Komisyjny projekt ustawy o zmianie Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz Kodeksu postępowania cywilnego
projekt dotyczy ograniczenia tzw. podziemia adopcyjnego przez wprowadzenie do systemu prawnego instytucji "adopcji ze wskazaniem"
- Kadencja sejmu: 7
- Nr druku: 2361
- Data wpłynięcia: 2014-03-14
- Uchwalenie: Projekt uchwalony
- tytuł: Ustawa o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
- data uchwalenia: 2015-07-24
- adres publikacyjny: Dz.U. poz. 1199
2361
Druk nr 2361
Warszawa, 14 marca 2014 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Komisja Polityki Społecznej i Rodziny
PSR-020-3-2014
Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej
Szanowna Pani Marszałek
Na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu, Komisja Polityki
Społecznej i Rodziny wnosi projekt ustawy:
- o zmianie Kodeksu rodzinnego i
opiekuńczego
oraz
Kodeksu
postępowania cywilnego.
Do reprezentowania Komisji w pracach nad projektem ustawy została
upoważniona poseł Magdalena Kochan.
Łączę wyrazy szacunku
Przewodniczący Komisji
(-) Sławomir Piechota
Ustawa
z dnia ……… 2013 r.
o zmianie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
oraz kodeksu postępowania cywilnego
Art. 1
W ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz.
59, z późn. zm. wprowadza się następujące zmiany:
1)
w art. 119 ze znakiem 2 dodaje się § 1 i 2 w brzmieniu:
„§ 1. Rodzice mogą przed sądem opiekuńczym wskazać osobę przysposabiającą, którą
może być wyłącznie krewny lub powinowaty rodziców dziecka za zgodą tej osoby
złożoną przed tym sądem. Osobą wskazaną może być również małżonek jednego
z rodziców („przysposobienie ze wskazaniem”).
§ 2.
Sąd opiekuńczy niezwłocznie przesyła odpis protokołu o wskazaniu do ośrodka
adopcyjnego celem zarejestrowania w wojewódzkim banku danych.”
2)
dotychczasowy art. 119 ze znakiem 2 staje się art. 119 ze znakiem 3.
Art. 2
W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr
43, poz. 59, z późn. zm. wprowadza się następujące zmiany:
art. 585 otrzymują brzmienie:
„§ 1. Sąd opiekuńczy wszczyna postępowanie na wniosek przysposabiającego, złożony za
pośrednictwem ośrodka adopcyjnego. Ośrodek ten składa sądowi wniosek wraz
z dokumentami wymaganymi przez właściwe przepisy oraz w każdym przypadku
opinię o tym wniosku.
§ 2.
Wniosek ten składa się w sądzie opiekuńczym właściwym dla przysposabiającego
lub osoby mającej być przysposobioną.
§ 3.
Art. 87 § 3 stosuje się odpowiednio.”
Art. 3
Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
Uzasadnienie
1.
stan faktyczny
Stan prawny w kwestiach dotyczących przysposobienia został zmodyfikowany
poprzez wejście w życie przepisów ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny
i systemie pieczy zastępczej oraz towarzyszące ww. ustawie zmiany w Kodeksie rodzinnym
i opiekuńczym oraz Kodeksie postępowania cywilnego.
Podczas prac nad wyżej wymienionymi, z uwagi na zagrożenia dobra dziecka
wynikające z braku ścisłej kontroli państwa nad doborem kandydatów na przysposabiających
rozważano możliwość formalnego uregulowania tzw. „adopcji za wskazaniem”. Istotą, tej
niewyodrębnionej w sensie prawnym formy przysposobienia, jest wyrażana przez rodziców
w postępowaniu sądowym zgoda, która obejmuje zarówno fakt przysposobienia, jak
i akceptację najczęściej samodzielnie wytypowanych kandydatów. Ostatecznie uznano, że cel
zwiększenia ochrony interesów małoletniego, wypełni wprowadzenie obowiązku posiadania
przez wnioskodawców – kandydatów na rodziców adopcyjnych – opinii kwalifikacyjnej
sporządzonej przez ośrodek adopcyjny oraz odbycie wymaganego przepisami szkolenia dla
kandydatów do przysposobienia dziecka. Na skutek zmiany prawa wspomniana opinia
kwalifikacyjna, jak też wymóg odbycia szkolenia przez kandydatów na rodziców
adopcyjnych są materialnoprawnymi przesłankami przysposobienia. Konsekwencją
powyższego, jeśli sąd orzeka przysposobienie mimo braku spełnienia wymagań
wprowadzonych do 1141 § 1 k.r.o dopuszcza się rażącego naruszenia prawa materialnego.
