Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych

powtórzenie treści projektowanego art. 156 § 5d kpk, który został umieszczony
w art. 1 pkt 9 projektu ustawy z dnia 12 lipca 2012 r.
Projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia
uchwalenia.

II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
Zasady udzielania dostępu do materiału dowodowego podejrzanym,
oskarżonym oraz ich obrońcom w postępowaniu karnym w prawie Unii
Europejskiej zostały określone w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady
2012/13/UE z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w
postępowaniu karnym (Dz. Urz. UE L 142 z dnia 1.6.2012 r., s.1), zwanej dalej:
dyrektywą.

III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej

1. Opiniowany projekt ustawy w art. 1 pkt 9 wprowadza zmiany w art.
156 kpk, który określa tryb przeglądania akt i sporządzania odpisów w polskiej
procedurze karnej. Zgodnie z zaproponowanymi zmianami do art. 156 kpk
dodane mają zostać w szczególności: § 5b w brzmieniu: „Zastrzeżenia, o
których mowa w § 5 zd. 1 nie mają zastosowania po upływie 14 dni od
przesłuchania w charakterze podejrzanego w dochodzeniu oraz 30 dni od
przedstawienia zarzutów w śledztwie, o ile ustawa nie stanowi inaczej” oraz
§ 5c w brzmieniu: „Przepisu § 5b nie stosuje się w przypadku przestępstw, o
których mowa w art. 117-140, art. 148, art. 222, art. 253, art. 258 kodeksu
karnego, a także w przypadku przestępczości transgranicznej”. Wskazane
powyżej przepisy opiniowanego projektu zawierają odwołania do przepisów
obowiązującej ustawy i w tym zakresie, w celu prawidłowej i pełnej oceny stanu
prawnego, należy dokonać analizy norm prawnych pod kątem ich zgodności z
prawem UE.

Interpretacja projektowanych przepisów art. 156 § 5b i § 5c kpk wskazuje,
że w sytuacjach innych niż w nich określone, tj. przed upływem 14 dni od
przesłuchania w charakterze podejrzanego w dochodzeniu oraz przed upływem
30 dni od przedstawienia zarzutów w śledztwie (a contrario art. 156 § 5b), a
także w przypadku przestępstw innych niż przestępstwa, o których mowa w art.
117-140, art. 148, art. 252, art. 258 Kodeksu karnego oraz przestępczości innej
niż transgraniczna (a contrario art. 156 § 5c), w toku postępowania
przygotowawczego w zakresie udostępniania akt, sporządzania oraz wydawania
odpisów i kserokopii zastosowanie ma art. 156 § 5 kpk.
Zgodnie z art. 156 § 5 kpk, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w toku
postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i
przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie
odpisów i kserokopii oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub

2
kserokopie tylko za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze.
Przepis ten nie określa warunków udzielenia zgody lub odmowy dostępu do
materiału dowodowego. Jedyna wytyczna, będącą równocześnie klauzulą
generalną, w zakresie zgody udzielanej przez prokuratora wskazana została w §
158 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 marca 2010 r.
Regulaminu
wewnętrznego
urzędowania powszechnych jednostek
organizacyjnych prokuratury (Dz. U. Nr 49, poz. 296 ze zm.), zgodnie z którą,
rozpoznając wniosek strony lub jej przedstawiciela procesowego lub
ustawowego o udostępnienie akt, sporządzenie lub wydanie odpisów i
kserokopii prokurator ma na uwadze dobro postępowania przygotowawczego.
Wskazane ograniczenie dostępu do akt sprawy, do którego odwołują się
projektowane przepisy, polegające na wyrażeniu zgody przez prowadzącego
postępowanie przygotowawcze, należy uznać za niezgodne z art. 7 ust. 4
dyrektywy. W dyrektywie bowiem wskazano, że o ile nie narusza to prawa do
rzetelnego procesu, można odmówić dostępu do niektórych materiałów, jeżeli
dostęp taki może doprowadzić do poważnego zagrożenia dla życia lub praw
podstawowych innej osoby lub jeżeli taka odmowa jest bezwzględnie konieczna
dla ochrony ważnego interesu publicznego – na przykład w przypadkach, gdy
dostęp mógłby zaszkodzić trwającemu dochodzeniu lub poważnie zaszkodzić
bezpieczeństwu narodowemu państwa członkowskiego, w którym toczy się
postępowanie karne.
Stosowanie opiniowanego projektu ustawy, po jego wejściu w życie w
brzmieniu odwołującym się do art. 156 § 5 kpk, oznaczało będzie, w
przypadkach innych niż określone w projektowanych art. 156 § 5b i § 5c kpk,
uzależnianie dostępu do akt sprawy dla stron procesu od zgody organu
prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Określenie w ten sposób zasad
dostępu do materiału dowodowego jest niezgodne z art. 7 ust. 4 dyrektywy. Na
gruncie art. 156 § 5 kpk prowadzący postępowanie przygotowawcze może
odmówić stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym
zgody na udostępnienie całości materiału dowodowego, podczas gdy dyrektywa
przewiduje jedynie możliwość, po spełnieniu wskazanych w niej warunków,
ograniczenia dostępu do części materiałów (art. 7 ust. 4 zd. 2 dyrektywy).
Ponadto, dyrektywa statuuje jako zasadę ogólną dostęp dla stron i ich obrońców
do całości materiału dowodowego, który może być jedynie częściowo
ograniczony w razie wystąpienia enumeratywnie określonych przesłanek.
Natomiast na gruncie analizowanych przepisów projektu ustawy zasada ogólna
stanowi, że dostęp do całości materiału dowodowego jest warunkowy i zależy
od uprzedniej decyzji organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze.
Należy więc przyjąć, że cel dyrektywy w zakresie reguł dostępu do materiału
dowodowego w ramach postępowania karnego nie zostanie osiągnięty w razie
wejścia w życie opiniowanego projektu ustawy.


