Poselski projekt ustawy o umowie związku partnerskiego

nie mogąc zawrzeć małżeństwa powinni mieć zaoferowaną przez prawo powszechnie
obowiązujące alternatywną możliwość standardowego uregulowania swoich relacji.
Powinno to skutkować faktycznym zmniejszeniem obciążeń finansowych Państwa. Ponadto
regulacja taka powinna zwiększyć przejrzystość i jawność życia społecznego w Polsce,
bowiem umożliwiając zawieranie rejestrowanych umów takich związków, jednocześnie
będzie czyniło owe związki jawnymi, acz nadal prywatnymi. Wreszcie ze względów
etycznych trudno jest zaakceptować sytuację, w której Państwo odmawiałoby części swoich
obywateli możliwości regulowania w sposób ustandaryzowany sytuacji prawnej zawieranych
przez nich związków, zwłaszcza gdy nie wpływałoby to na sytuację prawną osób trzecich.
Nie można również pominąć okoliczności, iż obecny stan prawny prowadzi w efekcie do
fikcji prawnych. Mianowicie, od czasu przystąpienia do Unii Europejskiej obywatele polscy
mogą swobodnie podróżować po jej terytorium, mogą się też na stałe lub na krótko osiedlać
w innych krajach Unii, w szczególności w krajach, w których istnieją prawne regulacje
umożliwiające rejestrowanie związków konkubenckich, czy też partnerskich, a nawet
zawieranie małżeństw przez osoby tej samej płci. Takich krajów jest zdecydowana
większość w Unii Europejskiej. Brak uregulowania tej sfery przez polskiego ustawodawcę i
tak nie uniemożliwi formalizowania takich związków przez obywateli polskich, a
jednocześnie będzie oznaczał pozostawienie sfery prawnej związków tego typu praktyce,
która siłą rzeczy będzie musiała sięgać do prawa obcego, a nie do prawa polskiego.
Pomijając niewątpliwe komplikacje dla praktyki stosowania prawa ustawodawcy polskiemu
nie wolno oddawać prymatu prawu obcemu w regulowaniu sytuacji prawnej obywateli
polskich, jak i w sposób faktyczny, poprzez swoje zaniechanie, zachęcać części obywateli do
korzystania z możliwości dawanych przez prawo innych krajów.

Z tych względów proponujemy uchwalenie ustawy regulującej umowę związku
partnerskiego. Ustawa ta nie powinna powodować obciążeń budżetu Państwa, a w
perspektywie kilku lat powinna zacząć przynosić zauważalne oszczędności, czy to w sferze
pomocy społecznej, czy też w sferze kosztów opieki zdrowotnej.

Rozdział pierwszy ustawy składa się z dwóch przepisów, z których artykuł 1 ust.1 tłumaczy
cel ustawy, zaś art.2 tłumaczy podstawowe pojęcia ustawy. Zwrócić należy uwagę na art.1
ust.2. Celem tego przepisu jest pozostawienie osobom pozostającym w związkach
konkubenckich możliwości rezygnacji z zawierania jakiejkolwiek umowy, jak i umożliwienie
im zawieranie innych nieregulowanych ustawą umów normujących ich wzajemne relacje.
Rozdział drugi ustawy składa się z pięciu przepisów i reguluje sposób zawarcia umowy
związku partnerskiego. Podstawowym założeniem jest uniemożliwienie pozostawania
jednocześnie przez jedną osobę równocześnie w małżeństwie i w związku partnerskim
regulowanym ustawą. Dlatego też projektowane regulacje musiały zostać skorelowane z
przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Stąd zarówno przesłanki pozytywne
umożliwiające zawarcie umowy, jak i negatywne uniemożliwiające zawarcie umowy
związku partnerskiego, jak i reguły unieważnienia takiej umowy zostały opisane analogicznie
jak w przypadku małżeństwa, z tym tylko wyjątkiem, że nie ma ograniczenia dla zawarcia
takiej umowy przez osoby chore psychicznie, jeżeli w chwili zawarcia takiej umowy nie jest
ograniczona ich poczytalność. Taka korelacja jest niezbędna również ze względu na
bezpieczeństwo obrotu, bowiem co do zasady umowa związku partnerskiego rodzić może
istotne konsekwencje majątkowe dla jej stron, co może także wpływać na sytuację prawną i
faktyczną ich wierzycieli. Z tego też względu, odmiennie niż w przypadku małżeństwa,
przewidziano możliwość uznania umowy za bezskuteczną względem wierzyciela, co będzie
następowało na zasadzie akcji pauliańskiej regulowanej art.527 i n. kodeksu cywilnego.
