Jakie są uprawnienia związków zawodowych?

Przeczytaj także: Uprawnienia związków zawodowych a dane o ich liczebności

Z kolei organizacje związkowe (nie tylko reprezentatywne) mają prawo występować przed pracodawcą w sprawach z zakresu:

• prowadzenia rokowań zbiorowych oraz zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień (przewidzianych na podstawie przepisów ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracownika, czyli tak zwanych zwolnień grupowych);
• konsultacji regulacji warunków pracy i płacy w gałęziach pracy nieobjętych układami zbiorowymi;
• kontroli nad przestrzeganiem prawa pracy oraz uczestniczenia w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zakładowe organizacje związkowe mogą korzystać z odpowiednich uprawnień dla realizacji celów związkowych. Do ich zakresu należy zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy, zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy i organu samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników oraz sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zakładowa organizacja związkowa może kierować działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałać z Państwową Inspekcją Pracy, a także zajmować się warunkami życia emerytów i rencistów.

Pracodawca, u którego działa związek zawodowy, ma określone obowiązki, polegające na:

• udostępnieniu zakładowej organizacji związkowej pomieszczenia i urządzeń technicznych niezbędnych do wykonywania ich działalności;
• pobieraniu z wynagrodzenia pracownika składki związkowej w zadeklarowanej przez niego wysokości (na pisemny wniosek zakładowej organizacji związkowej i za pisemną zgodą pracownika) i przekazywaniu tej kwoty na wskazany rachunek bankowy;
• zwolnieniu wybranego pracownika z obowiązku świadczenia pracy na okres jego kadencji w zarządzie międzyzakładowej organizacji związkowej;
• zwolnieniu wskazanego pracownika od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Członkowie związku zawodowego korzystają z dodatkowych uprawnień. Mają prawo do bezpłatnego urlopu na czas pełnienia koniecznych funkcji w organach związku i do zwolnienia od pracy zarobkowej na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z pełnionej funkcji związkowej poza zakładem pracy.

Wymienione uprawnienia mają potencjalną moc wpływania na politykę kraju i zachowania pracodawców, jednak realna skuteczność związków zawodowych zależy od wielu czynników, takich jak aktualna sytuacja ekonomiczno-polityczna kraju, pozycja związków na forum publicznym czy polityka samych władz związkowych.

Źródło: Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (DzU z 2001 nr 79, poz. 854 z późn. zm.) oraz Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr. 94, poz. 21 z późn. zm.)

Magdalena Kijowska