Naruszenie praw autorskich w Internecie

Przeczytaj także: Naruszenia a ochrona praw autorskich w Internecie

W tym miejscu warto zasygnalizować jedynie, że podmioty dokonujące monitoringu mediów nie mogą powoływać się na instytucje tzw. dozwolonego użytku chronionych utworów, uregulowanej w PrAut, w szczególności w art. 23 i 25 PrAut. Zgodnie bowiem z art. 23 PrAut, wolno co prawda bez zezwolenia twórcy nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, jednakże zakres własnego użytku osobistego obejmuje jedynie korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. Stosunek zobowiązaniowy pomiędzy podmiotem dokonującym monitoringu prasy a jego kontrahentem nie może być kwalifikowany jako uzasadniający korzystanie z dozwolonego użytku (nie zachodzi tu żaden związek osobisty, a jedynie związek gospodarczy). Poza tym, konstrukcja art. 23 PrAut wskazuje, że z określonego w nim dozwolonego użytku osobistego mogą korzystać tylko osoby fizyczne, co więcej – poza zakresem ewentualnie prowadzonej działalności gospodarczej.

Zgodnie natomiast z art. 25 PrAut wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu, telewizji lub Internecie już rozpowszechnione aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione, za wynagrodzeniem dla twórcy. W literaturze wskazuje się, że z tzw. prawo przedruku, o którym mowa, mogą korzystać środki masowego przekazu (zapewnienie szybkiej, rzetelnej i szerokiej informacji). Prawo przedruku dotyczy tylko materiałów aktualnych – uznaje się, że aktualny to taki, który budzi w danej chwili zainteresowanie opinii społecznej. Możliwość przedruku dotyczy „wąskiej kategorii” artykułów tj. o tematyce politycznej, gospodarczej czy religijnej.

O ile skanowanym i udostępnianym w ramach monitoringu prasy artykułom nie można odebrać zazwyczaj waloru aktualności, to nie zostają jednak spełnione inne przesłanki możliwości skorzystania z prawa przedruku. Podmiot wykonujący press clipping – mimo, że udostępnia skany artykułów w Internecie – nie czyni tego pełniąc funkcję środka masowego przekazu – prasy dostarczającej informację szerokiemu odbiorcy, ale pojedynczemu odbiorcy (swojemu kontrahentowi), w warunkach indywidualnie skonstruowanego przekazu. Skanowane artykuły nie dotyczą poza tym zawsze tematów politycznych, gospodarczych lub religijnych, ale często odnoszą się do postrzegania np. danej marki na rynku.

Podmioty zajmujące się monitoringiem prasy, które dokonują na potrzeby swoich klientów nie tyle kopiowania i przekazywania całych artykułów prasowych, ale opracowywania ich treści, nie mogą naszym zdaniem powoływać się na przepis art. 30 ust. 1 PrAut, zgodnie z którym ośrodki informacji lub dokumentacji mogą sporządzać i rozpowszechniać własne opracowania dokumentacyjne oraz pojedyncze egzemplarze, nie większych niż jeden arkusz wydawniczy, fragmentów opublikowanych utworów. Przetwarzanie materiałów prasowych przez podmioty komercyjnie zajmujące się działalnością z zakresu public relations (w takim bowiem kierunku monitoring prasy jest zlecany przez klientów), nie ma wiele wspólnego z działalnością naukową. Co więcej, opracowania firm moniotorujacych prasę wykonywane są w wersji cyfrowej, w przypadku, gdy komentowany przepis art. 30 ust. 1 PrAut dotyczy przetwarzania tylko w postaci analogowej.

Podsumowując, jako że w działalności monitoringu prasy dochodzi do eksploatacji utworów będących pod ochroną prawa autorskiego – artykułów prasowych, dostarczanie materiałów prasowych w ramach elektronicznego monitoringu prasy, bez uzyskania odpowiedniego zezwolenia od uprawnionych wydawców tytułów prasowych, narusza ich prawa i podlega odpowiedzialności uregulowanej w PrAut. Aby wykonywanie monitoringu prasy odbywało się w sposób legalny, konieczne jest podpisanie z wydawcami, których publikacje są wykorzystywane w tym procesie, umowy licencyjnej, w ramach której uzyskane zostanie zezwolenie na przygotowywanie wyłącznie do wewnętrznego użytku klientów przeglądu artykułów ich dotyczących, w zamian za uiszczanie wydawcom stosownych opłat licencyjnych.

Wydaje się również, ze taka współpraca z wydawnictwami ułatwia pozyskiwanie materiałów w procesie monitoringu mediów. Wzrost świadomości w zakresie rodzajów utworów chronionych przepisami prawa autorskiego, w szczególności świadomości społecznej faktu istnienia przepisów prawa autorskiego chroniących twórców i wydawców prasy, jak również wzmożona aktywność wydawnictw na polu ochrony autorskich praw majątkowych do publikowanych treści, powodują, że coraz więcej podmiotów profesjonalnie zajmujących się monitorowaniem mediów decyduje się na zawarcie stosownych umów licencyjnych umożliwiających legalne wykonywanie tej działalności.