Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Druk nr 340

Warszawa, 7 marca 2012 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja







Pani

Ewa
Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej



Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2
kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:

- o zmianie ustawy - Kodeks karny.

Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Roberta Biedronia.

(-) Maciej Banaszak; (-) Piotr Paweł Bauć; (-) Robert Biedroń; (-) Bartłomiej
Bodio; (-) Jerzy Borkowski; (-) Artur Bramora; (-) Jan Cedzyński; (-) Piotr
Chmielowski; (-) Artur Dębski; (-) Marek Domaracki; (-) Dariusz Cezar
Dziadzio; (-) Wincenty Elsner; (-) Artur Górczyński; (-) Anna Grodzka;
(-) Michał Kabaciński; (-) Adam Kępiński; (-) Krzysztof Kłosowski;
(-) Henryk Kmiecik; (-) Sławomir Kopyciński; (-) Roman Kotliński;
(-) Jacek Kwiatkowski; (-) Andrzej Lewandowski; (-) Tomasz Makowski;
(-) Małgorzata Marcinkiewicz; (-) Maciej Mroczek;
(-)


Jacek Najder;
(-) Wanda Nowicka; (-) Michał Tomasz Pacholski;
(-) Janusz Palikot;
(-) Wojciech Penkalski; (-) Andrzej Piątak; (-) Zofia Popiołek; (-) Marek
Poznański; (-) Andrzej Rozenek; (-) Adam Rybakowicz; (-) Armand Kamil
Ryfiński; (-) Paweł Sajak; (-) Marek Stolarski; (-) Halina Szymiec-
Raczyńska; (-) Maciej Wydrzyński.

Ustawa
z dnia ......... 2012 r.
o zmianie ustawy – Kodeks karny


Art. 1.
W ustawie z 06 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, Nr 128,
poz. 840, z 1999 r. Nr 64, poz. 729, Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz.
1027, Nr 116, poz. 1216, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 121, poz.
1142, Nr 179, poz. 1750, Nr 199, poz. 1935, Nr 228, poz. 2255, 2004 r. Nr 25, poz. 219, Nr
69, poz. 626, Nr 93, poz. 889, Nr 243, poz. 2426, z 2005 r. Nr 86, poz. 732, Nr 90, poz. 757,
Nr 132, poz. 1109, Nr 163, poz. 1363, Nr 178, poz. 1479, Nr 180, poz. 1493, z 2006 r. Nr
190, poz. 1409, Nr 218, poz. 1592, Nr 226, poz. 1648, z 2007 r. Nr 89, poz. 589, Nr 123, poz.
850, Nr 124, poz. 859, Nr 192, poz. 1378, z 2008 r. Nr 90, poz. 560, Nr 122, poz. 782, Nr
171, poz. 1056, Nr 173, poz. 1080, Nr 214, poz. 1344, z 2009 r. Nr 62, poz. 504, Nr 63, poz.
533, Nr 166, poz. 1317, Nr 168, poz. 1323, Nr 190, poz. 1474, Nr 201, poz. 1540, Nr 206,
poz. 1589, z 2010 r. Nr 7, poz. 46, Nr 40, poz. 227 i 229, Nr 98, poz. 625 i 626, Nr 125, poz.
842, Nr 127, poz. 857, Nr 152, poz. 1018 i poz. 1021, Nr 182, poz. 1228, Nr 225, poz. 1474,
Nr 240, poz. 1602, z 2011 r. Nr 17, poz. 78, Nr 24, poz. 130. Nr 39, poz. 202, Nr 48, poz. 245,
Nr 72, poz. 381, Nr 94, poz. 549, Nr 117, poz. 678, Nr 129, poz. 734, Nr 133, poz. 767, Nr
160, poz. 964, Nr 191, poz. 1135) wprowadza się następujące zmiany:

1) art. 119 § 1 otrzymuje brzmienie:
§ 1 Kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną wobec grupy osób lub poszczególnej
osoby z powodu przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej,
wyznaniowej, z powodu bezwyznaniowości lub ze względu na płeć, tożsamość
płciową, wiek, niepełnosprawność bądź orientację seksualną,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

2) art. 256 § 1 otrzymuje brzmienie:
§ 1 Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa albo
nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych,

1
wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, płeć, tożsamość płciową,
wiek, niepełnosprawność bądź orientację seksualną,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do
lat 2.

3) art. 257 otrzymuje brzmienie:
Art. 257.
Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu
przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu
bezwyznaniowości, jak również ze względu na płeć, tożsamość płciową, wiek,
niepełnosprawność bądź orientację seksualną lub z takich powodów narusza nietykalność
cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 2.
Ustawa wchodzi w życie z chwilą ogłoszenia.




















2
UZASADNIENIE

Niniejszy projekt bezpośrednio nawiązuje do projektu nowelizacji ustawy z 06 czerwca 1997
roku – Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.; dalej jako „kodeks karny”
lub „kk”), nad którym pracował Sejm VI kadencji (druk sejmowy numer 4253 z 18 kwietnia
2011 roku). Projekty te różnią się od siebie jedynie w zakresie części proponowanych zmian
art. 256 § 1 kk. W niniejszym projekcie uwzględniono uwagi krytyczne zgłoszone pod
adresem poprzedniego projektu odnośnie opisu czynności sprawczych art. 256 § 1 kk,
wyrażone m.in. podczas jego publicznej prezentacji (3 marca 2011 roku w Austriackim
Forum Kultury w Warszawie), podczas konferencji naukowej „Przestępstwa z nienawiści w
Polsce” (17 maja 2011 roku na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja
Kopernika w Toruniu), podczas spotkania organizacji popierających projekt w Ministerstwie
Sprawiedliwości (19 maja 2011 roku), podczas debaty sejmowej po pierwszym czytaniu
poprzednika niniejszego projektu (13 lipca 2011 roku) oraz w uwagach Sądu Najwyższego
(pismo znak BSA II – 021 – 90/11 z 04 sierpnia 2011 roku), stanowisku Rady Ministrów
(pismo znak DL-P-I-400-9/11 z 29 sierpnia 2011 roku). Uzasadnienie niniejszego projektu
odnosi się też do uwag i zastrzeżeń, które pojawiły się wobec poprzedniego projektu przy
w/w okazjach.

