Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Protokołu z 2003 r. do Międzynarodowej konwencji o utworzeniu Międzynarodowego Funduszu Odszkodowań za Szkody Spowodowane Zanieczyszczeniem Olejami z 1992 r., sporządzonego w Londynie dnia 16 maja 2003 r.

– w jakichkolwiek stacjach znajdujących się na terytorium tego Umawia-
jącego się Państwa – przewieziony morzem i wyładowany w porcie lub
stacji przeładunkowej na morzu państwa niebędącego Umawiającym
się Państwem, z tym jednak, że na powyższej podstawie będzie się
uwzględniać jedynie olej kontrybucyjny z pierwszego przyjęcia w Uma-
wiającym się Państwie, po jego wyładowaniu w państwie niebędącym
Umawiającym się Państwem.
Międzynarodowa Organizacja Morska przyjęła w 2003 r. Protokół do Mię-
dzynarodowej Konwencji w sprawie utworzenia międzynarodowego fundu-
szu odszkodowań za szkody wynikające z zanieczyszczeń ropą naftową
z 1992 r., zwany dalej Protokołem o Dodatkowym Funduszu, ponieważ
poziom dostępnego odszkodowania z istniejącego międzynarodowego re-
żimu odszkodowań był nie zawsze wystarczający.
Protokół z 2003 r. ma na celu zapewnienie odpowiedniego, natychmiasto-
wego i skutecznego odszkodowania dla osób, które poniosły szkodę wsku-
tek wycieku ropy naftowej z tankowców. Protokół o dodatkowym funduszu
odnosi się do jednego z poważniejszych braków w międzynarodowej regu-
lacji prawnej w sprawie odpowiedzialności za zanieczyszczenia ropą naf-
tową, przez znaczne podniesienie wysokości odszkodowań dostępnych
w obecnym systemie międzynarodowym.
Protokół z 2003 r. do Międzynarodowej konwencji o utworzeniu Międzyna-
rodowego Funduszu Odszkodowań za Szkody Spowodowane Zanie-
czyszczeniem Olejami z 1992 r. ma zastosowanie wyłącznie do szkód
spowodowanych zanieczyszczeniem, powstałych na terytorium Umawiają-
cego się Państwa, łącznie z morzem terytorialnym. Stosuje się go również
w wyłącznej strefie ekonomicznej Umawiającego się Państwa, utworzonej
zgodnie z prawem międzynarodowym lub, jeśli Państwo nie utworzyło ta-
kiej strefy, to stosowany jest na obszarze bezpośrednio przyległym do mo-
rza terytorialnego, wyznaczonego zgodnie z prawem międzynarodowym
i rozciągającym się nie dalej niż 200 mil morskich od linii podstawowej, od
której jest mierzona szerokość morza terytorialnego. Protokół ma również
zastosowanie do środków zapobiegawczych podjętych w celu zapobieże-
3
nia takiej szkodzie lub jej zmniejszenia. W tym zakresie Protokół powiela
unormowania obu konwencji z 1992 r.
Protokół rozszerza w znaczny sposób dostępność i możliwość otrzymania
odszkodowania przez osoby, które doznały szkód w wyniku zanieczysz-
czeń olejami ze statków. Zgodnie z postanowieniami Protokołu dotychcza-
sowy limit odszkodowawczy w zakresie każdego wypadku zostaje zwięk-
szony do kwoty równej 750.000.000 jednostek Specjalnego Prawa
Ciągnienia (SDR).
Rozszerzony limit odszkodowawczy dotyczy również kosztów związanych
z zastosowaniem środków mających na celu zapobieżenie skutkom zanie-
czyszczeń, co oznacza możliwość pokrycia kosztów takiego działania
w znacznie szerszym zakresie niż dotychczas.
