Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Druk nr 3553

Warszawa, 27 października 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-134-10



Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej
Szanowny Panie Marszałku
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy

- o zmianie ustawy - Kodeks karny.

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu
w tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Minister
Sprawiedliwości.

Z poważaniem

(-) Donald Tusk
Projekt


U S T A W A
z dnia


o zmianie ustawy – Kodeks karny


Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88,
poz. 553, z późn. zm.1) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 41a § 1 otrzymuje brzmienie:
„§ 1. Sąd może orzec obowiązek powstrzymania się od
przebywania w
określonych środowiskach lub miejscach,
zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz
zbliżania się do określonych osób, zakaz opuszczania
określonego miejsca pobytu bez zgody sądu lub nakaz
opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzyw-
dzonym w razie skazania za przestępstwo przeciwko
wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego
lub inne przestępstwo przeciwko wolności oraz w razie
skazania za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy,
w tym przemocy przeciwko osobie najbliższej; obowiązek
lub zakaz może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się
do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych
odstępach czasu.”;
2) po art. 190 dodaje się art. 190a w następującym brzmieniu:
„Art. 190a § 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub
osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione
okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie
narusza jej prywatność,

podlega karze pozbawienia wolności do 3 lat.
§

2.

Tej samej karze podlega, kto wykorzystuje
wizerunek innej osoby lub inne jej dane osobowe
w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub
osobistej.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2
jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne
życie, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od roku do
lat 10.
§ 4. ciganie przestępstw określonych w § 1 i 2
następuje na wniosek pokrzywdzonego.”.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 60 dni od dnia ogłoszenia.
1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. Nr 128, poz. 840, z 1999 r. Nr 64, poz. 729
i Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027 i Nr 116, poz. 1216, z 2001 r. Nr 98,
poz. 1071, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 121, poz. 1142, Nr 179, poz. 1750, Nr 199, poz. 1935
i Nr 228, poz. 2255, z 2004 r. Nr 25, poz. 219, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889 i Nr 243, poz. 2426,
z 2005 r. Nr 86, poz. 732, Nr 90, poz. 757, Nr 132, poz. 1109, Nr 163, poz. 1363, Nr 178, poz. 1479
i Nr 180, poz. 1493, z 2006 r. Nr 190, poz. 1409, Nr 218, poz. 1592 i Nr 226, poz. 1648, z 2007 r.
Nr 89, poz. 589, Nr 123, poz. 850, Nr 124, poz. 859, Nr 192, poz. 1378, z 2008 r. Nr 90, poz. 560,
Nr 122, poz. 782, nr 171, poz. 1056, Nr 173, poz. 1080 i Nr 214, poz. 1344, z 2009 r. Nr 62, poz. 504,
Nr 166, poz. 1317, Nr 168, poz. 1323, Nr 190, poz. 1474, Nr 201, poz. 1540 i Nr 206, poz. 1589 oraz
z 2010 r. Nr 7, poz. 46, Nr 40, poz. 227 i 229, Nr 98, poz. 625 i 626, Nr 125, poz. 842, Nr 127,
poz. 857, Nr 152, poz. 1018 i 1021 i Nr 182, poz. 1228.
10/48rch

