Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Warszawa, 17 listopada 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140 – 62(5)/10




Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy

- o zmianie ustawy o emeryturach

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (druk nr 2745).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Pracy
i Polityki Społecznej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk

STANOWISKO RADY MINISTRÓW
wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (druk nr 2745)


Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (druk nr 2745) zawiera propozycję zmiany wysokości kwot
emerytur i rent wolnych od potrąceń i egzekucji.

1. Obecny stan prawny.
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz.
1227, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o emeryturach i rentach z FUS”, z kwoty świadczeń
pieniężnych określonych w tej ustawie - pozostałej po odliczeniu składki na ubezpieczenie
zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób
fizycznych – podlegają potrąceniu należności enumeratywnie wymienione w art. 139 tej
ustawy. Potrąceniu podlegają świadczenia alimentacyjne oraz sumy egzekwowane na mocy
tytułów wykonawczych na pokrycie innych należności, świadczenia nienależnie pobrane oraz
należności z tytułu odpłatności za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach
opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych. W zależności od rodzaju
należności, potrącić można od 25 do 70% kwoty emerytury lub renty (art. 140).
Dodatkowym zabezpieczeniem osób pobierających emerytury i renty podlegające
potrąceniom jest wprowadzona przepisami art. 141 tzw. kwota wolna od potrąceń, która
określa część świadczenia, która nie podlega egzekucji (potrąceniom). Jest ona ustalana jako
procent kwoty najniższej emerytury lub renty. W zależności od rodzaju potrącanych
należności wynosi 50%, 60% albo 20% najniższej emerytury lub renty.
Zgodnie z obecnym stanem prawnym emerytury i renty są wolne od egzekucji
i potrąceń w części odpowiadającej:
1) 50 % kwoty najniższej emerytury lub renty, jeżeli są potrącane należności alimentacyjne
(tj. należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3 i 4) oraz sumy egzekwowane na
mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia
alimentacyjne (tj. należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 5);
2) 60 % kwoty najniższej emerytury lub renty, przy potrącaniu świadczeń nienależnie
pobranych lub wypłaconych za okres, za który przysługiwało prawo do innego
świadczenia (art. 139 ust. 1 pkt 1, 2 i 6-9), czyli przy potrącaniu:
-
świadczeń wypłacanych w kwocie zaliczkowej oraz kwot świadczeń
podlegających rozliczeniu w trybie art. 98 ust. 3, ponieważ wypłacono je za
okres, za który przysługiwało prawo do innego świadczenia (art. 139 ust. 1 pkt 1);
- kwot
nienależnie pobranych emerytur, rent i innych świadczeń, w tym również
z zaopatrzenia określonego w odrębnych przepisach (art. 139 ust. 1 pkt 2);
- kwot
nienależnie pobranych zasiłków rodzinnych lub pielęgnacyjnych oraz
świadczeń rodzinnych w razie braku możliwości potrącenia z wypłacanych
zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych oraz świadczeń rodzinnych, wraz

z odsetkami za zwłokę w ich spłacie (art. 139 ust. 1 pkt 6);
- kwot
nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego (art. 139
ust. 1 pkt 7);
- zasiłków wypłaconych z tytułu pomocy społecznej, jeżeli przy wypłacie
zastrzeżono ich potrącanie, oraz zasiłek stały lub zasiłek okresowy wypłacone na
podstawie przepisów o pomocy społecznej za okres, za który przyznano
emeryturę lub rentę (art. 139 ust. 1 pkt 8);
- zasiłków i świadczeń wypłaconych na podstawie przepisów o zatrudnieniu
i przeciwdziałaniu bezrobociu za okres, za który przyznano prawo do emerytury
lub renty (art. 139 ust. 1 pkt 9);
3) 20 % najniższej emerytury lub renty– jeżeli są potrącane należności z tytułu odpłatności
za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub zakładach
pielęgnacyjno-opiekuńczych, tj. należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 10.