Protokół o Dodatkowym Funduszu przewiduje ustanowienie Międzynaro-
dowego Dodatkowego Funduszu Odszkodowań za Szkody Spowodowane
Zanieczyszczeniem Olejami. Podobnie jak Fundusz z 1992 r. również Do-
datkowy Fundusz (zgodnie z artykułem 10 Protokołu) jest finansowany
przez roczne wkłady wnoszone przez jednostki, które w odniesieniu do
każdego Umawiającego się Państwa, w danym roku kalendarzowym
otrzymały olej kontrybucyjny (zdefiniowany w artykule 1 ust. 3 Konwencji
o Funduszu z 1992 r.) w ilości przekraczającej łącznie 150.000 ton:
– w portach lub stacjach przeładunkowych na morzu, znajdujących się na
terytorium tego państwa – przewieziony morzem do takich portów lub
stacji przeładunkowych na morzu oraz
– w jakichkolwiek stacjach znajdujących się na terytorium tego Umawia-
jącego się Państwa – przewieziony morzem i wyładowany w porcie lub
stacji przeładunkowej na morzu państwa niebędącego Umawiającym
się Państwem, z tym jednak, że na powyższej podstawie będzie się
uwzględniać jedynie olej kontrybucyjny z pierwszego przyjęcia w Uma-
wiającym się Państwie, po jego wyładowaniu w państwie niebędącym
Umawiającym się Państwem.
Protokół, w zakresie wkładów, przewiduje dodatkowe unormowanie

w artykule 14. Przepis ten nakłada na Umawiające się Państwo obowiązek
4
uiszczania opłat na rzecz Dodatkowego Funduszu, w przypadku gdy
w Umawiającym się Państwie nie istnieje podmiot zobowiązany do doko-
nywania wkładów (przy uwzględnieniu jednakże 1.000.000 ton – jako mi-
nimalnej ilości oleju sprowadzanego drogą morską w danym państwie).
Należy podkreślić, że po ratyfikacji Protokołu o Dodatkowym Funduszu
Polska będzie w pełni beneficjentem rozszerzonego systemu odszkodo-
wawczego. W przypadku katastrofy morskiej i związanego z tym zanie-
czyszczenia olejem terytorium Polski (wraz z morzem terytorialnym),
a także polskiej strefy ekonomicznej polskie podmioty otrzymają możli-
wość ubiegania się o wyższe odszkodowanie za poniesione szkody.
Protokół z 2003 r. do Międzynarodowej konwencji o utworzeniu Międzyna-
rodowego Funduszu Odszkodowań za Szkody Spowodowane Zanie-
czyszczeniem Olejami z 1992 r. po uzyskaniu wymaganej ilości ratyfikacji
wszedł w życie z dniem 3 marca 2005 r. Obecnie stronami Protokołu jest
21 państw, co stanowi 18,87% światowego tonażu brutto. Należy w tym
miejscu podkreślić, że Protokół o Dodatkowym Funduszu ratyfikowało 14
państw będących członkiem Wspólnoty Europejskiej.

II. Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe, polityczne
i prawne związane z wejściem w życie Protokołu, wraz z określeniem źró-
deł finansowania

Ratyfikacja i wdrożenie do prawa polskiego postanowień Protokołu o Do-
datkowym Funduszu znacznie poprawi bezpieczeństwo finansowe osób w
Polsce, które doznały szkody w wyniku zanieczyszczenia spowodowanego
wyciekiem oleju przewożonego jako ładunek. Opóźnienia w wypłacie od-
szkodowań mogą powstać w obecnym reżimie prawnym, nawet w przy-
padku, gdy koszt zdarzenia nie przekracza dopuszczalnych limitów. Taka
sytuacja występuje, ponieważ pełna wypłata roszczenia nie może być do-
konana do momentu ustalenia zakresu szkody oraz ostatecznego osza-
cowania kosztów zdarzenia. W zależności od zdarzenia morskiego ten
proces może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Wdrożenie Protokołu
z 2003 r. zapewni, że nawet w sytuacji dużego rozlewu, roszczenia o od-
5
szkodowanie będą wypłacane szybko i w pełni. Dodatkowy Fundusz bę-
dzie wypłacał odszkodowanie, gdy roszczenie do Funduszu było dopusz-
czalne, a nie zostało wypłacone, ponieważ łączny koszt roszczenia prze-
kracza limit ustalony przez Fundusz.
Jako skutek społeczny i gospodarczy należy wskazać rozszerzenie możli-
wości dochodzenia odszkodowania przez podmioty, które doznały szkód
w wyniku zanieczyszczenia olejami na terytorium Polski łącznie z morzem
terytorialnym i w polskiej wyłącznej strefie ekonomicznej, a także zwięk-
szenie dostępności środków finansowych na pokrycie kosztów związanych
z zastosowaniem środków zapobiegawczych podjętych w celu zapobieże-
nia szkodzie lub jej zmniejszenia.
