Przewóz żywności a umowa ATP

Przeczytaj także: Umowa przewozu: o czym należy pamiętać?

Zmiany w Umowie ATP

Umowa ATP od wejścia w życie podlegała licznym zmianom. Na przestrzeni ostatnich ośmiu lat było ich aż pięć, z których żadna nie została zaimplementowana do polskiego systemu prawnego. Zobaczmy, co dla Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych (UNECE) było ważne, a co polski rząd uznał za nieistotne, nie wymagające uregulowania i podania do wiadomości środowisku TSL (w oparciu o Umowę ATP uwzględniającą zmiany, które weszły w życie w dniu 23 września 2013 roku, publikacja ISBN 978-92-1-139147-3 – przekład z j. angielskiego − CDS).

Załącznik 2 do Umowy: Temperatury, których należy przestrzegać przy przewozie mrożonych i głęboko mrożonych artykułów żywnościowych:

• lody: −20°C
• zamrożone i głęboko zamrożone ryby, produkty rybne, mięczaki i skorupiaki oraz wszystkie inne zamrożone i głęboko zamrożone artykuły żywnościowe: −18°C
• wszystkie inne mrożone artykuły żywnościowe (za wyjątkiem masła): −12°C
• masło: −10°C

Mrożone i głęboko mrożone artykuły żywnościowe, takie jak masło i zagęszczony sok owocowy mogą być przewożone na specjalnych warunkach. Wymaga się jednak, aby warunki te zostały precyzyjnie określone w umowie przewozu.

Jedną z dość ważnych zmian, w porównaniu z redakcją z 1 września 1970 roku, jest wprowadzenie do Umowy ATP warunków szczególnych, dotyczących zastosowanych przyrządów do monitorowania i określania temperatury towaru, określonych w dwóch pierwszych akapitach Dodatku nr 1 do Załącznika 2: „Urządzenia transportowe powinny być wyposażone w przyrząd do monitorowania temperatury powietrza przewożonych mrożonych artykułów żywnościowych, przeznaczonych do spożycia przez ludzi, zdolny do pomiaru i rejestracji temperatury powietrza i przechowywania uzyskanych danych (zwany dalej przyrząd).

Przyrządy powinny być zweryfikowane zgodnie z normą EN 13486 (rejestratory temperatury i termometry dla transportu, magazynowania i dystrybucji schłodzonych, mrożonych i głęboko/szybko mrożonych artykułów żywnościowych − Okresowa weryfikacja) przez akredytowaną jednostkę, a dokumentacja powinna być dostępna do kontroli przez właściwy organ ATP.”

O ile oczywistym wydaje się, że rejestratory temperatury są zgodne z wymogami normy EN 13486 (w Polsce: PN-EN 13486:2002), już mniej oczywistym jest, że wszystkie termometry używane do kontrolowania towaru przy jego rozładunku są zgodne z tą normą. Daje to zatem odbiorcom towarów pole do nadużyć i obciążania przewoźników szkodami, których w rzeczywistości nie ma. Wyjściem z sytuacji jest udowodnienie braku swojej odpowiedzialności w oparciu o wydruk z termografu i powołanie się na art. 18. ust. 4. Konwencji CMR. Nie oznacza to jednak, że w razie sporu przewoźnik otrzyma zapłatę należności za przewóz – ta może być zaliczona przez odbiorcę lub nadawcę na poczet odszkodowania, niezależnie czy jest ono należne, czy też nie.

W Dodatku nr 2 została określona procedura pobierania próbek i pomiaru temperatury ze schłodzonych, mrożonych i głęboko mrożonych, łatwo psujących się artykułów żywnościowych. Najistotniejsze wydają się postanowienia określone w pkt. A. Uwagi ogólne (ppkt 1-3). Pierwszy punkt stanowi, że kontrola i pomiar temperatur określonych w Załącznikach 2 i 3, powinny być wykonywane tak, że artykuły żywnościowe nie są narażone na warunki szkodliwe dla bezpieczeństwa i jakości środków spożywczych. Pomiar temperatury żywności powinien być przeprowadzony w środowisku chłodniczym i uwzględniać minimalne opóźnienia i minimalne zakłócenia działalności transportowej.

