Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o kuratorach sądowych

Druk nr 3409


Warszawa, 14 maja 2015 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Komisja Ustawodawcza

UST 020-4/15




Pan

Radosław Sikorski

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej



Na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej,
Komisja Ustawodawczej wnosi projekt ustawy:

- o zmianie ustawy o kuratorach
sądowych.

Do reprezentowania Komisji w pracach nad projektem ustawy został
upoważniony poseł Stanisław Chmielewski.




Przewodniczący Komisji


(-) Wojciech Szarama




U S T A W A
z dnia

2015 r.
o zmianie ustawy o kuratorach sądowych
Art. 1. W ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz. U. z 2014 r.
poz. 795 i poz. 1689) w art. 41 w ust. 1:
1) pkt 1 otrzymuje brzmienie:
„1) koordynowanie i nadzorowanie pracy kuratorów zespołu, w szczególności poprzez:
a)
analizę obciążenia pracą,
b)
organizowanie współpracy kuratorów zawodowych z właściwym samorządem
i organizacjami społecznymi, które statutowo zajmują się opieką,
wychowaniem, resocjalizacją, leczeniem i świadczeniem pomocy społecznej
w środowisku otwartym,
c)
wydawanie stosownych poleceń co do organizacji pracy kuratorów
zawodowych w zespole,
d)
bieżącą kontrolę akt spraw prowadzonych przez kuratorów sądowych,
e)
kontrolę terminowości, efektywności i prawidłowości realizowanych zadań
i obowiązków,
f)
wydawanie stosownych poleceń co do sposobu prowadzenia spraw
i realizowania zadań i obowiązków;”;
2) uchyla się pkt 10.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.