Stosownie do postanowień artykułu 11 Protokołu opłaty na rzecz Dodat-
kowego Funduszu składają się z dwóch rodzajów wkładów:
1) wkłady na pokrycie kosztów administracyjnych Dodatkowego Fundu-
szu,
2) wkłady na pokrycie roszczeń odszkodowawczych.
Przewiduje się, że koszty administracyjne Dodatkowego Funduszu będą
niższe niż te, które ponosi Fundusz z 1992 r. (aktualnie wynoszą one ok.
4,8 mln euro rocznie). Szacuje się, że koszty administracyjne Dodatkowe-
go Funduszu będą mieścić się w granicach sumy określonej kwotą
300 000 euro rocznie. Kwota ta może jednak wzrosnąć, o ile Dodatkowy
Fundusz zostanie zaangażowany w realizację spraw związanych z od-
szkodowaniami za wypadek morski, w wyniku, którego nastąpiło zanie-
czyszczenie na szeroką skalę.
Znacznie trudniej jest oszacować wysokość opłat, które Polska będzie
uiszczać w przypadku dochodzenia, przed Dodatkowym Funduszem,
roszczeń odszkodowawczych przez osoby, które poniosły szkody w wyni-
ku wypadku. Maksymalna kwota, jaką Dodatkowy Fundusz będzie wypła-
cał za szkody spowodowane przez poszczególny wypadek to
546.000.000 jednostek SDR (ok. 655 000 000 euro) – po uwzględnieniu
kwoty 203.000.000 jednostek SDR przewidzianej w ramach Funduszu
z 1992 r. Z oczywistych względów nie jest jednakże możliwa do przewi-
6
dzenia ilość i zakres szkód związanych z wypadkami morskimi, jakie mogą
wydarzyć się w przyszłości, w wyniku których Dodatkowy Fundusz będzie
realizował roszczenia odszkodowawcze. Wypadki o wyjątkowo poważnym
charakterze występują jednak bardzo rzadko, a dodatkowe opłaty na po-
krycie roszczeń odszkodowawczych w odniesieniu do poważniejszych wy-
padków są rozkładane zwykle na raty, których okres spłat wynosi dwa lub
więcej lat.
Biorąc pod uwagę dotychczasową ilość państw, które ratyfikowały Protokół
oraz mając na względzie artykuł 18 Protokołu, który ogranicza proporcjo-
nalnie wysokość największych opłat dokonywanych ze strony poszczegól-
nych państw na rzecz Dodatkowego Funduszu, szacuje się, że wysokość
wpłat Polski w tym zakresie będzie wynosić ok. 0,028% całości opłat do-
konanych przez wszystkie państwa na Dodatkowy Fundusz.
Skutki prawne będą związane z koniecznością zmian w przepisach kodek-
su morskiego.
Postanowienia Protokołu dotyczą zagadnień uregulowanych w tytule VII,
Dziale III, rozdziale 3 ustawy z dnia 18 września 2001 r. – Kodeks morski
(Dz. U. Nr 138, poz. 1545, z późn. zm.). Rozdział 3 ustawy Kodeks morski
reguluje sprawy związane z dochodzeniem roszczeń z Międzynarodowego
Funduszu Odszkodowań za Szkody Spowodowane Zanieczyszczeniem
Olejami. W tym zakresie przepisy Protokołu mają charakter uzupełniający
wobec treści omawianych przepisów Kodeksu morskiego.
W celu wykonania Protokołu powinny zostać zmienione art. 279 i art. 280
Kodeksu morskiego, w celu uwzględnienia w tych przepisach faktu utwo-
rzenia Międzynarodowego Dodatkowego Funduszu Odszkodowań za
Szkody Spowodowane Zanieczyszczeniem Olejami oraz związanych z tym
obowiązków uiszczania wkładów przez podmioty krajowe i Skarb Państwa
na rzecz tego Dodatkowego Funduszu.
Zgodnie z art. 280 § 2 Kodeksu morskiego – „Każdy, kto otrzymuje z za-
granicy lub jakiegokolwiek miejsca położonego na terytorium Rzeczypo-
spolitej Polskiej albo na obszarze wyłącznej strefy ekonomicznej Rzeczy-
pospolitej Polskiej olej przewieziony drogą morską stosownie do
postanowień § 1, obowiązany jest przekazać ministrowi właściwemu do
7