Pozornie może się wydawać, że wprowadzone obowiązki wykluczyły jednoznacznie
wszelkie niebezpieczeństwa związane z tzw. „adopcją ze wskazaniem”. Niemniej jednak, jak
pokazują przykłady monitorowanych przez Rzecznika Praw Dziecka postępowań,
wprowadzone zmiany przepisów nie wpłynęły znacząco na ochronę dziecka przed staniem się
podmiotem transakcji finansowej. Przede wszystkim, nie uległ zmianie proceder
poszukiwania i umawiania się np. poprzez fora internetowe rodziców biologicznych z
ewentualnymi kandydatami do przysposobienia, czemu należy się sprzeciwiać i co budzi
uzasadniony niepokój. Zaznaczyć należy, że jedyna różnica między stanem sprzed 1 stycznia
2012 roku polega na tym, że w ogłoszeniach dotyczących adopcji zawierana jest informacja o
konieczności posiadania przez ewentualnych kandydatów opinii kwalifikacyjnej i szkolenia.
Powyższe nie zmienia faktu, że nadal pojawiają się niespełniające ww. warunków formalnych
wnioski o przysposobienie, a praktyka sądów, w tym zakresie nierzadko polega na
wyznaczaniu bardzo długich okresów do ich uzupełnienia. W tym czasie, najczęściej
odebrane prosto ze szpitala dziecko wrasta w rodzinę, a wówczas decydującym elementem,
który przekonuje sąd do orzeczenia przysposobienia jest związek emocjonalny dziecka z
opiekującymi się nim wnioskodawcami. Tym samym, możliwość wskazywania przez
rodziców kandydatów do przysposobienia spośród niewystarczająco ograniczonego kręgu
ludzi sprawia, że tzw. „adopcja ze wskazaniem” pozostaje fundamentem, działającego
głównie w oparciu o internet i nielegalnych pośredników, tzw. podziemia adopcyjnego.
Ponadto, od wejścia w życie ustawy o wspieraniu rodziny zastępczej ujawniło się
nowe, niepokojące zjawisko, które również nakierowane jest na ominięcie przedsądowego
etapu procedur powadzonych przez ośrodek adopcyjny związanych z dokonaniem
kwalifikacji dziecka do określonej rodziny. Mianowicie osoby chcące z pominięciem ośrodka
adopcyjnego i niezbędnych szkoleń przysposobić „wyszukane” przez siebie dziecko,
występują o powierzenie im na czas trwania postępowania pełnienia funkcji rodziny
zastępczej. Naturalnym jest, że w przysługującym im sześciomiesięcznym okresie na
uzupełnienie szkoleń, między nimi, a dzieckiem nawiązują się silne więzi. Wówczas mająca
pierwszeństwo z racji sprawowanej pieczy rodzina zastępcza zgłasza swój wniosek
o przysposobienie. Należy zaznaczyć, iż sprawujący nad dzieckiem rodzinną pieczę zastępczą
są zwolnieni z obowiązku ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny.
2.
cel zmiany przepisów
Proponowana zmiana przepisów jest potrzebna, aby:
1)
ograniczyć zagrażające prawom i dobru dzieci tzw. podziemie adopcyjne,
2)
wprowadzić taką definicję ustawową „adopcji ze wskazaniem”, której treść:
- pozwoli na zachowanie adopcji pełnej jako podstawowej formy adopcji,
- da wyraz przekonaniu, iż dziecko pochodzące z danej rodziny powinno w tej rodzinie
pozostać,
- pozwoli uchronić dzieci przed przekazywaniem ich przez rodziców w celach
finansowych,
- pozwoli uchronić dzieci przed ich przekazywaniem przez rodziców osobom
nieposiadającym kwalifikacji i predyspozycji osobistych i moralnych do opieki nad
dziećmi,
- sprawi, iż utracą rację bytu liczne, otwarcie i legalnie działające strony internetowe
kojarzące osoby chcące przysposobić dziecko z rodzicami, którzy noszą się z
zamiarem oddania dziecka do adopcji,
- pozwoli na zbieranie danych statystycznych umożliwiających poznanie skali oraz
ewentualnych kierunków zmian tego zjawiska,
3)
przyjąć konkretne rozwiązania gwarantujące, iż do adopcji nie będzie dochodzić bez
pośrednictwa ośrodka adopcyjnego, a tym samym:
- bez wnikliwej weryfikacji kwalifikacji i predyspozycji osób ubiegających się
o adopcję,
- bez porównania kwalifikacji i predyspozycji wnioskodawców z kwalifikacjami osób
oczekujących na adopcję w tych ośrodkach,
- bez dokonania kwalifikacji dziecka do rodziny (a nie odwrotnie),
- bez wsparcia, a w dalszej perspektywie doradztwa ze strony ośrodka.
3.
przewidywane skutki prawne
Proponowana zmiana przepisów powoduje, że:
1)
„adopcja ze wskazaniem” zostaje w jasny sposób określona i reguluje dotychczas
niejasne, nienazwane w przepisach zjawisko występujące w praktyce. Wprowadzenie
ustawowego terminu pozwala na zbieranie danych statystycznych, które umożliwią
poznanie skali oraz zmian tego zjawiska,
Dokumenty związane z tym projektem:
- 2361 › Pobierz plik