Umowa związku partnerskiego nie jest małżeństwem, zatem nie może być zawarta przed
kapłanem. Z drugiej strony ustawa umożliwia zawarcie takiej umowy przed notariuszem. W
umowie notarialnej strony mogą odmiennie niż przewiduje to ustawa uregulować jedynie
swoje stosunki majątkowe, w inne sfery wzajemnych relacji nie mogą ingerować.
Ustawa ponadto nie wymaga dla zawarcia umowy związku partnerskiego ani dochowania
uroczystej formy, ani obecności świadków.
Rozdział trzeci reguluje stosunki osobiste partnerów. Pierwszy z przepisów tam zawartych
przedstawia generalne obowiązki partnerów. W kolejnym reguluje się ich sytuacje
mieszkaniową stanowiąc, że z mieszkania jednego z nich ma prawo korzystać drugi z
partnerów, zaś w razie przemijającej przeszkody (np. choroby) każdy z partnerów może
załatwiać za drugiego partnera sprawy drobne, w szczególności odbierać należności.
Zasadą jest solidarna odpowiedzialność partnerów za zobowiązania zaciągane przez
każdego z nich w zakresie wspólnego gospodarstwa domowego.
Szczególne znaczenie ma art.10 projektowanej ustawy. Stanowi on normę generalną
pozwalającą uniknąć ingerowania w szereg innych ustaw, które posługują się pojęciami tam
opisanymi w celu opisania bliskiego stosunku pomiędzy dwiema osobami uzasadniającego
określone uprawnienia. Partner będzie zawsze traktowany, jako osoba bliska dla drugiego z
partnerów.
Stosunki majątkowe pomiędzy partnerami reguluje rozdział czwarty ustawy. Przewiduje on,
jako zasadę wspólność majątkową partnerów. Autorzy projektowanej regulacji stanęli przed
dylematem, czy poszukiwać odmiennego uregulowania majątku wspólnego partnerów i ich
majątków odrębnych wprowadzając w ten sposób kolejną, odmienną od obowiązującej dla
małżeństwa regulację, dzięki czemu przy okazji uniknęliby zarzutów nadmiernego
podobieństwa obu regulacji, czy też skorzystać z tej istniejącej już – uznawanej przez
autorów projektu za bardzo dobrą – regulacji i uniknąć jednocześnie wprowadzania do
systemu prawnego kolejnej odmiennej listy tego, co ma stanowić majątek odrębny. Zdaniem
autorów lepiej jest korzystać z istniejących i to dobrych rozwiązań prawnych, niż na siłę
wprowadzać odmienności, które jedynie skutkowałyby zamieszaniem w praktyce stosowania
prawa. Ma to szczególne znaczenie przy przyjęciu zasady wspólności majątkowej partnerów
oraz odpowiedzialności majątkiem wspólnym i solidarnej odpowiedzialności za
zobowiązania zaciągnięte w zakresie zarządu majątkiem wspólnym
Autorzy projektu (vide art. 22) w zakresie rozwiązań prawnych mających umożliwić
egzekucję z majątku wspólnego zobowiązań zaciągniętych przez jednego z partnerów
sięgnęli do przepisów kodeksu postępowania cywilnego, które obowiązywały do 5 lutego
2005 r. i umożliwiały bez większych ograniczeń nadanie klauzuli wykonalności przeciwko
drugiemu małżonkowi tytułowi wykonawczemu wydanemu przeciwko jednemu z
małżonków. Przepisy te, jako nie dość dobrze chroniące majątek wspólny małżonków
zostały zastąpione obecną, silniejszą regulacją. Nic nie stoi na przeszkodzie jednak, aby je
wykorzystać na potrzeby dochodzenia roszczeń z majątku wspólnego partnerów, tym
bardziej, że były doskonale znane przez lata, co obecnie znakomicie ułatwi ich stosowanie.
Związek partnerski z założenia nie jest tak chroniony jak małżeństwo, zatem w jego
przypadku należy silniej chronić sytuację wierzycieli, niż to ma obecnie miejsce w
przypadku małżeństwa.
