Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo bankowe

5
2) rachunek prowadzony dla firmy podlega zgłoszeniu we właściwym urzędzie
skarbowym (zgłoszenie NIP-1). W zgłoszeniu tym rachunek firmowy podaje
się obok ewentualnego rachunku osobistego właściciela firmy,
3) rachunek „firmowy” służy do obsługi działalności gospodarczej tej firmy.
Beneficjentem wpływów na taki rachunek jest dana firma, a nie jej właściciel
jako osoba fizyczna (chociażby nazwą firmy było imię i nazwisko właściciela).
Dokumenty, których żąda prokurator, stanowią część dokumentów związanych
z prowadzeniem działalności gospodarczej, a te stanowią część
przedsiębiorstwa. Obroty na tym rachunku nie dotyczą w żadnej mierze sfery
prywatności osoby fizycznej, której to ochrona stała się podstawą obostrzeń z
art. 105 ust. 1 lit. b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe – w
części dotyczącej rachunków osób fizycznych.
Jednakże wykładnia omawianego przepisu dokonywana przez liczne banki
prowadzi do wniosku, że pojęcie „osoba fizyczna” powinno być traktowane ściśle,
bez względu na to, czy przedmiotowy rachunek bankowy jest rachunkiem
prywatnym czy „firmowym” danej osoby.
Konsekwencje odmowy udzielania prokuratorom wnioskowanych informacji
znajdujących się na „firmowych” rachunkach bankowych podmiotów
gospodarczych prowadzonych przez osoby fizyczne można zilustrować za pomocą
następującego przykładu.
Przejawem narastającej w naszym kraju w ostatnim czasie przestępczości
gospodarczej jest zjawisko tzw. „przestępczości paliwowej”. Organizatorzy tego
procederu wykorzystują w swojej przestępczej działalności na terenie kraju sieć
utworzonych podmiotów gospodarczych należących do osób fizycznych, tzw.
„słupów”, których jedynym celem jest wielokrotne dokumentowanie „obrotu”
komponentami do produkcji paliw w sposób uniemożliwiający bądź znacznie
utrudniający identyfikację rzeczywistego odbiorcy danego komponentu, który
jednocześnie jest producentem paliwa powstałego po zmieszaniu tych
komponentów.
Opisana sieć podmiotów gospodarczych jest także wykorzystywana do
tzw. „legalizacji” powstałego paliwa. W tym zakresie rola tych podmiotów
sprowadza się do wypisywania fikcyjnych faktur dotyczących sprzedaży np. oleju

6
napędowego albo benzyny. W ramach tak podejmowanych działań sprawcy,
dostosowując się do istniejących w tym zakresie obowiązków, zakładają „firmowe”
rachunki bankowe, za pośrednictwem których dokonuje się pranie pieniędzy
pochodzących z popełnionego przestępstwa – najczęściej skarbowego.
Szkody ponoszone przez państwo na skutek takiego działania są oczywiste.
Możliwość ścigania i pociągnięcia do odpowiedzialności karnej sprawców tych
przestępstw jest uzależniona od efektywności prowadzonych postępowań karnych.
Podobnie jest z możliwością ewentualnego zabezpieczenia na potrzeby
odszkodowawcze mienia w toku tych postępowań.
We wspomnianych sprawach podstawową czynnością dowodową jest analiza
przepływu środków pieniężnych między uczestnikami obrotu komponentami i
paliwami.
Podejmowanie tego rodzaju czynności dowodowych jest jednak utrudnione, a
niekiedy uniemożliwione w związku z ograniczeniami dowodowymi, jakie stwarza
w praktyce aktualne brzmienie przepisu art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.
Propozycja nadania nowego brzmienia art. 105 ust. 1 pkt 2 lit. b ustawy ma na celu
– w sposób jednoznaczny – rozwiązanie przedstawionego problemu, który
występuje pod rządem obecnego stanu prawnego – związanego z zakresem, na jaki
rozciąga się tajemnica bankowa w przypadku rachunków bankowych należących
do osób fizycznych.
Jednocześnie proponowane rozwiązanie nie wypacza celu regulacji
w dotychczasowym brzmieniu, gdyż nie będzie powodować ingerencji organów
wymiaru sprawiedliwości i ścigania w sferę prywatności osób fizycznych
posiadających rachunki bankowe.
Wynika to z okoliczności, że obowiązek udzielenia przez bank informacji będzie
się rozciągał wyłącznie na sferę publiczną związaną z prowadzoną działalnością
gospodarczą danej osoby.
2. Do art. 1 pkt 1 lit. b

7
W dniu 23 maja 2006 r. w uchwale sygn. akt I KZP 4/06 Sąd Najwyższy wyraził
pogląd, że w świetle obecnie obowiązujących przepisów bank nie może udzielić
Policji informacji stanowiących tajemnicę bankową na użytek postępowania w
sprawach o wykroczenia.
Do informacji stanowiących tajemnicę bankową zaliczono informację o osobie
użytkującej pojazd, jeżeli stanowi on zabezpieczenie wierzytelności banku
związane z czynnością bankową.
W tego typu sytuacji w ewidencji pojazdów jako właściciel auta figuruje bank, co
powoduje, że organy ścigania mają bardzo ograniczone możliwości dotarcia do
użytkownika będącego sprawcą przestępstwa lub wykroczenia.
W praktyce problem dotyczy głównie przypadków, w których pojazd został
sfotografowany przez fotoradar w związku z przekroczeniem dozwolonej
prędkości, jak również w sytuacji kradzieży paliwa na samoobsługowych stacjach
paliw czy też ucieczki z miejsca kolizji drogowej.
W tego typu sytuacjach Policja, działając między innymi na podstawie art. 78 ust. 4
ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr
108, poz. 908, z późn. zm.), żąda od banków podania danych osobowych
użytkownika pojazdu.
Po ogłoszeniu tej uchwały Sądu Najwyższego w toczących się sprawach
o
wykroczenia banki z zasady odmawiają udzielenia Policji informacji
o użytkownikach pojazdów, co bardzo utrudnia, a często uniemożliwia ustalenie
sprawcy wykroczenia.
Biorąc pod uwagę dane statystyczne, zgodnie z którymi w 2006 r. organy ścigania
zanotowały około 920 przypadków, w których banki odmówiły udzielenia
informacji o użytkownikach pojazdów – pilna potrzeba nowelizacji ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, z późn.
zm.) jest więc w tym zakresie niezbędna.
W świetle orzeczenia Sądu Najwyższego oraz w ocenie banków żądane informacje
stanowią tajemnicę bankową, a ich udzielenie Policji w trybie art. 105 ust. 2 lit. l
ustawy – Prawo bankowe nie jest możliwe, gdyż prowadzone postępowanie
dotyczy wykroczenia, a nie przestępstwa.

8
Przyjęto, że podpisanie umowy przewłaszczenia pojazdu na zabezpieczenie – w
związku z ustanowieniem zabezpieczenia udzielonego kredytu – na mocy której
kredytobiorca otrzymuje przewłaszczony pojazd w bezpłatne użytkowanie, wiąże
się z kredytem udzielonym przez bank.
Art. 105 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe jest przepisem
szczególnym w stosunku do art. 78 ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo
o ruchu drogowym.
W tej kwestii w kwietniu 2005 r. stanowisko zajął Generalny Inspektor Nadzoru
Bankowego (GINB). W piśmie skierowanym do Komendy Głównej Policji wyraził
pogląd, że w przypadku przewłaszczenia na bank samochodu tytułem
zabezpieczenia udzielonego kredytu, bank może przekazać Policji dane dotyczące
użytkownika pojazdu, przy czym informacja nie może dotyczyć czynności
bankowej, na podstawie której bank stał się właścicielem pojazdu, a jedynie tego,
kto jest jego użytkownikiem. Stanowisko to było korzystne dla Policji.
Jednak, rozstrzygając przedstawione zagadnienie prawne, Sąd Najwyższy zajął
stanowisko odmienne niż GINB.
Stwierdził mianowicie, że informacje dotyczące czynności bankowej, które – z
mocy art. 104 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe – bank,
osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje
czynności bankowe, są obowiązane zachować w dyskrecji, jako informacje
stanowiące tajemnicę bankową, obejmują również informacje co do zabezpieczenia
wierzytelności banku związanej z czynnością bankową, w tym dane personalne
osoby składającej takie zabezpieczenie albo mającej je złożyć.
Tak więc w ocenie Sądu Najwyższego bank nie może udzielić Policji informacji
stanowiących tajemnicę bankową na użytek postępowania w
sprawach o
wykroczenia.
Celem nowelizacji art. 105 ust. 1 pkt 2 ustawy jest nadanie uprawnienia Policji,
straży gminnej (miejskiej) i innym organom uprawnionym do prowadzenia
postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa lub czynności
wyjaśniających, w sprawach o wykroczenia do uzyskiwania informacji o
użytkowniku pojazdu wówczas, gdy jest on przedmiotem umowy bankowej.

9
Konstrukcja przepisu nie zawiera enumeratywnego wyliczenia podmiotów
uprawnionych do żądania od banku tego typu informacji, jego numerus clausus
określają cechy w postaci uprawnień do prowadzenia postępowania
przygotowawczego w sprawach o przestępstwa lub czynności wyjaśniających, w
sprawach o wykroczenia.
Rozwiązanie takie pozwoli na dostęp do informacji, o których mowa w art. 78 ust.
4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym również innym
organom, np. Straży Granicznej.
Dostęp Policji do tajemnicy bankowej jest obecnie obwarowany bardzo
sformalizowaną procedurą określoną w art. 20 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o
Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 i Nr 57, poz. 390), korelującym z art. 105
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.
Sama informacja o użytkowniku pojazdu będącego przedmiotem umowy bankowej
nie uzasadnia tak daleko idących obostrzeń w dostępie do tego typu tajemnicy
bankowej, bowiem nie chodzi tu o numery kont, ich stan czy też wykaz operacji na
rachunkach.
Zakres informacji, które w tym trybie będzie można przekazać, jest ograniczony
wyłącznie do wskazania użytkownika konkretnego pojazdu; jest on określony
expressis verbis w art. 78 ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu
drogowym.
Projektowana zmiana ma na celu przede wszystkim umożliwienie uzyskiwania
przedmiotowych informacji na potrzeby postępowania, w sprawach o przestępstwa
inne niż wymienione w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, a
także na potrzeby postępowania, w sprawach o wykroczenia – których w obecnym
stanie prawnym Policja otrzymać nie może.
3. Do art. 1 pkt 2
Zmiana treści art. 106a ustawy jest podyktowana zabezpieczeniem banków przed
wykorzystaniem ich działalności do wszelkich działań przestępczych, co zwiększy
pewność i bezpieczeństwo obrotu bankowego, jak i zaufanie klientów do banków
oraz wynika z potrzeby usprawnienia toku postępowania, przez jego skrócenie, a
tym samym przyspieszeniem obiegu informacji dotyczącej przestępstwa.