Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy

Druk nr 3105


Warszawa, 9 stycznia 2015 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Marszałek Senatu




Pan

Radosław Sikorski

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej


Szanowny Panie Marszałku

Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2
kwietnia 1997 r. mam zaszczyt przekazać Panu Marszałkowi podjętą przez Senat
na 68 posiedzeniu w dniu 9 stycznia 2015 r. uchwałę w sprawie wniesienia do
Sejmu projektu ustawy

- o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i
opiekuńczy wraz z projektem tej ustawy.
Projekt ustawy stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu
prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senator Helenę
Hatkę do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.


Z poważaniem

(-) Bogdan Borusewicz

U C H WA Ł A
S E N A T U R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J
z dnia 9 stycznia 2015 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny
i opiekuńczy
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy
– Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Jednocześnie upoważnia senator Helenę Hatkę do reprezentowania Senatu w pracach
nad projektem.






MARSZAŁEK SENATU



Bogdan BORUSEWICZ
projekt
U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Art. 1. W ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U.
z 2012 r. poz. 788, z późn. zm.)) wprowadza się następujące zmiany:
1)
art. 99 otrzymuje brzmienie:
„Art. 99. § 1. Jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka
pozostającego pod władzą rodzicielską, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd
opiekuńczy.
§ 2. Kuratorem może zostać ustanowiony adwokat lub radca prawny. W przypadku
gdy stopień skomplikowania sprawy tego nie wymaga, kuratorem może zostać
ustanowiony posiadający wyższe wykształcenie prawnicze przedstawiciel organizacji
pozarządowej, której celem statutowym jest ochrona praw dziecka lub przeciwdziałanie
przemocy w rodzinie, a jeżeli szczególne okoliczności za tym przemawiają, także inna
osoba.
§ 3. Jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie dobro dziecka, kurator reprezentujący
je w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym udziela na piśmie
temu z rodziców dziecka, który nie uczestniczy w postępowaniu, niezbędnych
informacji o przebiegu tego postępowania i podjętych w jego toku czynnościach.”;
2)
w art. 179 po § 1 dodaje się § 11 w brzmieniu:
㤠11. O wynagrodzeniu kuratora ustanowionego do reprezentowania dziecka
w postępowaniu przed sądem lub innym organem państwowym orzeka ten sąd
lub organ, stosując przepisy właściwe dla danego postępowania.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.


1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2012 r. poz. 1529, z 2013 r.
poz. 1439 oraz z 2014 r. poz. 1188 i 1741.
U Z A S A D N I E N I E

1. Cel projektowanej ustawy
Projektowana ustawa o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ma na celu
realizację postulatów sformułowanych przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z dnia
11 lutego 2014 r. (sygn. akt S 2/14).
Sentencja orzeczenia oraz jego uzasadnienie zostały opublikowane w OTK ZU Nr 2A,
poz. 19.

2. Przedmiot i istota wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego
Na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym
(Dz. U. Nr 102, poz. 643, z późn. zm.) Trybunał postanowił przedstawić uwagi dotyczące
niezbędności podjęcia działań ustawodawczych, zmierzających do usunięcia nieprawidłowości
w postępowaniach karnych, w których osoby małoletnie, pokrzywdzone w wyniku przestępstwa
jednego z rodziców lub obojga z rodziców, reprezentowane są przez kuratora ustanowionego
przez sąd opiekuńczy.
Przedmiotowe postanowienie sygnalizacyjne zostało wydane na tle sprawy SK 5/12,
w której TK orzekł, że art. 51 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania
karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.; dalej jako: k.p.k.) w związku z art. 98 § 2 pkt 2
ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2012 r. poz. 788,
z późn. zm.; dalej: k.r.o.) w zw. z art. 98 § 3 k.r.o. w zw. z art. 99 k.r.o. w zakresie, w jakim
wyłączają możliwość wykonywania przez rodzica małoletniego – działającego w charakterze
przedstawiciela ustawowego – praw tego małoletniego jako pokrzywdzonego w postępowaniu
karnym prowadzonym przeciwko drugiemu z jego rodziców i wprowadzają obowiązek
ustanowienia w tym celu kuratora, są zgodne z art. 47 w zw. z art. 51 ust. 1, z art. 48 ust. 2
w zw. z art. 32 ust. 1 i z art. 72 ust. 1 Konstytucji oraz nie są niezgodne z art. 45 ust. 1 w zw.
z art. 32 ust. 1 i z art. 72 ust. 3 Konstytucji (wyrok z dnia 21 stycznia 2014 r.).
Stosownie do art. 51 § 2 k.p.k., w sytuacji gdy pokrzywdzonym jest małoletni albo osoba
ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo, prawa takiej osoby w postępowaniu karnym
wykonuje przedstawiciel ustawowy bądź też osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony
pozostaje. Przepisy procedury karnej nie definiują ani tego, kogo uważa się za małoletniego,
– 2 –
ani też tego, kto może być jego przedstawicielem ustawowym. Dlatego miarodajne są w tym
zakresie przepisy innej gałęzi prawa, tzn. prawa cywilnego. I tak: art. 10 § 1 ustawy z dnia 23
kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej jako: k.c.) przesądza,
że pełnoletnim jest, kto ukończył lat 18, a więc a contrario małoletnim jest osoba, która nie
osiągnęła tego wieku. Jeżeli chodzi natomiast o przedstawiciela ustawowego małoletniego, to
zgodnie z art. 96 k.c. w związku z art. 98 § 1 k.r.o. – funkcję taką pełnią jego rodzice, o ile
naturalnie małoletni pozostaje pod władzą rodzicielską. Przedstawicielstwo rodziców obejmuje
dokonywanie czynności prawnych (art. 95 § 1 k.c.), a ponadto czynności przed sądami oraz
innymi organami państwowymi, w tym organami administracji (por. art. 66 ustawy z dnia
17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z poźn. zm.,
dalej jako k.p.c., a także art. 30 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania
administracyjnego, Dz. U. z 2013 r. poz. 267, z późn. zm.). Niemniej w myśl art. 98 § 2 pkt 2
k.r.o., żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka przy czynnościach prawnych między
dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na
bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego
z rodziców środków utrzymania i wychowania. Jak przewiduje zaś art. 99 k.r.o., w przypadku
gdy żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka pozostającego pod ich władzą
rodzicielską, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.
Zasada wyrażona w art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o. w zw. z art. 99 k.r.o. znajduje odpowiednie
zastosowanie w postępowaniach toczących się przed organami państwowymi (art. 98 § 3
k.r.o.), a zatem m.in. również we wspomnianym już postępowaniu karnym. Wynika stąd, że
w szczególnej sytuacji, gdy podejrzanym (oskarżonym) o popełnienie przestępstwa na szkodę
małoletniego jest jedno z jego rodziców, małoletni nie może być reprezentowany przez drugiego
rodzica. Wówczas właśnie podmiotem, któremu przysługuje legitymacja do działania w imieniu
dziecka, będzie kurator wyznaczony na podstawie art. 99 k.r.o.
Przedmiotem kontroli konstytucyjnej w sprawie SK 5/12 była norma prawna wywodzona
z art. 51 § 2 k.p.k. oraz art. 98 § 2 pkt 2 k.r.o., art. 98 § 3 k.r.o. i art. 99 k.r.o., którą Trybunał
skonfrontował z następującymi wzorcami:
– art. 47 Konstytucji, poręczającym m.in. ochronę prawną życia prywatnego i rodzinnego;
– art. 51 ust. 1 Konstytucji, który to gwarantuje jednostkom autonomię informacyjną („Nikt
nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczącej
jego osoby”);