Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

Druk nr 1296

Warszawa, 7 lutego 2013 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Komisja Sprawiedliwości i Praw

Człowieka
SPC-020-1/13



Pani

Ewa
Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej



Na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu Komisja Sprawiedliwości i
Praw Człowieka wnosi projekt ustawy:

- o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci
Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni
przeciwko Narodowi Polskiemu.

Do reprezentowania stanowiska Komisji w pracach nad projektem ustawy
został upoważniony poseł Jerzy Kozdroń.


Przewodniczący Komisji


(-) Ryszard Kalisz



Projekt
Ustawa
z dnia …………. 2013 roku
o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej –
Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

Art. 1. W ustawie z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji
cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 z
późniejszymi zmianami) wprowadza się następujące zmiany:

1) w art. 23:
ust. 2 pkt 6 otrzymuje brzmienie:
„6) ustalania programów badawczych, w tym przygotowania i rozstrzygania
konkursów na finansowanie przez Instytut Pamięci badań naukowych nad najnowszą
historią Polski, a także informowania oraz edukacji społeczeństwa”.

2) w art. 53:
a) pkt 5 otrzymuje brzmienie:
„5) upowszechnia wiedzę o najnowszej historii Polski, a w szczególno ci prowadzi
działalno ć edukacyjną, wystawienniczą i wydawniczą”.
b) pkt 7 otrzymuje brzmienie:
„7) przeprowadza konkursy na finansowanie przez Instytut Pamięci badań
naukowych nad najnowszą historią Polski lub zadań okre lonych w pkt 5 – na zasadach
okre lonych w art. 53a”.

3) po art. 53 dodaje się art. 53a w brzmieniu:
„Art. 53a. 1. rodki finansowe, w tym dotacje celowe, na realizację zadań, o których mowa
w art. 53 pkt 5 i 7, mogą otrzymać, na podstawie umów zawartych z dysponentem czę ci
budżetowej – Prezesem Instytutu Pamięci, w szczególno ci:
1) podmioty okre lone w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o
działalno ci pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r., Nr 234, poz.
1536 z późniejszymi zmianami),
2) jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia
2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późniejszymi
zmianami),
 
1
3) przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie
działalno ci gospodarczej (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r., Nr 220, poz. 1447 z
późniejszymi zmianami) oraz związki przedsiębiorców,
4) uczelnie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o
szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 z późniejszymi zmianami),
5) instytuty badawcze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o
instytutach badawczych (Dz. U. Nr 96, poz. 618 z późniejszymi zmianami),
6) osoby fizyczne realizujące zadania okre lone w art. 53 pkt 5 i 7”.
2. „Do wyboru podmiotów, o których mowa w ust. 1, oraz tre ci umowy i jej
wykonywania stosuje się odpowiednio przepisy działu II rozdziału 2 ustawy z dnia 24
kwietnia 2003 r. o działalno ci pożytku publicznego i o wolontariacie”.

4) dodaje się art. 53b w brzmieniu:

„Art. 53b. 1. W celu prowadzenia badań nad najnowszą historią Polski Instytut
Pamięci może zatrudniać pracowników naukowych.

2) Rada Instytutu Pamięci pełni funkcję rady naukowej w stosunku do
zatrudnionych w Instytucie Pamięci pracowników naukowych, a w szczególno ci wykonuje
wobec nich kompetencje, o których mowa w art. 29 ust. 2 pkt 12 w zw. z art. 44 ust. 4 i art.
29 ust. 2 pkt 13 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 roku o instytutach badawczych, a także na
wniosek Prezesa Instytutu Pamięci – powołuje rzecznika dyscyplinarnego.

3) Statut Instytutu Pamięci okre la sposób powołania komisji dyscyplinarnej, o
której mowa w art. 55 ust. 1 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 roku o instytutach badawczych,
orzekającej w sprawach opisanych w art. 54 ust. 1 pkt 1 powołanej ustawy”.

5) art. 69 otrzymuje brzmienie:

„W sprawach nieuregulowanych w ustawie, a dotyczących zatrudnionych w
Instytucie Pamięci pracowników naukowych, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z
dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (Dz. U. Nr 96, poz. 618 z późniejszymi
zmianami); w szczególno ci do pracowników naukowych mają zastosowanie następujące
przepisy powołanej ustawy: art. 39 ust.2, art. 41, art. 42, art. 43 ust. 1 pkt 1,2,4 i 5 oraz ust.
2,3,5 i 6, art. 44 ust. 1 i ust. 5 pkt 1-4 i 6, art. 59 i art. 60”.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia.
 
