Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze

- 3 -
2.4. Zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji: „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i
jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez wła ciwy, niezależny,
bezstronny i niezawisły sąd”.
Jak powszechnie przyjmuje orzecznictwo i doktryna prawa, na konstytucyjne prawo
do sądu składa się w szczególno ci:
1) prawo dostępu do sądu, tj. prawo uruchomienia procedury przed sądem – organem
o okre lonej charakterystyce (niezależnym, bezstronnym i niezawisłym);
2) prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z
wymogami sprawiedliwo ci i jawno ci;
3) prawo do wyroku sądowego, tj. prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia
danej sprawy przez sąd.
W opinii Trybunału Konstytucyjnego zakwestionowana regulacja nie spełnia
minimalnych wymagań sprawiedliwo ci proceduralnej. Prowadzone przez sędziego-
komisarza postępowanie w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalno ci wpisu hipoteki lub
zastawu zostało ukształtowane jako postępowanie niejawne także wobec stron
(zainteresowanych), a ich wysłuchanie jest uzależnione od arbitralnej decyzji podmiotu
prowadzącego to postępowanie (art. 214 w związku z art. 154 oraz art. 217 ustawy). Jeżeli
sędzia-komisarz nie uzna, że zachodzi potrzeba wysłuchania wierzyciela hipotecznego lub
zastawnika, podmiot ten nie ma możliwo ci przedstawienia swoich racji. Paradoks
analizowanej sytuacji polega za na tym, że w toku postępowania, w ramach którego jawno ć
wewnętrzna jest zapewniona w szerszym zakresie – tj. postępowania wieczystoksięgowego
lub rejestrowego – obowiązują reguły proceduralne, które uniemożliwiają wła ciwemu sądowi
uwzględnienie uwag zgłaszanych przez zainteresowanego wierzyciela.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził również, że z art. 78 zd. 1 Konstytucji można
wywie ć postulat takiego kształtowania procedury, aby w miarę możliwo ci gwarantowała
ona prawo wniesienia przez stronę rodka zaskarżenia. Ustawodawca ma obowiązek nie tylko
umożliwić stronie wniesienie rodka zaskarżenia od orzeczenia lub decyzji wydanych w
pierwszej instancji, ale także umożliwić organowi rozpatrującemu rodek zaskarżenia
merytoryczną ocenę prawidłowo ci rozstrzygniętej sprawy. rodek zaskarżenia powinien przy
tym – co do zasady – spełniać wymóg dewolutywno ci, tzn. skorzystanie z niego przez stronę
powinno powodować przeniesienie rozpatrzenia sprawy do wyższej instancji.
W konsekwencji, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 82 ustawy, który nie
przewiduje prawa do wniesienia zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza, ogranicza
prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji
- 4 -
wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji) co do wierzyciela hipotecznego lub
zastawnika, wobec którego sędzia-komisarz wydał postanowienie stwierdzające
niedopuszczalno ć wpisu.
2.5. Konstytucja gwarantuje każdemu prawo do własno ci oraz innych praw
majątkowych. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego utrwalony jest pogląd, że z
nakazu zawartego w art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1 Konstytucji wynikają okre lone obowiązki
dla ustawodawcy zwykłego: obowiązek pozytywny – stanowienia przepisów i procedur
udzielających ochrony prawnej prawom majątkowym; i obowiązek negatywny –
powstrzymywania się od regulacji, które owe prawa mogłyby pozbawiać ochrony prawnej lub
też ochronę tę ograniczać.
Trybunał Konstytucyjny negatywnie ocenił uszczuplenie standardu ochrony praw
wierzyciela hipotecznego lub zastawnika, traktując to jako konsekwencję braku realnej i
efektywnej kontroli zgodno ci z prawem postanowienia sędziego-komisarza stwierdzającego
niedopuszczalno ć wpisu hipoteki lub zastawu.
2.6. W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę, że:
„[…] sprawno ć i efektywno ć postępowań prowadzonych przez organy władzy publicznej
stanowią warto ci chronione konstytucyjnie i są istotnym elementem porządku publicznego.
[…] sprawno ć postępowania upadło ciowego można osiągnąć bez wyłączania prawa do
rozpoznania sprawy przez sąd i ograniczania jawno ci wewnętrznej postępowania.
Skumulowanie negatywnie ocenianych rozwiązań w jednej, funkcjonalnie ujętej <<sprawie>>
powoduje, że przekraczają one pewną <<masę krytyczną>> wadliwo ci prawodawczej.
Trybunał Konstytucyjny ocenia okre lone rozwiązania prawne w konkretnym kontek cie
(<<otoczeniu>>) normatywnym. Nie można zatem wykluczyć, że w innym układzie
normatywnym – np. w razie ograniczenia jawno ci postępowania przy zagwarantowaniu
możliwo ci zaskarżenia rozstrzygnięcia – ocena Trybunału byłaby odmienna.
Zarówno cele postępowania upadło ciowego w ogólno ci, jak i cele zakazu
obciążania składników masy upadło ci mogą zostać osiągnięte za pomocą rozwiązań
prawodawczych, które nie kolidują ze wskazanymi powyżej warto ciami konstytucyjnymi.”
