Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego

Warszawa, 18 maja 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-36 (4)/11






Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
komisyjnego projektu ustawy:
- o zmianie ustawy – Prawo o aktach stanu
cywilnego (druk nr 3941).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku
prac parlamentarnych.


(-) Donald Tusk





Stanowisko Rządu do komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy
– Prawo o aktach stanu cywilnego (druk nr 3941)



Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego ma na
celu umożliwienie sporządzenia „pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka” i „aktu
urodzenia” w sytuacji, gdy doszło do martwego urodzenia dziecka, którego ustalenie płci,
ciężaru ciała lub długości jest utrudnione albo niemożliwe. Przyjęty w projekcie sposób
osiągnięcia zamierzonego celu polega na stworzeniu podstaw prawnych do sporządzenia
dokumentacji niezbędnej do pochówku bez wskazywania w jej treści danych niemożliwych
do ustalenia. Dopuszcza się nie wpisywanie imienia (imion) oraz płci dziecka w akcie
urodzenia, a w pisemnym zgłoszeniu urodzenia dziecka - płci, ciężaru i długości płodu.

Projektowany sposób rozwiązania kwestii pochówku dziecka martwo urodzonego stoi
w sprzeczności z zasadami rejestracji stanu cywilnego przez co nie uzyskuje aprobaty Rządu.

Akty stanu cywilnego stanowią swoisty rejestr osobowy, do którego wpisuje się dane
dotyczące stanu cywilnego w powiązaniu ze zdarzeniem, w którym dana osoba uczestniczyła.
W świetle postanowień art. 3 i 4 ustawy z dnia 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu
cywilnego (t.j. Dz. U. z 2004r. Nr 161, poz. 1688, z późn. zm.), akty stanu cywilnego
stwierdzają stan cywilny osoby i stanowią wyłączny dowód zdarzenia w nim stwierdzonego,
a ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym. Taka
konstrukcja przepisów nie pozostawia wątpliwości co do spersonalizowanej treści aktu.
Każdy z rodzajów aktów – urodzenia, małżeństwa, zgonu – odnosi się bowiem do określonej
z imienia i nazwiska osoby uczestniczącej, w określonym z daty i miejsca, zdarzeniu.
Rejestracja urodzenia i zgonu w księgach stanu cywilnego oparta jest na dokumentacji
wystawionej przez osoby do tego uprawnione, które na mocy odrębnych przepisów są
upoważnione do stwierdzenia faktu urodzenia czy zgonu.

Akt urodzenia stwierdzający narodziny poświadcza pochodzenie dziecka od
określonych rodziców oraz wskazuje jego imię (imiona), nazwisko i płeć. Podstawowym
dokumentem uprawniającym kierownika urzędu stanu cywilnego do sporządzenia aktu
urodzenia jest „pisemne zgłoszenie urodzenia dziecka” wystawione przez zakład opieki
zdrowotnej, który jest właściwy do potwierdzenia urodzenia i określenia informacji
medycznych. Dla pełności mocy dowodowej aktu urodzenia niezbędne jest aby zawierał
wszystkie elementy enumeratywnie wymienione w art. 40 ust. 2 ustawy Prawo o aktach stanu
cywilnego. Jedną z istotniejszych danych zamieszczanych w akcie jest płeć dziecka,
warunkująca w konsekwencji, nadanie imienia i właściwą formę nazwiska. Jej brak skutkuje
niemożnością sporządzenia, w sposób prawidłowy i zgodny z zasadami rejestracji stanu
cywilnego, aktu urodzenia.

