Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo bankowe

10
Informacje takie będą mogły być przekazywane Policji oraz innym organom
uprawnionym do prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach o
przestępstwa (np. Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego) bez pośrednictwa
prokuratora.
Z analizy Policji wynika, że jednym z poważnych zagrożeń dla systemu bankowego
jest rozwijająca się przestępczość związana z kartami płatniczymi. Sprzyja temu
postęp technologiczny oraz okoliczność, że urządzenia potrzebne do uprawiania
takiego procederu są coraz łatwiejsze do uzyskania.
Również stosowane obecnie technologie nie zabezpieczają kart w dostatecznym
stopniu. Koszty takiej przestępczości ponoszą zarówno klienci, jak i banki. Narusza
to zaufanie do systemu bankowego, a także i samych kart, co przekłada się również
na wysokość strat finansowych.
W 2005 r. Policja prowadziła ponad 15,5 tys. spraw związanych z przestępstwami z
wykorzystaniem kart płatniczych, w tym dokonanymi za pośrednictwem Internetu.
Większość spraw (ponad 14,8 tys.), dotyczyło kart skradzionych i zgubionych.
Wartość nielegalnych transakcji wyniosła ok. 6,8 mln zł. Dane te odnoszą się do
przypadków zgłoszonych bądź ujawnionych przez organy ścigania.
Niemniej jednak na ocenę skali zagrożenia tą przestępczością w kraju decydujący
wpływ w dalszym ciągu ma występowanie tzw. „ciemnej liczby”, gdyż większość
przestępstw tego typu po prostu nie jest zgłaszanych Policji przez banki, albowiem
nie umożliwia im tego aktualny przepis art. 106a ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. – Prawo bankowe.
Powiadomienie prokuratury zgodnie z dotychczasową treścią art. 106a ust. 1
ustawy powoduje, że czynności do wykonania w tej sprawie zlecane są Policji
częstokroć po dość długim terminie, co zmniejsza efektywność ścigania sprawców
tych przestępstw.
Z dotychczasowych doświadczeń Policji w zakresie ujawniania i zwalczania tego
rodzaju przestępczości wynika, że przestępczość z użyciem kart płatniczych
charakteryzuje ciągła zmienność oraz ewolucja stosowanych metod i środków.
Przestępcy bardzo szybko reagują na wszelkie zmiany w systemie bankowym oraz
w zachowaniu klientów, dostosowując do nich sposoby swojego działania.

11
Także wprowadzanie nowych technologii, które eliminują pewne typy
przestępczości, z reguły skutkują wzrostem liczby przestępstw innego rodzaju –
powodując tzw. „migrację przestępczości”.
W okresie ostatnich dwóch lat, na przykładzie prowadzonych przez Policję spraw
można stwierdzić, że sprawcy przestępstw stosowali większość metod
przestępczych, z wyjątkiem podstawienia fałszywego bankomatu.
W większości przypadków dotyczy to stosowania różnych urządzeń technicznych,
np.: nakładek na wrzutnik kart, niedestabilizujących pracy bankomatu, prostych
urządzeń blokujących wydawanie banknotów po bardziej skomplikowane
skimmery (skanujące dane karty) stosowane wraz z kamerami, umożliwiającymi
rejestrację PIN kart.
Reakcja Policji na tego typu przestępczość powinna być natychmiastowa. Jednak
dotychczasowe brzmienie przepisu art. 106a powoduje spowolnienie postępowania.
Projektowana nowelizacja art. 106a ust. 2 umożliwi Policji oraz innym organom
uprawnionym do prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach o
przestępstwa (np. Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego) wystąpienie z żądaniem
uzupełnienia informacji, o których mowa w art. 106a ust. 1, bez pośrednictwa
prokuratora, także w toku czynności podejmowanych na podstawie art. 307 ustawy
z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz.
555, z późn. zm.), co niewątpliwie również przyspieszy tok postępowania.
4. Do art. 1 pkt 3
Na podstawie art. 110 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe bank
może pobierać opłaty za przygotowanie, sporządzenie i przekazanie informacji
stanowiących tajemnicę bankową, z wyłączeniem przypadków, gdy udzielenie
informacji następuje na żądanie określonych organów.
Projektowany pkt 7 w art. 110 zwalniający z tych opłat Policję i inne organy
uprawnione do prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawach o
przestępstwa lub czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia znajduje
pełne uzasadnienie (w szczególności w świetle dotychczasowego brzmienia tego
artykułu).

