umowie ramowej zgodnie z art. 14
ust. 4 zmienianej ustawy, mając na uwadze, że w myśl art. 13 ust. 2 zmienianej ustawy,
 
5