2
 
UZASADNIENIE

Ustawą z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej –
Komisji
cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz ustawy o ujawnianiu
informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych
dokumentów (Dz. U. Nr 79, poz. 522 z późn. zm.) Instytut Pamięci Narodowej – Komisja
cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu został zobowiązany do ogłaszania
corocznych konkursów na finansowanie przez Instytut Pamięci badań naukowych nad
najnowszą historią Polski.
Przepisy znowelizowanej ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji cigania
Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, nakładając w art. 53 pkt 7 ustawy obowiązek
przeprowadzania konkursów na finansowanie badań naukowych nad najnowszą historią
Polski, nie określiły kręgu podmiotów, do których konkurs jest adresowany, procedury
wyboru podmiotów w ramach konkursu oraz sposobu finansowania badań.
W obecnym stanie prawnym stroną umowy dotacyjnej, której przedmiotem jest
finansowanie badań naukowych nad najnowszą historią Polski, mogą być jedynie organizacje
pozarządowe w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy o finansach publicznych, które dodatkowo
mają zapisany jako cel statutowy prowadzenie badań naukowych.
Tymczasem większość badań nad najnowszą historią Polski, o których mowa w art. 53
pkt 7 ustawy o IPN, jest prowadzana przez podmioty inne niż wskazane w art. 3 ust. 2 i 3
ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a w
szczególności przez uczelnie, Instytuty PAN, instytuty badawcze czy osoby fizyczne.
W konsekwencji ogromna większość podmiotów prowadzących badania naukowe nad
najnowszą historią Polski została pozbawiona możliwości udziału w konkursach na
finansowanie przez Instytut Pamięci Narodowej badań naukowych nad najnowszą historią
Polski. Jedynie nieliczne organizacje pozarządowe spełniają ustawowe kryteria udziału w
konkursach na finansowanie przez Instytut badań nad najnowszą historią Polski.
Jednocześnie nie jest celowe, aby IPN mógł ogłaszać konkursy wyłącznie na
prowadzenie badań naukowych nad najnowszą historią Polski. Takie zawężenie
przedmiotowe jest nieuzasadnione i sprzeczne z opisanymi rozdziale 6 ustawy o IPN
 
3
funkcjami zarówno badawczymi, jak i edukacyjnymi IPN. Dlatego konkursy ogłaszane przez
IPN powinny obejmować nie tylko badania naukowe, ale również upowszechnianie wiedzy o
najnowszej historii Polski, w szczególności działalność edukacyjną, wystawienniczą i
wydawniczą. Tym samym IPN mógłby wypełniać swoje zadania edukacyjne poprzez
przekazywanie środków finansowych oraz dotacji podmiotom zewnętrznym. W świetle
dotychczasowego doświadczenia Instytut Pamięci Narodowej odczuwa bowiem brak
formalnej możliwości dotowania różnych godnych wsparcia inicjatyw związanych z
popularyzacją historii, podejmowanych przez podmioty zewnętrzne.
Na konieczność zmiany obowiązujących przepisów ustawy o Instytucie Pamięci
Narodowej zwrócił również uwagę – w odpowiedzi na wystąpienie Prezesa IPN w związku z
wątpliwościami prawnymi obowiązującego stanu prawnego – Minister Finansów podnosząc,
że zbyt ogólnikowy charakter art. 53 pkt 7 ustawy o IPN czyni, w jego ocenie, niezbędnym
doprecyzowanie w drodze nowelizacji ustawy m. in. kręgu podmiotów, do których konkurs
jest adresowany, procedury wyboru w ramach konkursu, sposobu finansowania badań.
W związku z powyższym konieczna stała się nowelizacja przepisów ustawy o Instytucie
Pamięci Narodowej – Komisji cigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w wyżej
przedstawionym zakresie.
Przedłożony projekt zakłada odpowiednie stosowanie do wyboru podmiotów, które
mogą ubiegać się o przyznanie środków finansowych, w tym dotacji celowych, przepisów
działu II rozdziału 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.
Proponowane rozwiązanie legislacyjne nie jest rozwiązaniem nowym. Znalazło swoje
odzwierciedlenie w przepisach ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz
niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (t. j: Dz. U.
2002 r. Nr 42, poz. 371 z późn. zm.), w którym art. 23a ust. 3 stanowi, że środki na
upamiętnianie i popularyzowanie historii walk o Odrodzenie Polski i represji wojennych oraz
okresu powojennego, przez działalność dokumentacyjną i wydawniczą, mogą otrzymywać
także, na podstawie umów zawartych z dysponentem części budżetowej - Kierownikiem
Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych - podmioty inne niż określone
w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.). Do wyłaniania podmiotów, o których
mowa w ust. 3, stosuje się odpowiednio przepisy działu II rozdziału 2 ustawy z dnia 24
kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 23a ust. 4 ustawy o
 
4