Przewłaszczenie na zabezpieczenie wierzytelności

Przeczytaj także: Przewłaszczenie na zabezpieczenie w prawie polskim

Niewątpliwą zaletą omawianej formy zabezpieczenia wierzytelności, z punktu widzenia dłużnika jest pozostawienie przewłaszczonej rzeczy w jego władaniu przez cały okres istnienia zabezpieczenia, co z reguły następuje na podstawie umowy użyczenia, zawieranej przez strony jednocześnie z umową powierniczego przeniesienia własności. Zastosowanie powyższej konstrukcji pozwala dłużnikowi na nieprzerwane korzystanie z przedmiotu przewłaszczenia na zabezpieczenie, co w przypadku dłużników prowadzących działalność gospodarczą w oparciu o składniki majątkowe przedsiębiorstwa przewłaszczone na wierzyciela, może się okazać niezbędne dla wypracowania przez takiego dłużnika zysku pozwalającego na spłatę długu.

Wierzyciel natomiast uzyskuje bardzo silne rzeczowe zabezpieczenie swojej wierzytelności oraz możliwość zaspokojenia się z przedmiotu przewłaszczenia poza reżimem sądowego postępowania egzekucyjnego. Sposób zaspokojenia się wierzyciela z przedmiotu przewłaszczenia oraz zasady postępowania stron w tym zakresie powinny być również określone w zawartej przez strony umowie. Zaspokojenie wierzyciela z przedmiotu przewłaszczenia na zabezpieczenie następuje zazwyczaj poprzez:

1. sprzedaż rzeczy na licytacji przez wierzyciela (lub dłużnika działającego na podstawie upoważnienia udzielonego mu przez wierzyciela) i zaliczenie uzyskanej kwoty na poczet długu,
2. pobieranie pożytków z rzeczy i zaliczanie dochodów na poczet istniejącego zobowiązania dłużnika,
3. zachowanie przedmiotu przewłaszczania przez wierzyciela z jednoczesnym uznaniem, iż wartość rzeczy odpowiada wysokości zobowiązania dłużnika, które wygasa.

Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie, jako czynność powiernicza, oparta jest na wzajemnym zaufaniu stron. W przypadku nierzetelności wierzyciela lub dłużnika istnieje niebezpieczeństwo naruszenia interesów drugiej strony. W razie zbycia przez wierzyciela przewłaszczonej rzeczy wbrew postanowieniom umowy powierniczej, w szczególności, jeżeli osoba trzecia nabywająca rzecz nie wiedziała o roszczeniu dłużnika o zwrotne przeniesienie własności, dłużnik może utracić własność rzeczy pomimo należytego wykonania zobowiązania i w rezultacie pozostaną mu jedynie roszczenia odszkodowawcze w stosunku do nieuczciwego wierzyciela.

Natomiast w przypadku nierzetelności dłużnika, który pozostaje posiadaczem zależnym przewłaszczonej na wierzyciela rzeczy, istnieje ryzyko rozporządzenia rzeczą przez dłużnika, nie będącego jej właścicielem, co może skutkować nabyciem rzeczy przez działającą w dobrej wierze osobę trzecią na podstawie art.169 kc.

Podsumowując, należy podkreślić, iż wobec braku wyczerpującej regulacji ustawowej, strony umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie powinny dążyć do dokładnego umownego określenia swoich praw i obowiązków. Niezależnie od powyższego, wobec znacznego zainteresowania oraz szerokiego praktycznego wykorzystania powyższej instytucji w obrocie gospodarczym, zasadnym wydaje się przyjęcie regulacji ustawowej, która określałaby istotne postanowienia umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, z uwzględnieniem uzasadnionych interesów obu stron tego stosunku prawnego.