Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym oraz niektórych innych ustaw

ulic oraz przeprowadzenia konsultacji musi nastąpić w drodze uchwały rady gminy. Dzięki
takiemu rozstrzygnięciu w przypadku odrzucenia wniosku o ustalenie dodatkowej nazwy albo
przeprowadzenie konsultacji, od uchwały rady gminy można się będzie odwołać. Obecnie,
w przypadku kiedy wniosek jest odrzucany bez podjęcia uchwały, nie istnieje możliwość
odwołania się od decyzji rady gminy.
Zmiana wprowadzona w art. 18 ust. 2 pkt 8 przewiduje usuniecie wyrazów „dzieci
i młodzieży”. Usunięcie ograniczenia polegającego na możliwości przyznawania dotacji tylko
na edukację dzieci i młodzieży, pozwoli na dofinansowywanie zadań służących także edukacji
osób dorosłych.
Zmiany wprowadzone we wstępie do wyliczenia w art. 18 ust. 2 oraz w art. 18 ust. 4
mają charakter porządkowy i polegają na zastąpieniu wyrazów „mogą być” wyrazem „są”.
Ponadto, w art. 18 ust. 4 doprecyzowano, że środkami służącymi ochronie, zachowaniu
i rozwojowi tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych, są w szczególności
środki przekazywane z budżetu jednostek samorządu terytorialnego na prowadzenie przez
organizacje danej mniejszości instytucji kulturalnych.

Projektowane zmiany art. 18 ust. 4 zakładają uwzględnienie nowelizacji procedowanej
obecnie przez Parlament, przewidującej m. in. przekazywanie z budżetu jednostek samorządu
terytorialnego środków służących integracji obywatelskiej lub społecznej. W przypadku
przyjęcia nowelizacji w innym kształcie niż proponowany w niniejszym projekcie, projekt ten
trzeba będzie dostosować do treści uchwalonej ustawy. W uzasadnieniu do procedowanej
nowelizacji posłowie przedstawili następujące wyjaśnienia (druk sejmowy 2232):
„Projektowana nowelizacja ustawy z dnia 6 stycznia 2005r. o mniejszościach
narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. z 2005 r. Nr 17 poz. 141) polega
na doprecyzowaniu zapisów dotyczących kompetencji ministra właściwego do spraw wyznań
religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych w zakresie działań dotyczących
mniejszości, w tym w szczególności romskiej mniejszości etnicznej.
Należy podkreślić, że mniejszość ta jest jedyną mniejszością w Polsce dotkniętą lub
zagrożoną wykluczeniem społecznym. Wykluczenie społeczne to sytuacja uniemożliwiająca
lub znacznie utrudniająca jednostce lub grupie zgodne z prawem pełnienia ról społecznych,
korzystanie z dóbr publicznych i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów
i zdobywanie dochodów w godny sposób. Wśród grup podatnych na wykluczenie społeczne
Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski wymienia osoby należące do romskiej
mniejszości etnicznej.
Mimo podejmowania od początku lat 90 XX w. szeregu działań w zakresie integracji
społeczności romskiej w Polsce oraz zmian w położeniu społecznym i ekonomicznym tej
mniejszości, Romowie wciąż pozostają grupą zmarginalizowaną społecznie. Marginalizacja
i zapóźnienia mają źródła m.in. w niskim statusie socjalnym, braku wykształcenia, wysokim
stopniu bezrobocia. Nie bez znaczenia pozostaje również utrzymywanie się wysokiego
poziomu niecięci do Romów. Rozwiązanie najpilniejszych potrzeb Romów związanych
z poprawą warunków socjalnych, poziomem wykształcenia, przystosowanie do wymogów
współczesnego rynku pracy, sytuacją zdrowotną, poprawą wizerunku Romów
w społeczeństwie polskim da im możliwość ekonomicznego i społecznego usamodzielnienia
się oraz stworzy szansę na pełne uczestnictwo Romów w wielokulturowym społeczeństwie
polskim, tym samym umożliwi skuteczne przeciwdziałanie ich wykluczeniu społecznemu.