3
2. Wskazane w projekcie ustawy ograniczenie czasowe w zakresie
udzielenia dostępu do materiału dowodowego, zaproponowane w
projektowanym art. 156 § 5b kpk, nie jest sprzeczne z postanowieniami
dyrektywy, w szczególności z art. 7 ust. 3 zd. 1 dyrektywy, w którym jest mowa
o tym, że dostęp do materiału dowodowego jest zapewniany w odpowiednim
czasie pozwalającym na skuteczne wykonywanie prawa do obrony, a najpóźniej
w chwili przekazania podstawy oskarżenia do sądu. Należy bowiem uznać, że
okres ograniczenia odpowiednio czternastu lub trzydziestu dni zaproponowany
w projekcie ustawy nie narusza wymogu skutecznego wykonywania prawa do
obrony.
3. Ponadto projekt ustawy w zakresie proponowanej zmiany art. 159 kpk
oraz art. 465 ust. 2 kpk jest zgodny z art. 7 ust. 4 zd. 2 dyrektywy.
W projekcie wskazano, że organem rozpoznającym zażalenia na odmowę
udostępniania akt w postępowaniu przygotowawczym jest sędzia do spraw
postępowania przygotowawczego. Tym samym realizowany jest postulat
wskazany w art. 7 ust. 4 zd. 2 dyrektywy, zgodnie z którym decyzja o odmowie
dostępu do materiałów powinna być podejmowana przez organ sądowy lub
powinna podlegać przynajmniej kontroli sądowej.
4. Dodany do opiniowanego projektu ustawy w drodze zgłoszonej
autopoprawki art. 156 § 5a kpk, który powtarza treść proponowanego art. 156 §
5d kpk, dotyczy zasad dostępu do akt sprawy dla oskarżonego i jego obrońcy w
sytuacji, w której prokurator występuje z wnioskiem o zastosowanie bądź
przedłużenie tymczasowego aresztowania. Jest to więc przypadek szczególny
względem ogólnych reguł dostępu do akt sprawy w postępowaniu karnym.
Proponowany art. 156 § 5a kpk jest zgodny z art. 7 ust. 1 dyrektywy,
który nakazuje zapewnienie przez państwa członkowskie osobom zatrzymanym
lub ich obrońcom dostępu do dokumentów, które są związane z konkretną
sprawą i mają istotne znaczenie dla skutecznego zakwestionowania, zgodnie z
prawem krajowym, legalności zatrzymania lub aresztowania.
5. Dyrektywa weszła w życie, zgodnie z regułą określoną w jej art. 13, w
dniu 21 czerwca 2012 r. Na podstawie art. 11 ust. 1 dyrektywy, państwa
członkowskie zostały zobowiązane do wprowadzenia w życie przepisów
niezbędnych do wykonania dyrektywy do dnia 2 czerwca 2014 r. Oznacza to, że
termin transpozycji jeszcze nie upłynął. Jednak w świetle uznanej przez
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej reguły, wynikającej z zasady
lojalnej współpracy, w okresie prac nad transpozycją dyrektywy państwa
członkowskie muszą podejmować działania na rzecz osiągnięcia rezultatu
określonego w dyrektywie i powstrzymywać się od działań, które mogłyby