12
Koszty, które banki miałyby ponosić z tytułu udzielania przedmiotowych
informacji podmiotom wymienionym w projektowanym przepisie, będą
uzależnione od liczby wystąpień uprawnionych podmiotów oraz ustalanych przez
banki opłat za udzielanie tych informacji.
Jak już wspomniano w uzasadnieniu – w 2006 r. Policja zanotowała około 920
przypadków wykroczeń, w których pojazd został sfotografowany przez fotoradar
bądź użyty do kradzieży paliwa albo popełniono z jego użyciem inne wykroczenie,
a personaliów użytkownika nie można było ustalić z uwagi na okoliczność, że w
ewidencji pojazdów jako właściciel auta figurował bank, który, powołując się na
tajemnicę bankową, odmawiał Policji informacji o użytkowniku pojazdu.

OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1.
Podmioty, na które oddziałuje projektowana regulacja
Projektowana nowelizacja ustawy – Prawo bankowe będzie oddziaływać
bezpośrednio na:
1) banki – przez:
– obowiązek udzielania organom prowadzącym postępowania przy-
gotowawcze w sprawach przestępstw lub czynności wyjaśniające
w sprawach wykroczeń informacji o użytkownikach pojazdów będących
przedmiotem umów bankowych, gdy informacje te będą niezbędne do
ustalenia sprawców tych przestępstw lub wykroczeń,
– umożliwienie bankowi przekazywania informacji nie tylko prokuratorowi,
lecz również Policji albo innemu właściwemu organowi uprawnionemu do
prowadzenia postępowania przygotowawczego – o uzasadnionym
podejrzeniu, że działalność banku jest wykorzystywana w celu ukrycia
działań przestępczych lub dla celów mających związek z przestępstwem
skarbowym lub innym przestępstwem niż przestępstwo, o którym mowa w
art. 299 Kodeksu karnego, lub akt terrorystyczny,
– wprowadzenie
rozwiązania prawnego, zgodnie z którym bank nie będzie
pobierać opłat od prokuratora, Policji i innych organów uprawnionych do
prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa
lub czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia – za informacje
udzielane na potrzeby tych postępowań,
2) prokuratorów, Policję, straż gminną (miejską), Straż Graniczną (oraz – mar-
ginalnie – na inne organy upoważnione do prowadzenia postępowania
przygotowawczego) w sprawach o przestępstwa lub w czynnościach
wyjaśniających w sprawach o wykroczenia, w sytuacjach gdzie będzie

13
zachodziła konieczność ustalenia użytkownika pojazdu w związku z
prowadzonym postępowaniem; organy te nabędą uprawnienia do żądania od
banku informacji,
3) Policję, ABW oraz inne właściwe organy uprawnione do prowadzenia
postępowania przygotowawczego – przez stworzenie możliwości bezpośredniej
wymiany informacji z bankami (pośrednictwo prokuratora nie będzie już
konieczne), w sprawach, w których działalność banku jest wykorzystywana
w celu ukrycia działań przestępczych lub dla celów mających związek
z przestępstwem skarbowym lub innym przestępstwem niż przestępstwo, o
którym mowa w art. 299 Kodeksu karnego, lub akt terrorystyczny. Takie
rozwiązanie prawne umożliwi, w szczególności Policji, szybszą reakcję na
zaistniałe przestępstwo bankowe.
2. Konsultacje
społeczne
Projekt ustawy był bardzo szeroko (dwukrotnie) konsultowany społecznie
z instytucjami rynku finansowego, tj. Komisją Nadzoru Finansowego, Związkiem
Banków Polskich, Krajowym Związkiem Banków Spółdzielczych, Konferencją
Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce i Polską Konfederacją Pracodawców
Prywatnych Lewiatan.
Najwięcej uwag zgłoszono podczas drugich konsultacji społecznych.
Związek Banków Polskich w zasadzie poparł, a Konferencja Przedsiębiorstw
Finansowych w Polsce nie wniosła zastrzeżeń do zmiany art. 105 oraz art. 106a
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.
Natomiast obie te instytucje nie zgodziły się ze zmianą dotyczącą art. 110 tej
ustawy.
Podniesione przez te instytucje wątpliwości „natury konstytucyjnej”, tj. naruszenie
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie równości prawa – bez
wskazania, na czym ono polega, uniemożliwia szczegółowe ustosunkowanie się do
tych zastrzeżeń.
Należy zauważyć, że zasada równości podmiotów wobec prawa, do której odniósł
się Związek Banków Polskich, nie oznacza, że wszyscy mają takie same prawa i
obowiązki.
Zasada ta stanowi, że jednakowe prawa i obowiązki dotyczą wszystkich podmiotów
(adresatów rozwiązań prawnych) należących do tych samych kategorii.
Ponadto należy wskazać, że w obecnym art. 110 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. –
Prawo bankowe przewidziano już wyłączenia niektórych podmiotów w zakresie
pobierania od nich opłat za udzielenie przez bank informacji.
Krajowy Związek Banków Spółdzielczych pozytywnie zaopiniował zmianę
dotyczącą art. 105 ust. 1 pkt 2 lit b oraz art. 106a, natomiast negatywnie ocenił
zmianę dotyczącą art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. s oraz art. 110 przedmiotowej ustawy.
Zmiana art. 105 ust. 1 pkt 2 przedmiotowej ustawy, dotycząca ograniczenia
tajemnicy bankowej, biorąc pod uwagę jego niewielki zakres, jak i cel, jaki
zostanie dzięki temu osiągnięty, jest merytorycznie uzasadniona i w związku z tym

14
nie można podzielić – w tym zakresie – wątpliwości Krajowego Związku Banków
Spółdzielczych dotyczących zasadności jej dokonania.
Nie sposób również zgodzić się z tezą, że wprowadzenie tej zmiany wywoła skutek
w postaci „zróżnicowania sytuacji prawnej obywateli”.
Podany przykład tego zróżnicowania cyt. „w przypadku gdy przekroczenie
dozwolonej prędkości przez użytkownika pojazdu i wymierzenia mu mandatu
karnego bezpośrednio przez policję, tajemnica bankowa nie zostałaby uchylona,
natomiast w zupełnie innej sytuacji prawnej znalazłby się klient banku, którego
podobne przekroczenie prędkości zostało zarejestrowane przez fotoradar” – w
żadnym razie nie różnicuje sytuacji prawnej obywateli, gdyż osoby należące do tej
samej kategorii będą w takiej samej sytuacji prawnej.
Krajowy Związek Banków Spółdzielczych zaproponował rezygnację
z dokonywania zmiany art. 110 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo
bankowe, w zakresie zwolnienia Policji i innych organów uprawnionych do
prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa lub
czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia z obowiązku ponoszenia
opłat za informacje przygotowywane przez banki na potrzeby tych postępowań.
Mając na względzie powyższą uwagę, uzupełniono uzasadnienie projektu ustawy o
informacje dotyczące liczby przypadków w 2006 r., w których banki odmówiły
udzielenia informacji o użytkownikach pojazdów.
Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan uważa, że cyt.
„proponowana nowelizacja art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b Prawa bankowego może
wiązać się z istotnym osłabieniem tajemnicy bankowej dotyczącej osób fizycznych.
Wątpliwości interpretacyjne może wywołać np. sytuacja, gdy sąd bądź prokurator
zwróci się do banku o informacje dotyczące osoby fizycznej prowadzącej
działalność gospodarczą uzasadniając swoje żądanie prowadzonym postępowaniem
o przestępstwo popełnione w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Bank w takiej sytuacji powinien udostępnić tylko informacje dotyczące rachunków
związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, nie zaś rachunków
osobistych np. rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych (ROR).
Istnieje zatem prawdopodobieństwo, iż sąd lub prokurator będą interpretować ten
przepis rozszerzająco, domagając się także informacji o rachunkach osoby
fizycznej nie związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Zgodnie z ustawą Prawo bankowe możliwe jest wykorzystywanie rachunków ROR
na potrzeby prowadzonej działalności. Możemy mieć więc zatem do czynienia z
sytuacją, gdy w historii jednego rachunku występować będą transakcje wiążące się
z działalnością gospodarczą osoby fizycznej oraz transakcje z taką działalnością nie
związane.
Powstaje wówczas zagadnienie, czy udostępniać jedynie część zapisów i jakie
kryteria oceny należy przyjąć rozdzielając oba rodzaje transakcji.”.
Stanowisko to nie jest trafne, albowiem proponowany przepis zobowiązuje bank do
udzielenia sądowi lub prokuratorowi informacji stanowiących tajemnicę bankową –
wyłącznie w sytuacji prowadzenia postępowania o przestępstwo lub przestępstwo
skarbowe i to popełnione w związku z
prowadzoną przez osobę fizyczną
działalnością gospodarczą.