Proponowana nowelizacja wprowadza do ustawy pojęcie „integracji społecznej”.
10

Przyjęta definicja terminu „integracja społeczna” w odniesieniu do mniejszości romskiej,
oznacza proces niezbędnych zmian zmierzających do nabycia umiejętności korzystania przez
społeczność romską z dostępu do istniejących praw, usług i możliwości sprawnego
funkcjonowania we współczesnym społeczeństwie. Procesu integracji nie należy utożsamiać ze
zjawiskiem asymilacji – integracja rozumiana tu jest jako zjawisko ze sfery społeczno–
ekonomicznej, a nie jako związane z tożsamością kulturową. Zachowanie odrębności
kulturowej przy jednoczesnym wykorzystaniu możliwości, jakie niesie ze sobą współczesny
świat jest szczególnym wyzwaniem dla Romów.
Dotychczasowym narzędziem państwa na rzecz integracji mniejszości romskiej
w Polsce były specjalne rządowe programy dedykowane tej społeczności: Pilotażowy program
rządowy na rzecz społeczności romskiej w województwie małopolskim na lata 2001 – 2003
oraz Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce, realizowany w latach 2004 – 2013. W
ocenie wnioskodawców celowe jest stworzenie podstaw prawnych dla kontynuowania tych
działań.”

Projektowana zmiana zakłada wprowadzenie nowego art. 22a, przewidującego
możliwość powołania pełnomocnika do spraw mniejszości narodowych i etnicznych przez
wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starostę i marszałka województwa oraz określającego
jego podstawowe zadania.
Projektowana zmiana przewiduje wprowadzenie nowego art. 24 ust. 1 pkt 1 lit ga,
zgodnie z którym w skład Komisji wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych
wchodzi przedstawiciel ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. Zmiana ta
uwzględnia zmiany wprowadzone do składu Komisji Wspólnej w oparciu o art. 26.
Zmiany polegające na wprowadzeniu nowej redakcji art. 24 ust. 5-7 oraz dodaniu
nowego art. 24 ust. 5a, dotyczą modyfikacji trybu powoływania i odwoływania członków
Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych, reprezentujących
mniejszości narodowe i etniczne oraz społeczność posługującą się językiem regionalnym.
Zmiany te przewidują, że przedstawiciele strony mniejszościowej Komisji Wspólnej będą
wyłaniani na pięcioletnią kadencję, w trybie określonym w rozporządzeniu ministra
właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych.
Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że kwestie związane z odwoływaniem
i powoływaniem przedstawicieli Komisji Wspólnej reprezentujących stronę mniejszościową
powinny być określone w sposób bardziej precyzyjny. Dlatego też w projektowanej zmianie
zrezygnowano z określenia czasu potrzebnego na przeprowadzenie konsultacji w sprawie
wyłonienia przedstawicieli strony mniejszościowej (w przypadku przedstawicieli strony
rządowej skracając go z 90 do 30 dni) wskazując jednocześnie, że terminy poszczególnych
etapów konsultacji powinien wyznaczyć, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do
spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych. Minister ten powinien
wskazać również warunki jakie musi spełnić organizacja zainteresowana udziałem w
powoływaniu lub odwoływaniu członków Komisji Wspólnej. Projektowana zmiana przesądza
bowiem, że mniejszości narodowe i etniczne oraz społeczność posługująca się językiem
regionalnym zgłaszają kandydatów na członków Komisji Wspólnej za pośrednictwem swoich
organizacji, ale dopiero w rozporządzaniu zostaną wskazane informacje, które powinny
przekazać zainteresowane udziałem w konsultacjach organizacje i sposób ich weryfikacji.
Biorąc pod uwagę zróżnicowaną wielkość organizacji, sposób ustalania wyników konsultacji
11