Z kolei punkt drugi określa procedury kontrolne i pomiarowe, o których mowa w ustępie 1, a które powinny być prowadzone w punkcie załadunku lub rozładunku. Procedury te nie powinny być normalnie przeprowadzane w czasie transportu, chyba że istnieją poważne wątpliwości o zgodności temperatury artykułów żywnościowych z określonymi w Załącznikach 2 i 3. I w końcu w punkcie trzecim zawarto, że jeżeli to możliwe, przed wyborem szybko psujących się artykułów żywnościowych dla procedury pobierania próbek i pomiarów, kontrola powinna uwzględniać informacje dostarczone przez przyrząd monitorujący temperaturę podczas przewozu. Pomiar temperatury żywności metodą pobierania próbek i pomiarów powinien być wykonywany tylko wtedy, gdy istnieją uzasadnione wątpliwości co do kontroli temperatury podczas przewozu.

Jak wynika z powyższego, Umowa ATP zaleca przeprowadzanie pomiarów temperatury w warunkach chłodniczych. Przeprowadzanie takiego pomiaru w okresie upałów i przy otwartej kilka godzin chłodni, co nierzadko się zdarza, należy jednak uznać za niezgodne z postanowieniami najnowszej wersji Umowy ATP. Często też dochodzi do sytuacji, gdy odbiorca uznaje towar za przegrzany lub przemrożony na podstawie wykonanych własnych pomiarów, bez sprawdzenia wydruku z termografu. Zastosowaną procedurę również można uznać za niezgodną z postanowieniami tej Umowy ATP, a w szczególności z pkt. A.3. Dodatku nr 2 do Załącznika 2.

Umowa ATP a polisa OCP

Większość ubezpieczycieli nakłada na przewoźników wykonujących przewozy artykułów żywnościowych obowiązek posiadania ważnego świadectwa ATP. Wpisanie do polisy OCP takiego obowiązku oznacza, że niezależnie od rodzaju przewożonych artykułów żywnościowych, środek transportu powinien posiadać świadectwo ATP. Zgodnie jednak z art. 87. ust. 1. pkt. 3. lit. c. Ustawy o transporcie drogowym, kierowca − wykonując przewóz drogowy rzeczy − powinien posiadać przy sobie dokumenty związane z przewożonym ładunkiem, a także świadectwo wymagane przepisami zawartymi w Umowie ATP, sporządzonej w Genewie dnia 1 września 1970 roku (Dz. U. z 1984 r. Nr 49, poz. 254).

Jak podano powyżej, Umowie ATP podlega przewóz artykułów żywnościowych określonych w Załącznikach 2 i 3. Regulacjom Umowy ATP nie podlegają zatem przewozy pozostałych artykułów żywnościowych, jak np. świeże owoce i warzywa, w odniesieniu do których prawo nie nakłada obowiązku posiadania świadectwa ATP. Inną grupą towarową są wyroby farmaceutyczne, których przewóz jest regulowany odrębnymi przepisami.

Skoro jednak zakłady ubezpieczeń stawiają przewoźnikom taki wymóg, nie pozostaje nic innego, jak zaopatrzyć się w świadectwo ATP lub zawrzeć umowę ubezpieczenia OCP w towarzystwie ubezpieczeniowym, które nie uzależnia ochrony za szkody w przewożonych artykułach żywnościowych innych niż nie określone w Umowie ATP od posiadania takiego świadectwa. Póki co, liczba odmów z tego tytułu świadczy o tym, że przewoźnicy nie czytają warunków ubezpieczeń OCP i przez to często sami ponoszą tego konsekwencje.