1 Orzecznictwo Trybunału wskazuje na to, że w okresie przewidzianym na dokonanie transpozycji dyrektywy
będące jej adresatami państwa członkowskie są zobowiązane do powstrzymania się od przyjmowania przepisów,
których charakter poważnie zagraża osiągnięciu rezultatu wskazanego przez tę dyrektywę (patrz. m.in. wyrok
z dnia 18 grudnia 1997 r. w sprawie C-129/96 Inter-Environnement Wallonie, Rec. str. I-7411, pkt 45, wyrok z
dnia 8 maja 2003 r. w sprawie C 14/02 ATRAL, Rec. str. I 4431, pkt 58, i wyrok z dnia 22 listopada 2005 r. w
‑
‑
sprawie C-144/04 Mangold, Rec. Str. I–9981, pkt 33).

4
hamować tę transpozycję (patrz. J. Barcz, Wytyczne polityki legislacyjnej i
techniki prawodawczej, Zapewnienie skuteczności prawa Unii Europejskiej w
polskim prawie krajowym, Warszawa, 2009, s. 49-50).


IV.
Konkluzje
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
karnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, w wersji
uwzględniającej autopoprawkę zgłoszoną dnia 8 listopada 2012 r.:
• jest niezgodny z prawem Unii Europejskiej w zakresie, w którym określa
zasady
udostępnienia
akt
sprawy
w
toku
postępowania
przygotowawczego
stronom,
obrońcom,
pełnomocnikom
i
przedstawicielom ustawowym, w szczególności uzależniając dostęp od
zgody prowadzącego postępowanie przygotowawcze;
• nie jest sprzeczny z prawem unii Europejskiej w zakresie, w którym ustala
ograniczenia czasowe udzielenia dostępu do akt sprawy w toku
postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i
przedstawicielom ustawowym;
• jest zgodny z prawem Unii Europejskiej w zakresie, w którym określa
tryb odwołania się od decyzji organu prowadzącego postępowanie
przygotowawcze, odmawiającej dostępu do akt sprawy;
• jest zgodny z prawem Unii Europejskiej w zakresie, w którym określa
zasady udostępniania akt sprawy oskarżonemu i obrońcy w sytuacji
wystąpienia przez prokuratora z wnioskiem o zastosowanie bądź
przedłużenie tymczasowego aresztowania.


Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Zbigniew Wrona

5

Warszawa, 22 listopada 2012 r.
BAS-WAPEiM-2971/12


Pani Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia w sprawie stwierdzenia, czy poselski projekt ustawy o zmianie
ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych (przedstawiciel wnioskodawców: poseł Michał
Kabaciński), w wersji uwzględniającej autopoprawkę zgłoszoną dnia 8
listopada 2012 r., jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii
Europejskiej w rozumieniu art. 95a Regulaminu Sejmu



Przedmiotem projektu ustawy jest nowelizacja ustawy z dnia 6 czerwca
1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 ze zm.), zwanej
dalej również: kpk, oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.). Celem proponowanych zmian
jest ustanowienie instytucji sędziego do spraw postępowania przygotowawczego
właściwego do spraw z zakresu kontroli legalności działania organów
prowadzących postępowanie przygotowawcze, utrwalania niektórych dowodów
dla sądu oraz dokonywania innych czynności sądowych w postępowaniu
przygotowawczym.
Ponadto w projekcie zaproponowano szereg innych zmian dotyczących
procedury karnej, w szczególności warunków i przesłanek umarzania
postępowania, zasad udzielania dostępu do akt sprawy na etapie postępowania
przygotowawczego, w tym w sytuacji złożenia przez prokuratora wniosku o
zastosowanie bądź przedłużenie tymczasowego aresztowania oraz zasad
utrwalania dowodów w postępowaniu karnym.
Autopoprawka zgłoszona przez wnioskodawców w dniu 8 listopada 2012
r. w odniesieniu do proponowanego brzmienia art. 156 § 5a kpk stanowi
powtórzenie treści projektowanego art. 156 § 5d kpk, który został umieszczony
w art. 1 pkt 9 projektu ustawy z dnia 12 lipca 2012 r.
Projekt ustawy zawiera przepisy objęte zakresem regulacji prawa Unii
Europejskiej. Projekt w zakresie zasad udzielania dostępu do akt sprawy w
postępowaniu karnym jest objęty zakresem normatywnym dyrektywy
Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie