Senacki projekt ustawy o zmianie ustaw w zakresie ochrony dóbr osobistych przed rozpowszechnianiem zawierających nieprawdziwe informacje materiałów wyborczych i materiałów dotyczących referendum

Warszawa, 3 grudnia 2010 r.

SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA–140 –108(5)/10



Pan


Grzegorz Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec senackiego
projektu ustawy:

-
o zmianie ustaw w zakresie ochrony
dóbr osobistych przed
rozpowszechnianiem zawierających
nieprawdziwe informacje materiałów
wyborczych i materiałów
dotyczących referendum (druk nr 3350).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk



Stanowisko Rządu
wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustaw w zakresie ochrony dóbr
osobistych przed rozpowszechnianiem zawierających nieprawdziwe informacje
materiałów wyborczych i materiałów dotyczących referendum (druk nr 3350)

Przedłożony projekt ustawy został opracowany w związku z treścią wyroków
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 maja 2002 r., sygn. akt SK 32/01 (Dz. U. Nr 68,
poz. 632) oraz z dnia 21 lipca 2009 r., sygn. akt K 7/09 (Dz. U. Nr 119, poz. 999).
W pierwszym z wyroków Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 72 ust. 3 zdanie
trzecie ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów
i sejmików województw (Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1547, z późn. zm.) rozumiany jako
wyłączający dopuszczalność wznowienia postępowania jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz
art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Z kolei w drugim z powyższych wyroków Trybunał orzekł, że art. 91 ust. 3 zdanie
drugie ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej
Polskiej RP i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2007 r. Nr 190, poz. 1360,
z późn. zm.), art. 74 ust. 3 zdanie drugie ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. – Ordynacja
wyborcza do Parlamentu Europejskiego (Dz. U. Nr 25, poz. 219, z późn. zm.), a także art. 80
ust. 2 zdanie piąte ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 467) w zakresie, w jakim wyłączają dopuszczalność
wznowienia postępowania, są niezgodne z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji RP.
W związku z treścią powyższych wyroków Trybunału Konstytucyjnego proponuje się
dokonanie nowelizacji ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy –
Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, ustawy

z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (Dz. U. Nr 88, poz. 985, z późn. zm.),
ustawy – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej
Polskiej, ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. Nr 57,
poz. 507, z późn. zm.), a także ustawy – Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego.
Projekt zawiera propozycję, aby w procesach w trybie wyborczym utrzymać
wyłączenie skargi kasacyjnej, a dopuścić wyraźnie możliwość wznowienia postępowania.
Ponadto proponuje się ujednolicenie we wszystkich ordynacjach wyborczych i ustawach
dotyczących referendum przepisów regulujących sprawy procesów w trybie wyborczym,
a także dokonanie kilku zmian redakcyjnych.
Należy dostrzec, że problematyka ochrony dóbr osobistych, jako zagadnienie
przynależne do dziedziny materialnego prawa cywilnego, uregulowana jest przede wszystkim
w przepisach Kodeksu cywilnego. Według art. 23 K.c., dobra osobiste człowieka, jak
w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim,
wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa,
artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego
niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Zgodnie zaś z art. 24 K.c., ten,
czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego
działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także
żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do
usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści
i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w Kodeksie cywilnym może on
również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na
wskazany cel społeczny. Wskazane przepisy odnoszą się do ochrony dóbr osobistych
realizowanej na zasadach ogólnych, do których nawiązują także szczególne przypadki
ochrony dóbr osobistych.
Projekt ustawy o zmianie ustaw w zakresie ochrony dóbr osobistych przed
rozpowszechnianiem zawierających nieprawdziwe informacje materiałów wyborczych

i materiałów dotyczących referendum dotyczy właśnie szczególnego i stosunkowo wąskiego
aspektu ochrony dóbr osobistych, który odnosi się do okresu kampanii wyborczych
i referendalnych (wyborów Prezydenta RP, Sejmu, Senatu, rad gmin, powiatów i sejmików
województw oraz referendum lokalnego i ogólnokrajowego).
Należy kolejno dostrzec, iż zakres proponowanych zmian w tzw. ustawach
„wyborczych” i „referendalnych” (łącznie w 6 ustawach) jest nieco szerszy niż wynikający
z konieczności dostosowania obowiązującego stanu prawnego do dwóch wyroków Trybunału
Konstytucyjnego: z dnia 13 maja 2002 r., sygn. SK 32/01 i z dnia 21 lipca 2009 r.,
sygn., K
7/09. W projektowanych zmianach zmierza się bowiem do zapewnienia
ujednolicenia unormowań dotyczących „procesów w trybie wyborczym” we wszystkich
ustawach „wyborczych” i „referendalnych” również poprzez uregulowanie instytucji
„procesu” wyborczego w jednej ustawie wyborczej - Ordynacji wyborczej do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz w jednej ustawie
referendalnej - ustawie o referendum ogólnokrajowym, w pozostałych ustawach natomiast
poprzez zastosowanie odesłania tylko do tych ustaw. Sama idea ujednolicenia zasad

2
postępowania sądowego „w trybie wyborczym i referendalnym” jest godna zrealizowania
i kierunek projektowanych rozwiązań zasługuje na podzielenie, z zastrzeżeniem jednak, iż
niektóre z propozycji ujednolicenia powyższych unormowań wymagają szczegółowego
rozważenia i uzasadnienia w projekcie ustawy.
W obowiązującym stanie prawnym wymienione ustawy przyznają zainteresowanemu,
którego dobra osobiste zostały naruszone nieprawdziwymi informacjami i danymi w okresie
kampanii wyborczej lub w okresie kampanii referendalnej, między innymi prawo do żądania
nakazania przez sąd uczestnikowi postępowania wpłacenia kwoty do 10 000 zł na rzecz
instytucji charytatywnej – taką regulację zawarto w art. 72 ust. 1 pkt 6 ustawy - Ordynacja
wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz w art. 35 ust. 1 pkt 5
ustawy o referendum lokalnym lub do 50.000 zł – taką regulację zawarto w art. 80 ust. 1 pkt 5
ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a nawet przewidują prawo do
żądania zasądzenia przez sąd od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawcy kwoty do
10.000 zł - na podstawie art. 35 ust. 1 pkt 6 ustawy o referendum lokalnym lub do 50.000 zł -
na podstawie art. 80 ust. 1 pkt 6 ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
tytułem odszkodowania.
W projekcie ustawy przewiduje się odstąpienie od wyżej wskazanych możliwości
i zastąpienie ich odesłaniem w przypadku wyborów do przepisu art. 91 ustawy - Ordynacja
wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej,
a w przypadku referendum do art. 44 ustawy o referendum ogólnokrajowym. Przepisy te nie
przewidują możliwości nakazania uczestnikowi postępowania wpłacenia określonej kwoty na
rzecz instytucji charytatywnej, czy też zasądzenia od uczestnika postępowania na rzecz
wnioskodawcy określonej kwoty, a jedynie przewidują prawo do żądania orzeczenia przez
sąd: zakazu rozpowszechniania nieprawdziwych informacji, przepadku materiałów
zawierających takie informacje, nakazania sprostowania takich informacji, nakazania
publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste i nakazania przeproszenia
osoby, której dobra osobiste zostały naruszone.
Wyłączenie powyższych możliwości zastosowania nakazów o charakterze
finansowym w stosunku do rozpowszechniającego nieprawdziwe informacje może realnie
osłabić prewencyjny charakter istniejących regulacji. Z powyższych względów
zrezygnowanie z nich nie wydaje zasadne.
Należy również podnieść, iż pewne wątpliwości może nasuwać treść ust. 6
dodawanego w art. 91 ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie, w jakim odwołuje się do art. 85 ust. 1
tej ustawy. Z brzmienia proponowanego przepisu wynika, iż w sprawach publikacji

3
sprostowań, odpowiedzi lub przeprosin, o których mowa w art. 91 ust. 4 i 5 powyższej
ustawy, nie stosuje się jej art. 85 ust. 1 zakreślającego granice czasowe prowadzenia kampanii
wyborczej. Nie zostały w uzasadnieniu projektu wyjaśnione okoliczności powodujące
konieczność dokonania tej zmiany, w związku z czym jest ona niejasna i nie sposób
jednoznacznie przesądzić, do czego zmiana ta zmierza.
Analogiczne wątpliwości budzi treść ust. 6 dodawanego w art. 44 ustawy

o referendum ogólnokrajowym, który w swej treści odwołuje się do art. 38 tej ustawy,
i z którego wynika, iż w sprawach publikacji sprostowań, odpowiedzi lub przeprosin,
o których mowa w art. 44 ust. 4 i 5 powyższej ustawy, nie stosuje się art. 38 zakreślającego
granice czasowe prowadzenia kampanii referendalnej.
Odnośnie kwestii szczegółowych należy zwrócić uwagę, że w art. 5 projektu ustawy
obejmującym nowe brzmienie przepisu art. 44 ust. 1 ustawy o referendum ogólnokrajowym,
w zmienianym art. 44 ust. 1 pkt 2, jak się wydaje przez przeoczenie znalazł się wyraz
„wyborcze”, dlatego też należy go w tym punkcie wykreślić, ponieważ w regulacji tej chodzi
o materiały dotyczące referendum, a nie materiały wyborcze.
Biorąc pod uwagę powyższe Rada Ministrów wyraża pozytywne stanowisko wobec
senackiego projektu ustawy o zmianie ustaw w zakresie ochrony dóbr osobistych przed
rozpowszechnianiem zawierających nieprawdziwe informacje materiałów wyborczych

i materiałów dotyczących referendum (druk nr 3350), podnosząc jednakże wyżej wskazane
zastrzeżenia o charakterze prawnym i legislacyjnym.

4