U Z A S A D N I E N I E

Projektowana ustawa została opracowana w związku z wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 16 grudnia 2014 r., sygn. U 2/14, w którym Trybunał Konstytucyjny
uznał § 9 ust. 1 i ust. 2 zdanie drugie, § 9 ust. 4, § 10 ust. 2, § 15 ust. 1, § 24 ust. 2 oraz § 25
ust. 1 i ust. 2 zdanie drugie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 lutego 2013 r.
w sprawie sposobu wykonywania obowiązków i uprawnień przez kuratorów sądowych
w sprawach karnych wykonawczych (Dz. U. poz. 335) za niezgodne z art. 41 ust. 1 ustawy
z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 795) oraz art. 92 ust. 1
zdanie pierwsze Konstytucji RP.
Zakwestionowane przepisy rozporządzenia dotyczą obowiązków zawodowego kuratora
sądowego wobec kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej oraz uprawnień
przyznanych kierownikowi zespołu wobec zawodowego kuratora sądowego.
Trybunał Konstytucyjny zakwestionował następujące regulacje rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości:
1) § 9 ust. 1 i 2 zdanie drugie, zgodnie z którymi sprawozdanie z objęcia dozoru
kurator zawodowy przedkłada kierownikowi zespołu, a następnie składa sądowi nie później
niż w ciągu 21 dni od dnia nawiązania kontaktu ze skazanym, natomiast sprawozdania
z przebiegu dozoru – nie rzadziej niż co 6 miesięcy oraz na każde żądanie sądu (ust. 1);
ponadto kurator zawodowy, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia otrzymania sprawozdania
od kuratora społecznego, po uprzednim zaakceptowaniu, przedkłada je kierownikowi zespołu,
a następnie składa sądowi (ust. 2 zdanie drugie);
2) § 9 ust. 4, na podstawie którego po złożeniu sprawozdania z objęcia dozoru kierownik
zespołu i sędzia akceptują wniosek o zakwalifikowanie skazanego do danej grupy ryzyka albo
kwalifikują skazanego do innej grupy ryzyka; w przypadku rozbieżności w
zakwalifikowaniu skazanego do grupy ryzyka rozstrzygające jest stanowisko sędziego;
3) § 10 ust. 2, zgodnie z którym po złożeniu sprawozdania z przebiegu dozoru kierownik
zespołu i sędzia akceptują wniosek o utrzymanie bądź zmianę grupy ryzyka albo kwalifikują
skazanego do innej grupy ryzyka; w przypadku rozbieżności w zakwalifikowaniu skazanego
do grupy ryzyka rozstrzygające jest stanowisko sędziego;
4) § 15 ust. 1, który uprawnia sędziego lub kierownika zespołu do określenia kuratorowi
zawodowemu innej częstotliwości i formy kontaktu ze skazanym;
5) § 24 ust. 2, na podstawie którego kurator zawodowy na zarządzenie sędziego,
polecenie kierownika zespołu lub samodzielnie, jeśli uzna, że jest to konieczne, podejmuje
bezzwłocznie czynności w sprawie dozoru prowadzonego przez kuratora społecznego;
6) § 25 ust. 1 i ust. 2 zdanie drugie, który zobowiązuje kuratora zawodowego do
przedkładania kierownikowi zespołu, a następnie składania sądowi sprawozdania
z zakończenia dozoru, nie później niż w ciągu 21 dni od dnia zakończenia dozoru (ust. 1),
oraz do przedkładania kierownikowi zespołu, a następnie składania sądowi uprzednio
zaakceptowanego sprawozdania kuratora społecznego z zakończenia dozoru, nie później niż
w ciągu 7 dni od dnia otrzymania sprawozdania od kuratora społecznego (ust. 2 zdanie
drugie).
Kierownik zespołu kuratorskiej służby sądowej, zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy
o kuratorach sądowych, podejmuje działania niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania
kuratorskiej służby sądowej w zakresie działań zespołu. Warto podkreślić, iż zespoły
kuratorskiej służby sądowej tworzone są w sądach rejonowych w celu wykonywania orzeczeń
w sprawach karnych oraz w sprawach rodzinnych i nieletnich (art. 39 ust. 1 ustawy
o kuratorach sądowych).
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego sformułowanie „prawidłowe funkcjonowanie”
oznacza bowiem wykonywanie przez kierownika takich czynności, które umożliwią
członkom zespołu, czyli kuratorom, realizację ustawowego zadania polegającego na
wykonywaniu orzeczeń w sprawach karnych oraz rodzinnych i nieletnich. Przede wszystkim
chodzi tu o właściwą organizację pracy w sensie administracyjnym i technicznym. Obowiązki
kierownika wymienione przykładowo w art. 41 ust. 1 ustawy o kuratorach sądowych, takie
jak: udział w planowaniu i nadzór nad wydatkowaniem środków finansowych
przeznaczonych dla kuratorów sądowych, określanie zakresu obowiązków kuratorów
zawodowych zespołu, nadzorowanie terminowości wykonywania obowiązków przez
kuratorów sądowych, czy koordynowanie obsługi biurowej zespołu, potwierdzają, w opinii
Trybunału, ten wniosek.
Podnieść warto, iż do zadań kierownika zespołu, stosownie do art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy
o kuratorach sądowych, należy koordynowanie zadań kuratorów zespołu. W przywołanym
wyżej orzeczeniu Trybunał wskazał, iż poprzez koordynowanie należy rozumieć
uporządkowanie, planowanie i organizowanie współdziałania. Jest to zsynchronizowanie
działań cząstkowych pozwalające skutecznie osiągnąć wspólny cel i realizować jednakowe
priorytety. W zakresie tego pojęcia bez wątpienia nie mieści się uprawnienie kierownika do
żądania sprawozdania z objęcia, przebiegu i zakończenia dozoru (zarówno sprawozdania
przygotowanego przez kuratora zawodowego, jak i tego, które kurator zawodowy otrzymał od
kuratora społecznego), akceptacji wniosku o utrzymanie bądź zmianę grupy ryzyka albo
kwalifikacji skazanego do innej grupy, kwalifikacji osób spełniających przesłanki grupy
podstawowej (B) do grupy obniżonego ryzyka (A) czy wskazywania kuratorowi
zawodowemu częstotliwości i form kontaktów ze skazanym. W zakresie kompetencji
merytorycznych zakwestionowane przepisy w pewnym zakresie zrównują kierownika zespołu
z sądem. Nie ulega zatem wątpliwości to, że tym samym czynią go jednym z organów
postępowania karnego wykonawczego.
Trybunał orzekł, że zakwestionowane kompetencje kierownika zespołu, określone w § 9
ust. 1 i ust. 2 zdanie drugie, § 9 ust. 4, § 10 ust. 2, § 15 ust. 1, § 24 ust. 2 oraz § 25 ust. 1
i ust. 2 zdanie drugie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 26 lutego 2013 r.,
są kompetencjami z zakresu merytorycznego nadzoru nad przebiegiem postępowania
wykonawczego, przysługującymi organowi wykonawczemu, którym – zgodnie z art. 2
Kodeksu karnego wykonawczego – kierownik zespołu nie jest. Tym samym wyżej
wymienione przepisy są niezgodne z art. 2 k.k.w. oraz z art. 41 ust. 1 ustawy o kuratorach
sądowych, a przez to naruszają art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji RP.
Warto dodatkowo podkreślić, iż w przedmiotowym wyroku Trybunał Konstytucyjny
podzielił pogląd Ministra Sprawiedliwości, zgodnie z którym przepisy uznane w rozpatrzonej
sprawie za niekonstytucyjne pełnią ważną funkcję w dążeniu do zwiększenia skuteczności
wykonywania orzeczeń sądów karnych przez kuratorską służbę sądową. Tym samym
przyczyniają się one do zmniejszenia powrotności do przestępstwa osób oddanych pod dozór,
co skutkuje poprawą bezpieczeństwa publicznego. Natychmiastowa ich derogacja z systemu
prawnego mogłaby zatem spowodować negatywne skutki. Aby pozostawić ustawodawcy czas
na przygotowanie koniecznych zmian legislacyjnych, a jednocześnie zapobiec powstaniu luki
w prawie, uniemożliwiającej efektywne sprawowanie dozoru przez kuratorów sądowych,
Trybunał odroczył do dnia 30 czerwca 2015 r. utratę mocy obowiązującej przepisów
uznanych za niekonstytucyjne.
W związku z powyższym celowe jest uregulowanie części zagadnień przewidzianych
w zakwestionowanym rozporządzeniu na poziomie ustawowym.