Zakaz fotografowania w muzeach niedozwolony wg SOKiK

Przeczytaj także: Kultura w Polsce w 2009 r.

SOKIK, w wydanym orzeczeniu, uznał za niedozwolone postanowienie regulaminu obowiązującego w Muzeum Regionalnym im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni, które zabraniało fotografowania i filmowania eksponatów bez uzyskania pozwolenia dyrektora muzeum, a także przewidywało pobieranie dodatkowej opłaty za fotografowanie.

Zakwestionowana przez SOKiK klauzula została wpisana przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów do rejestru postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone. Zgodnie z art. 479⁴³ Kodeksu postępowania cywilnego, powyższy prawomocny wyrok SOKiK wywiera skutek także wobec osób trzecich, w związku z czym stosowanie klauzul tożsamych co do treści przez inne muzea w Polsce jest niedozwolone. Oczywiście w praktyce może okazać się, że pomimo zakazu, niedozwolona klauzula znajdzie się w regulaminie muzeum, jednakże z mocy prawa nie wiąże ona osób odwiedzających.

Warto w tym miejscu podkreślić, iż zakwestionowana klauzula nie dotyczy zakazu używania lamp błyskowych. Zatem zakaz ten nadal może być przez muzea stosowany w celu ochrony zbiorów.

W przypadku niezastosowania się przez dane muzeum do zakazu pobierania dodatkowych opłat za fotografowanie, konsument, w celu dochodzenia swoich praw, może wystąpić na drogę sądową. Z uwagi na fakt, iż na podstawie art. 385¹ § 1 Kodeksu cywilnego postanowienia regulaminu uznane za niedozwolone nie wiążą konsumenta z mocy prawa, jest on uprawniony do zwrotu nienależnie pobranej opłaty.

Należy jednak pamiętać, że zakaz pobierania opłat za fotografowanie nie obejmuje wszystkich sytuacji. Zgodnie z ustawą z 21 listopada 1996 r. o muzeach (dalej „ustawa”), muzea mogą pobierać opłaty za przygotowanie i udostępnianie zbiorów do celów innych niż zwiedzanie, w szczególności za kopiowanie czy sporządzanie reprodukcji lub fotografii. Ponadto, ustawa o muzeach stanowi, iż muzea pobierają opłaty za udostępnianie wizerunków muzealiów z wykorzystaniem informatycznych nośników danych (np. za udostępnienie fotografii eksponatów na płycie CD lub pocztą elektroniczną). Ustawa wymaga jednak, aby bezpośredni dostęp do wizerunków muzealiów drogą elektroniczną był bezpłatny. Zatem, w przypadku zamieszczenia fotografii eksponatów na stronie internetowej, muzeum nie może uzależnić dostępu do takiej strony od uiszczenia opłat.

Podsumowując, pobieranie dodatkowych opłat za fotografowanie muzealiów dopuszczalne jest wyłącznie w przypadkach określonych w ustawie. Opłaty nie mogą być nakładane na konsumentów, którzy zwiedzają powszechnie dostępne ekspozycje. Należy jednak pamiętać, iż wykorzystując fotografie chronionych utworów w celach wykraczających poza prywatny użytek, trzeba mieć na uwadze ograniczenia wynikające z prawa autorskiego.