Prawo karne jako część antydyskryminacyjnej polityki państwa
Zasadniczym celem proponowanej nowelizacji jest zapewnienie skutecznej ochrony
prawnokarnej przed przestępstwami popełnianymi z nienawiści (hate crimes) z uwagi na płeć,
tożsamość płciową, wiek, niepełnosprawność oraz orientację seksualną. Należy przy tym
wyraźnie podkreślić, że działanie państwa w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji nie
może ograniczyć się do reakcji na jej najjaskrawsze przypadki. Państwo winno nie tylko
reagować na dyskryminację - państwo powinno jej przede wszystkim zapobiegać, nie tylko
środkami prewencji ogólnej, ale przede wszystkim podnosząc świadomość społeczną
działaniami oświatowymi i edukacyjnymi. Nie ulega wątpliwości, że nowoczesne
społeczeństwa czerpią swoją siłę, bogactwo i elastyczność z tolerancji w kwestiach
światopoglądowych (jak religia) oraz akceptacji dla różnorodności społecznej, obejmującej
płeć, wiek, orientację seksualną, tożsamość płciową, niepełnosprawność oraz przynależność
rasową, etniczną i narodową. Nowoczesne państwo korzysta z różnorodności społecznej,
nierzadko buduje na niej część swojego kapitału społecznego, natomiast – w żadnym razie –
nie traktuje jej jako obciążenia czy problemu, który trzeba rozwiązać poprzez podziały

3
społeczne, wykluczenie społeczne i kulturowe czy lansowanie fikcji homogeniczności
społecznej. Wzajemna nieufność, niechęć czy wręcz wrogość wobec „obcych” oraz sztywne
podziały społeczne, zwłaszcza zakorzenione w kulturze, wywołują napięcia społeczne i
podkopują siłę każdego państwa. Także Polska winna rozwijać i utrwalać tolerancję i
akceptację w powyższym zakresie. Jednocześnie trzeba mieć świadomość, że osiągnięcie
poziomu, na którym do dyskryminacji o charakterze kryminalnym już nie dochodzi, nie
nastąpiło jeszcze w żadnym kraju zachodniego kręgu kulturowego; nawet stawiane za wzór
akceptacji i tolerancji Szwecja, Holandia i Hiszpania nie wyeliminowały dyskryminacji ani –
tym bardziej - przestępczości z nienawiści.
Tymczasem Polska nie jest nawet na początku drogi do tego celu. W toku edukacji szkolnej
stereotypy i uprzedzenia, które przenikają panującą w Polsce kulturę, nie ulegają rozproszeniu
ani osłabieniu, a nierzadko są wzmacniane, państwo nie ma bowiem żadnej oferty
wychowawczej w tym zakresie i pozostawia sprawy swojemu biegowi. Państwo nie
oddziałuje także na dorosłą część społeczeństwa. Tymczasem panująca kultura nie przewiduje
otwartości na różnorodność, akceptację i tolerancję traktuje jako zbędne, zachęca i skłania do
podziałów społecznych, wartościujących ocen, braku zaufania, niechęci, stygmatyzacji i
ekskluzji społecznej. To z nich wywodzi się dyskryminacja, to z nich wywodzi się
przestępczość motywowana nienawiścią, uprzedzeniami.
Jak podnoszono szereg razy w toku prac i konsultacji poprzednika niniejszego projektu,
prawo karne ma charakter ultima ratio. Nie oznacza to wszakże, że państwo ma zrezygnować
z wprowadzenia instrumentów pozwalających na reakcję na przestępczość z nienawiści
znajdującą mocne oparcie w panującej kulturze. Zwłaszcza w okresie, który państwo powinno
wykorzystać na podniesienie świadomości społecznej, regulacje w tym zakresie są potrzebne
– jako ostatnie, a nie jedyne, ogniwo chroniące przed zjawiskiem dyskryminacji i jego
najcięższymi przejawami. Uzasadnienie dla użycia ultima ratio jest już dziś (patrz niżej).
Warto w tym kontekście przypomnieć – jako swego rodzaju przestrogę – okoliczności, które
doprowadziły do przyjęcia w USA federalnej (ogólnokrajowej) ustawy znanej jako Matthew
Shepard and James Byrd, Jr. Hate Crimes Prevention Act, uchwalonej przez Kongres USA
22 października 2009 roku, rozszerzającej federalną ochronę przed przestępstwami z
nienawiści o przesłanki płci (gender), orientacji seksualnej (sexual orientation), tożsamości
płciowej (gender identity) oraz niepełnej sprawności (disability); wcześniejsza legislacja
federalna dotyczyła tylko przynależności rasowej, etnicznej, narodowej i wyznaniowej. W
nazwie ustawy upamiętniono Matthew Sheparda – ofiarę homofobicznego pobicia ze
skutkiem śmiertelnym z 1998 roku – oraz Jamesa Byrda – ofiarę zabójstwa na tle rasowym,

4