2.7. Dnia 7 listopada 2007 r. Trybunał Konstytucyjny wydał postanowienie
sygnalizacyjne (sygn. akt S 6/07; opubl. ZU 2007/10A/135), w którym zwrócił uwagę na
wadę legislacyjną art. 81 ust. 3 ustawy – Prawo upadło ciowe i naprawcze.
- 5 -
W opinii Trybunału: „Ratio, jakie przy wiecało ustawodawcy przy wprowadzaniu tej
regulacji [art. 81 ust. 3], daje się jednoznacznie zidentyfikować i nie budzi wątpliwo ci.
Chodziło mianowicie o stworzenie wyjątku od zakazu dokonywania wpisu hipoteki w księdze
wieczystej nieruchomo ci należącej do upadłego w sytuacji, kiedy wniosek o wpis hipoteki
został złożony w okresie stosunkowo odległym (pół roku) od dnia złożenia wniosku o
ogłoszenie upadło ci. U podstaw tej tezy leży założenie, że wniosek o wpis hipoteki złożony
na co najmniej pół roku przed ogłoszeniem upadło ci nie ma związku z następczą
niewypłacalno cią, a wierzyciel hipoteczny nie może ponosić negatywnych konsekwencji
przeciągającej się procedury wieczystoksięgowej. Ze scharakteryzowaną powyżej ratio
przepisu pozostaje w ewidentnej sprzeczno ci jego literalne brzmienie. Ustawodawca, zamiast
posłużyć się sformułowaniem „najpóźniej na sze ć miesięcy”, użył wyrażenia „w ciągu
sze ciu miesięcy” przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadło ci. Konsekwencją tego stanu
rzeczy są rozbieżno ci doktrynalne co do dopuszczalnych rezultatów wykładni art. 81 ust. 3
ustawy oraz […] niejednolite orzecznictwo organów sądowych postępowania
upadło ciowego.”
2.8. Projekt przewidujący wprowadzenie możliwo ci złożenia zażalenia na
postanowienie sędziego-komisarza był przedmiotem prac Sejmu V kadencji (zob. rządowy
projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadło ciowe i naprawcze, ustawy o Krajowym
Rejestrze Sądowym oraz ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym – druk sejmowy nr
1845/V kad.). Ustawa ta nie doszła jednak do skutku, ze względu na zasadę dyskontynuacji
prac parlamentarnych.
3. Cele i zakres projektowanej ustawy
Mając na uwadze konieczno ć wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
19 wrze nia 2007 r. (wywołuje on skutki prawne z dniem publikacji, tj. od 28 wrze nia
2007 r.), kierując się brzmieniem sentencji wyroku oraz motywami jego uzasadnienia,
proponuje się, aby do art. 82 dodać przepis gwarantujący drogę odwoławczą od postanowienia
sędziego-komisarza, stwierdzającego niedopuszczalno ć wpisu hipoteki lub zastawu w
księdze wieczystej lub wła ciwym rejestrze.
Zgodnie z postulatami Trybunału zawartymi w postanowieniu sygnalizacyjnym z
dnia 7 listopada 2007 r., doprecyzowany został również art. 81 ust. 3.
- 6 -
Ponadto, w projekcie zamieszczony został przepis przej ciowy, zgodnie z którym, do
spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wej cia w życie ustawy stosowane będą
przepisy w brzmieniu nadanym nowelizacją (zasada bezpo redniego działania prawa nowego
do spraw „w toku”).
4. Konsultacje
Na posiedzeniu komisji senackich oraz podczas obrad plenarnych Senatu, pozytywną
opinię o projekcie wyraził przedstawiciel Ministra Sprawiedliwo ci.
5. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy
Ustawa nie powoduje skutków finansowych dla budżetu państwa.
6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.
Warszawa, 10 kwietnia 2008 r.
BAS-WAEM-944/08

Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze
(przedstawiciel wnioskodawców: poseł Bohdan Józef Paszkowski)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2002 r. Nr 23, poz. 398, ze
zmianami) sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Przedstawiony projekt ustawy przewiduje zmianę art. 81 ust. 3 i art. 82
ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr
60, poz. 535, ze zmianami) – w związku z wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 19 września 2007 r. (sygn. akt SK 4/06; Dz. U. Nr 179,
poz. 1279), stwierdzającym niezgodność z Konstytucją RP artykułu 82 ustawy
zmienianej „w zakresie, w jakim nie przewiduje sądowej kontroli zgodności z
prawem postanowienia sędziego-komisarza w przedmiocie stwierdzenia
niedopuszczalności wpisu hipoteki lub zastawu w księdze wieczystej lub
właściwym rejestrze”.
Projekt zakłada, że przepis art. 81 ust. 1 ustawy zakazujący obciążania
masy upadłości nie będzie miał zastosowania, jeśli wniosek o wpis hipoteki
zostanie złożony w sądzie co najmniej na sześć miesięcy przed dniem złożenia
wniosku o ogłoszenie upadłości. Przewiduje prawo do wniesienia zażalenia na
postanowienie sędziego-komisarza stwierdzającego niedopuszczalność wpisu w
księdze wieczystej lub rejestrze dokonanego z naruszeniem przepisów ustawy.
Projekt zawiera przepis przejściowy. Proponowana ustawa ma wejść w
życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
Kwestie stanowiące przedmiot projektu ustawy nie są regulowane
prawem Unii Europejskiej.