również zostanie wskazany w rozporządzeniu. Konsultacje muszą dać jednoznaczny wynik,
proponowana zmiana przewiduje bowiem usunięcie możliwości istniejącej w dotychczasowej
regulacji polegającej na wskazaniu przez ministra właściwego do spraw wyznań religijnych
oraz mniejszości narodowych i etnicznych swojego kandydata. Po wprowadzeniu
projektowanej zmiany wybór przedstawicieli strony mniejszościowej będzie uzależniony
wyłącznie od woli organizacji mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności
posługującej się językiem regionalnym. Zadaniem wspomnianego ministra będzie wyłącznie
ustalenie, w drodze rozporządzenia, procedur konsultacji i pilnowanie ich przestrzegania.
Uwzględniając wspomniane zróżnicowanie organizacji mniejszości narodowych i
etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym, szczególnie ważne jest
ustalenie w rozporządzeniu wagi głosu każdej z nich. Rozporządzenie powinno także
uwzględniać przewidzianą przez ustawę sytuację, w której niektóre mniejszości narodowe i
etniczne mają w Komisji Wspólnej jednego przedstawiciela, a inne mniejszości oraz
społeczność posługująca się językiem regionalnym – dwóch. Celem projektowanej zmiany jest
poprawa przejrzystości procesu powoływania i odwoływania przedstawicieli strony
mniejszościowej Komisji Wspólnej, skrócenie procesu konsultacji oraz zmniejszenie
konfliktów wewnątrz środowisk mniejszościowych, związanych z odwoływaniem i
powoływaniem ich reprezentantów.
Projektowana zmiana zakłada wprowadzenie nowego art. 25 ust. 2 pkt 1,
przewidującego automatyczne wygaśnięcie członkostwa w Komisji Wspólnej przedstawicieli
strony mniejszościowej, w dniu powołania przez Prezesa Rady Ministrów ich następców.
Rozwiązanie to ma zapobiec sytuacji, w której kadencja różnych członków Komisji Wspólnej
(z uwagi na możliwość wyboru także w trakcie trwania kadencji) będzie się kończyła w
różnym czasie.
Projektowana zmiana zakłada wprowadzenie nowego art. 27 ust. 3, przewidującego że
współprzewodniczącymi Komisji Wspólnej mogą być wyłącznie jej członkowie. Celem tego
rozwiązania jest unikniecie wątpliwości, które pojawiły się w przeszłości, w sytuacji w której
członkiem Komisji przestawała być osoba zajmująca stanowisko współprzewodniczącego.
Zmiana wprowadzona w art. 29 ust. 2 przewiduje wprowadzenie dla przedstawicieli
organizacji mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem
regionalnym, uczestniczących w pracach Komisji Wspólnej, diet w wysokości określonej w
rozporządzeniu w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w
państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej. Dzięki
wprowadzeniu tego przepisu możliwe będzie wypłacenie diety w sytuacji, gdy nie będzie
możliwości zapewnienia wyżywienia.
Zmiana wprowadzona w tym ustępie przewiduje także rozszerzenie listy osób
uprawnionych do otrzymywania należności z tytułu udziału w pracach Komisji Wspólnej na
ekspertów zgłoszonych przez współprzewodniczących. Pozwoli to usprawnić prace Komisji
Wspólnej, w niektórych posiedzeniach niezbędny jest bowiem udział ekspertów niebędących
przedstawicielami organizacji mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności
posługującej się językiem regionalnym, a dotychczasowe przepisy nie przewidywały dla nich
nawet możliwości zwrotu kosztów przejazdów i noclegów.
Projektowana zmiana zakłada wprowadzenie nowego art. 29 ust. 3, przewidującego
nałożenie na pracodawców obowiązku udzielenia pracownikowi płatnego urlopu w związku
12

z wykonywaniem obowiązków członka Komisji Wspólnej, w szczególności na czas niezbędny
do udziału w posiedzeniu Komisji i działających w jej ramach zespołów oraz dojazdu na nie.
Takie rozwiązanie będzie ułatwieniem dla przedstawicieli strony mniejszościowej Komisji
Wspólnej.
Zmiana dotycząca art. 31 ust. 1 i 2 przewiduje usuniecie ustępów zobowiązujących
organizacje mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem
regionalnym, a także organy administracji rządowej i samorządowej, do przekazywania
ministrowi właściwemu do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych
i etnicznych informacji na temat sytuacji tych mniejszości i społeczności oraz realizowanych
na ich rzecz zdań. Istnienie takiego obowiązku w odniesieniu do organizacji pozarządowych
wydaje się być zbędne, a w odniesieniu do organów administracji publicznej przepis powiela
inne rozwiązania dotyczące ich kompetencji i obowiązków.
Zmiana wprowadzona w art. 31 ust. 3 polega na wydłużeniu maksymalnego okresu
upływającego między złożeniem dwóch kolejnych raportów na temat sytuacji mniejszości
narodowych i etnicznych z dwóch do czterech lat. Obecnie liczba i częstotliwość raportów,
które jest zobligowany złożyć minister właściwy do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości
narodowych i etnicznych powoduje, że jednocześnie pisanych jest kilka raportów na ten sam
temat. W zupełności wystarczające jest raportowanie z częstotliwością raz na cztery lata.
Należy zauważyć, ze spisy powszechne odbywają się raz na 10 lat, a inne dane również nie
wymagają aktualizacji co dwa lata.