W
świetle powyższego, obowiązek każdorazowego sporządzenia aktu urodzenia –
również w sytuacji, gdy zgon nastąpił w początkowych tygodniach ciąży i nie jest możliwe
ustalenie płci – implikowałby szereg wątpliwości związanych z ustaleniem danych dziecka
(imienia, nazwiska, płci). Co prawda projektodawca proponuje pominąć wpisywanie płci i
imienia dziecka do aktu, niemniej pozostaje nierozstrzygnięta kwestia nazwiska, co
w kontekście fleksyjności polskich nazwisk, w przypadku braku wskazanej płci, stanowiłoby
zasadniczą przeszkodę w ustaleniu jego formy.

Akceptacja zaproponowanego w projekcie rozwiązania spowodowałaby pozostawienie,
w gestii kierownika urzędu stanu cywilnego, wyboru formy nazwiska, co de facto
oznaczałoby ustalanie, w sposób pośredni, przez urzędnika stanu cywilnego płci dziecka, do
czego jest uprawniony jedynie lekarz. Kluczową kwestią byłoby przekroczenie kompetencji
przez kierownika urzędu stanu cywilnego, co umożliwiałoby również w prosty sposób
podważenie prawidłowości zapisów widniejących w takim akcie.
Uwzględniając z kolei fakt, że ustalenie płci jest zawsze możliwe, a jest to wyłącznie
kwestia przeprowadzenia odpowiednich badań, brak dookreślenia zapisu proponowanego
projektu, stanowiącego, że dane dotyczące płci wpisuje się o ile jest to możliwe, wprowadza
wątpliwości interpretacyjne. Problem ten dotyka bowiem dwojakiego rodzaju badań:
przyjętych za powszechnie obowiązujące oraz specjalistycznych badań genetycznych,
stosowanych w przypadkach wczesnego okresu ciąży. Brak precyzyjnego dookreślenia
wprowadza wątpliwości zarówno co do rodzaju badań, jak i podmiotów zobowiązanych do
ponoszenia kosztów badań specjalistycznych (rodziców dziecka lub zakładów opieki
zdrowotnej).

Wobec powyższego, rozwiązanie proponowane w komisyjnym projekcie ustawy będzie
powodowało nie oszacowane w tym projekcie skutki finansowe dla sektora finansów
publicznych. Pierwsze z nich dotyczyć będą przede wszystkim Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, którym dysponuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych i wiązać się będą m.in.
z dodatkową wypłatą zasiłków macierzyńskich i zasiłków pogrzebowych czy kosztów
związanych z urlopem macierzyńskim. Obecnie Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, z uwagi
na niedobór środków finansowych, wymaga znacznych dotacji z budżetu państwa. W ustawie
budżetowej na rok 2011 wysokość tej dotacji została zaplanowana w kwocie 37,1 mld zł.
Wzrost wydatków wynikający z komisyjnego projektu ustawy może wpłynąć na dalsze
pogłębianie niedoboru FUS, który wymagać będzie sfinansowania dodatkową dotacją z
budżetu państwa lub kredytami bankowymi. Inne koszty finansowe związane z niniejszym
projektem, o czym wspomniano powyżej, mogą wynikać z ewentualnej konieczności
pokrywania przez zakłady opieki zdrowotnej badań specjalistycznych, umożliwiających
medyczne określenie płci dziecka w przypadkach wczesnego okresu ciąży, w sytuacji gdy
badania powszechne okażą się niewystarczające.

Rząd - co do zasady - pozytywnie ocenia zamiar uregulowania kwestii pochówku
dzieci martwo urodzonych wobec niespójności obowiązujących w tym zakresie przepisów
prawa (art. 11 ust. 5 ustawy z dnia 31 stycznia 1959r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych
i rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001r. w sprawie wzoru karty zgonu oraz
sposobu jej wypełniania).

Niemniej jednak, sposób dokonania tych zmian proponowany w niniejszym projekcie
nie zasługuje na aprobatę, zarówno z punktu widzenia rejestracji stanu cywilnego, jeżeli akty
nie będą zawierały podstawowych danych określających stan cywilny osoby, jak i skutków
finansowych dla sektora finansów publicznych związanych z jego wprowadzeniem.


2