Art.14 reguluje wzajemne stosunki partnerów w zakresie praw do majątku wspólnego oraz
zarządu nim. Większość z tej regulacji została zaczerpnięta z przepisów o spółce zawartych
w kodeksie cywilnym, a często stosowanych do rozliczeń konkubenckich w orzecznictwie
sądów polskich.
Piąty rozdział traktuje o dziedziczeniu. Zdaniem autorów projektu na zrównanie w prawach z
małżonkiem w zakresie dziedziczenia zasługiwać będą jedynie trwałe związki partnerskie, a
przynajmniej takie, które przetrwały minimum rok. Osoby pozostające w związkach
partnerskich krócej będą mogły regulować swoją sytuację za pomocą testamentów.
Regulując w rozdziale szóstym rozwiązanie związku partnerskiego autorzy projektu
zrezygnowali z możliwości jej wypowiedzenia, a to z tego względu, iż jeżeli partnerzy będą
akceptowali chęć zakończenia umowy wyrażaną przez jednego z nich zawsze będą mogli
złożyć oświadczenia w tej materii przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Ustawa nie
wymaga jednoczesności tych oświadczeń. W innych sytuacjach powstanie niepewność
prawna uzasadniająca, chociażby z uwagi na potrzebę ochrony osób trzecich, konieczność
interwencji sądu. Postępowanie sądowe w przedmiocie rozwiązania umowy związku
partnerskiego ma się sprowadzić jedynie do ustalenia ustania wspólnego pożycia stron. Jest
to odmienne od rozwiązania małżeństwa, które jako związek trwały i uprzywilejowany
konstytucyjnie uzasadnia pełne wyjaśnianie przyczyn, dla którego ono się zakończyło
porażką. Projektowane postępowanie sądowe w sprawie rozwiązania umowy związku
partnerskiego ma być krótkie, szybkie i nie obejmować ustalania winy. Z tego względu
podział majątku wspólnego będzie możliwy tylko na zgodny wniosek stron. W konsekwencji
koszt takiego postępowania będzie dla budżetu relatywnie niski.
Ustawa przewiduje dla partnera, który po ustaniu obowiązywania umowy związku
partnerskiego znajdzie się w niedostatku możliwość żądania alimentów od drugiego partnera
przez okres trzech lat od wygaśnięcia umowy. Powinno to odciążyć państwo w sferze
pomocy społecznej.
Ustawa nie reguluje żadnych kwestii związanych z rodzicielstwem, opieką, czy też zmianą
nazwiska. Zagadnienia te są zadowalająco uregulowane w innych ustawach i nie ma potrzeby
w nie dodatkowo ingerować.
Ustawa nie daje ponadto żadnych dodatkowych korzyści finansowych stronom umów
związków partnerskich. W szczególności należy wskazać, że przyjęcie zasady wspólności
majątku partnerów ma na celu zabezpieczenie osoby o słabszej pozycji finansowej lub
zawodowej, albo też osoby, która za zgodą partnera skoncentrowała się na prowadzeniu
gospodarstwa domowego umożliwiając drugiej stronie umowy rozwój zawodowy.
Wspólność majątku partnerskiego ma na celu wzmocnienie wspólności interesów obu stron
umowy.
Jednocześnie nie uzasadnia ona sama z siebie przyznawania stronom umowy przywilejów
podatkowych analogicznych jak dla małżeństwa, polegających chociażby na uprawnieniu do
wspólnego opodatkowania się. Przyznanie takich uprawnień byłoby do tego przedwczesne,
bowiem w chwili obecnej nie da się w sposób wiarygodny oszacować liczby osób, które w
najbliższych latach skorzystają z możliwości zawarcia umów związku partnerskiego, a tym
samym nie byłoby możliwości oszacowania potencjalnych kosztów takich uprawnień dla
budżetu państwa. Brak takiego przywileju podatkowego nie wpłynie jednak niekorzystnie na
sytuację prawną osób zawierających umowy związku partnerskiego, bowiem w chwili
obecnej i tak one nie mają możliwości korzystania z takich uprawnień, a jeżeli nie będą
chciały ponosić wspólnej odpowiedzialności za zobowiązania, to będą miały uprawnienie do
wyłączenia wspólności majątku partnerskiego w drodze aktu notarialnego.