Projektowane zmiany w art. 30 ust. 4a ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii
i telewizji (Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 226, z późn. zm.) polegają na dostosowaniu tego
przepisu do innych regulacji prawnych. W dotychczasowym brzmieniu przepis był martwy,
nakładał bowiem na dyrektorów oddziałów emitujących programy w językach mniejszości
narodowych i etnicznych oraz w języku regionalnym obowiązek uwzględniania kandydatów
zgłaszanych przez organizacje tych mniejszości i społeczności, ale z innych przepisów
wynikało, że rady programowe powołują nie dyrektorzy, lecz Krajowa Rada Radiofonii
i Telewizji. Projektowana zmiana nakłada więc wspomniany obowiązek na Krajową Radę.
Jednocześnie, projektowana zmiana przyznaje prawo zgłaszania kandydatów również Komisji
Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych.

Projektowana zmiana zakłada wprowadzenie lit. d w art. 36a ust. 6 pkt 3 ustawy z dnia
7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.),
przewidującej że w szkołach i placówkach publicznych umożliwiających uczniom
podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej, w skład komisji
konkursowej wyłaniającej ich dyrektora wchodzi m. in. przedstawiciel organizacji mniejszości
narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym. Zmiana ta
ma zapewnić wspomnianym organizacjom wpływ na wybór dyrektora szkół i placówek
prowadzących nauczanie języka lub w języku mniejszości narodowych i etnicznych oraz w
języku regionalnym.

13

Projekt ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz
o języku regionalnym oraz niektórych innych ustaw przewiduje także wprowadzenie przepisów
przejściowych.
Projektowany art. 4 zakłada, że gminy wpisane do Urzędowego Rejestru Gmin,
w których używany jest język pomocniczy z dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej
zostają wpisane do Urzędowego Rejestru Gmin i Powiatów, w których używany jest język
pomocniczy. Rozwiązanie to ma zapobiec sytuacji, w której gminy wpisane do
wcześniejszego rejestru byłyby zobligowane do dokonywania ponownego wpisu.
Projektowany art. 5 zakłada, że obecni przedstawiciele strony mniejszościowej
w Komisji Wspólnej automatycznie pozostaną członkami Komisji Wspólnej na pierwszą
pięcioletnią kadencję, rozpoczynającą się w dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej. Po
wejściu w życie ustawy nowelizującej, minister właściwy do spraw wyznań religijnych oraz
mniejszości narodowych i etnicznych wyda rozporządzenie regulujące tryb wyłaniania
przedstawicieli strony mniejszościowej Komisji Wspólnej. Na jego podstawie, przed upływem
pierwszej kadencji zostaną przeprowadzone konsultacje dotyczące wyboru nowych członków
Komisji Wspólnej reprezentujących stronę mniejszościową.
Projektowany art. 6 zakłada trzymiesięczne vacatio legis potrzebne do opracowania
rozporządzenia wykonawczego.


Zakłada się, że najważniejszym skutkiem społecznym projektowanych zmian będzie
pełniejsza ochrona tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka
regionalnego, a także zwiększenie szans na ich rozwój. Dzięki zmianom dotyczącym kwestii
językowych poprawie powinno ulec używanie przez mniejszości narodowe i etniczne oraz
społeczność posługującą się językiem regionalnym swoich języków ojczystych.
Doprecyzowanie niektórych przepisów i wprowadzenie nowych definicji powinno usprawnić
funkcjonowanie wprowadzonych już wcześniej rozwiązań.

2. Podmioty, na które oddziałuje projektowana regulacja
Organizacje mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem
regionalnym, instytucje kulturalne mającej istotne znaczenie dla kultury mniejszości
narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego, administracja rządowa oraz jednostki
samorządu terytorialnego, działające na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz
społeczności posługującej się językiem regionalnym.

3. Przeprowadzenie konsultacji
Projektowana regulacja została skonsultowana z Komisją Wspólną Rządu i Mniejszości
Narodowych i Etnicznych.

4. Wpływ projektowanej regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet
państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego oraz źródła pokrycia skutków
finansowych projektowanej regulacji
14