2
UZASADNIENIE

Celem niniejszej regulacji jest stworzenie instrumentu ochrony prawnej w reakcji na
negatywne zjawisko społeczne zwane „stalkingiem”. Zjawisko to zaczęto analizować w latach
osiemdziesiątych XX wieku, wraz z pojawieniem się często obserwowanych,
niebezpiecznych i agresywnych zachowań wobec znanych postaci życia publicznego. Jedną
z bardziej znanych ofiar „stalkingu” był John Lennon, zastrzelony przez uporczywie
śledzącego go Marka Davida Chapmana, ale również Jodie Foster, dla zwrócenia uwagi której
prześladujący ją John Hinckley podjął nawet próbę zamachu na prezydenta USA – Ronalda
Reagana.
Badania nad tego rodzaju zdarzeniami wykazały duże rozbieżności w definiowaniu
zjawiska. Według amerykańskiego psychologa J. Reid Meloy’a „stalking jest formą
złośliwego i powtarzającego się prześladowania i dokuczania innej osobie, przy czym
zachowanie to wzbudza w pokrzywdzonym poczucie zagrożenia”. Inni redagują to pojęcie,
zwracając uwagę przede wszystkim na sposób działań sprawcy wobec ofiary, jak
L. Royakkers, który wskazywał, że jest to forma „psychicznej napaści, w której sprawca
w sposób powtarzalny i niepożądany przez ofiarę, burząc jej spokój, wdziera się do sfery
prywatności tejże osoby, z którą nic go nie łączy (albo już nie łączy) z pobudek
wskazujących na uczuciowe podłoże działań.”
Nauka niemiecka zdefiniowała to zjawisko natomiast przez występowanie pewnych
typowych cech takich jak: powtarzalność określonych zachowań sprawcy wobec
pokrzywdzonego, wywoływanie lęku lub poczucia zagrożenia u ofiary oraz pewien kontekst
działania „stalkera”, który jest zasadniczym motywem jego działania np. zazdrość,
nieodwzajemnione uczucie, złość lub zdrada.
Do najczęstszych zachowań występujących w ramach tego zjawiska zaliczano:
uporczywe kontakty osobiste lub za pośrednictwem środków teleinformatycznych lub osób
trzecich, obecność w pobliżu domu, czy miejsca pracy, a także wysyłanie korespondencji
w każdej dostępnej formie od tradycyjnej po elektroniczną, śledzenie pokrzywdzonego,
rozsyłanie fałszywych informacji lub plotek, nękanie osób najbliższych, jak również napaści
na pokrzywdzonego lub osoby mu bliskie.
Konsekwencją negatywnych konotacji społecznych związanych z
takimi
zachowaniami i w rezultacie prowadzonych badań i analiz co do skali występowania tego
rodzaju zachowań, było wydanie prawa chroniącego przed zachowaniami „stalkerów” we
wszystkich 50 stanach USA, w Kanadzie, Australii i dziewięciu państwach Unii Europejskiej
(w Austrii, Belgii, Danii, Niemczech, Irlandii, Holandii, Wielkiej Brytanii, we Włoszech i na
Malcie).
Także i w polskim języku pojawiło się słowo „stalking”, gdy zaobserwowano
przejawy tego zjawiska w naszym kraju, co nastąpiło w latach 90-tych XX wieku. Określane
jest ono w psychologii jako „przemoc emocjonalna”, „nękanie na tle emocjonalnym”,
„uporczywe nękanie” oraz „prześladowanie na tle emocjonalnym”.
W roku 2009 Ministerstwo Sprawiedliwości zainicjowało badania analityczne mające
na celu rozpoznanie skali zjawiska „stalkingu” w Polsce. Badanie zostało przeprowadzone na
reprezentatywnej, losowej próbie 10 200 respondentów, z których niemal co dziesiąty (9,9 %)
odpowiedział twierdząco na pytanie, czy był ofiarą uporczywego nękania. Oznacza to, że
można sobie pozwolić na wniosek, że ofiarami tego zjawiska mogło zostać ponad trzy
miliony Polaków, z czego co najmniej 80 % w ciągu ostatnich 5 lat. Sposób szykanowania
ofiar podejmowany przez sprawców był niezmiernie zróżnicowany, najczęściej polegał na
rozpowszechnianiu plotek i oszczerstw, nawiązywaniu kontaktu za pomocą osób trzecich,
groźbach lub szantażu, częstych, głuchych, obscenicznych telefonach, groźbach pod adresem
najbliższych, niechcianych listach, e-mailach lub SMSach, niechcianym robieniu zdjęć,
niszczeniu rzeczy, niechcianym dotyku, upublicznianiu wizerunku ofiary i innych. Ponad
połowa pokrzywdzonych miała w związku z takim zdarzeniem problemy natury emocjonalnej
lub inne natury psychicznej. Wskazywano najczęściej na przygnębienie, utratę poczucia
bezpieczeństwa i strach, a także złość i irytację. Co trzecia ofiara obawiała się wyjścia
z domu, co czwarta deklarowała objawy agresji lub rozkojarzenia. Wielu pokrzywdzonych
deklarowało symptomy poważnych zaburzeń sfery psychiki – co dziewiąta myśli lub próby
samobójcze, co piąta ataki paniki lub co dziewiąta natręctwo myśli i urojenia. U ofiar
występowały również dolegliwości fizyczne, które deklarował co czwarty pokrzywdzony,
a niespełna połowa respondentów była zmuszona do korzystania z pomocy lekarskiej.
Co szósta ofiara zadeklarowała, że w wyniku uporczywego nękania utraciła lub zmieniła
pracę, zaś co dziewiąta była zmuszona do zmiany miejsca zamieszkania. Połowa
pokrzywdzonych stwierdziła, że konsekwencją było unikanie pewnych miejsc, ludzi lub
sytuacji, a ponad 40 % wskazało na pogorszenie się funkcjonowania w życiu zawodowym lub
rodzinnym. I wreszcie za penalizacją uporczywego nękania opowiedziało się aż 87 %
badanych, przeciw zaledwie 5 %, a 8 % nie miało w tej sprawie opinii (zob. Stalking
w Polsce. Rozmiary – formy – skutki. Raport z badania nt. uporczywego nękania pod
redakcją Andrzeja Siemaszki).

2