2. Zmiany proponowane w poselskim projekcie ustawy.
W poselskim projekcie ustawy (druk nr 2745) proponuje się zlikwidowanie kwoty
wolnej od potrąceń przy potrącaniu należności alimentacyjnych (obecnie jest to 50%
najniższej emerytury lub renty) oraz podniesienie kwot wolnych od potrąceń
w pozostałych przypadkach.
Kwoty wolne od potrąceń i egzekucji byłyby podwyższone:
- z 50% do 100% najniższej emerytury (renty) - po odliczeniu składki na
ubezpieczenie zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy

2
potrącaniu sum (innych niż alimenty) egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych,
tj. należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS,
- z 60% do 75% najniższej emerytury (renty) przy potrącaniu nienależnie pobranych
świadczeń, tj. należności wymienionych w art. 139 ust. 1 pkt 1, 2 i 6-9 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS,
- z 20% do 25% najniższej emerytury (renty) przy potrącaniu opłat za pobyt w domu
pomocy społecznej, itp. (art. 139 ust. 1 pkt 10 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).
Proponując podwyższenie kwot wolnych od potrąceń i egzekucji przy potrącaniu ww.
należności, autorzy projektu znieśli kwotę wolną od potrąceń w przypadku potrącania
należności alimentacyjnych, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS. Obecnie kwota wolna od potrąceń w takim przypadku wynosi 50%
najniższej emerytury lub renty.

3. Opinia o projekcie ustawy.
Z uzasadnienia projektu ustawy wynika, że jego autorzy wzorowali się na regulacjach
obowiązujących w przypadku potrąceń z wynagrodzeń. Zdaniem Rady Ministrów nie ma
powodu, aby przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS były dostosowane do zasad
obowiązujących przy dokonywaniu potrąceń (egzekucji) z wynagrodzeń.
Regulacje dotyczące postępowania egzekucyjnego, wynikające ze stosunków prawa
cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy oraz co do których na podstawie
przepisów Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się regulacje ustaw szczególnych,
zawierają przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego
(Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.).
Zgodnie z art. 833 § 1 i 4 Kodeksu postępowania cywilnego wynagrodzenie ze
stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy,
natomiast świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym
podlegają egzekucji w zakresie określonym w tych przepisach. Ustawodawca zróżnicował
zatem sposób dokonywania potrąceń i egzekucji w zależności od tego, czy dłużnik jest
pracownikiem, czy też emerytem lub rencistą.
Granice potrąceń i kwoty wolne od potrąceń w przypadku egzekucji z wynagrodzenia
za pracę określają przepisy art. 87 § 3 i 4 oraz art. 87 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. –
Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.). Potrącenia, w razie egzekucji
świadczeń alimentacyjnych, mogą być dokonywane do wysokości 3/5 wynagrodzenia i nie
ma granicznej kwoty wolnej od potrąceń, określonej w stosunku do minimalnego

3
wynagrodzenia. Natomiast przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów
wykonywanych na pokrycie należności innych niż świadczenie alimentacyjne, wolna od
potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego po odliczeniu składek
na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
W ustawie o emeryturach i rentach z FUS nie zastosowano ograniczeń egzekucji
analogicznych do obowiązujących w odniesieniu do wynagrodzeń, ponieważ nie można
porównywać sytuacji dłużnika utrzymującego się z pracy zarobkowej, który ma perspektywę
podwyżki zarobków ponad kwotę minimalnego wynagrodzenia, z sytuacją dłużnika, który
utrzymuje się ze świadczenia emerytalno-rentowego w kwocie najniższej emerytury lub renty,
której wysokość zawsze pozostanie na tym poziomie. Reguły postępowania obowiązujące
w przypadku dokonywania potrąceń i egzekucji z emerytur i rent muszą uwzględniać
zarówno interesy wierzyciela jak i interesy dłużnika, który w wyniku potrąceń dokonanych
z emerytury lub renty nie może pozostać bez środków do życia, ale nie może też być
zwolnimy z obowiązku spłaty zadłużenia. Dlatego w zakresie egzekucji i potrąceń ze
świadczeń emerytalno-rentowych nie wprowadzono i nie należy wprowadzać zasad
analogicznych do stosowanych w odniesieniu do wynagrodzenia za pracę.
Ze względu na charakter świadczeń emerytalno-rentowych oraz ich wysokość, kwota
wolna od potrąceń, stanowiąca odpowiedni procent najniższej emerytury, jest
zagwarantowana niezależnie od rodzaju potrącanych należności, a więc również przy
potrącaniu należności alimentacyjnych. Potracenia należności alimentacyjnych nie mogą
przekraczać 60% miesięcznego świadczenia, z zastrzeżeniem, że wolna od potrąceń jest część
świadczenia odpowiadająca 50% najniższej emerytury lub renty brutto.
Proponując nowe brzmienie przepisu art. 141 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS autorzy projektu ustawy (druk 2745) całkowicie pominęli kwestię zabezpieczenia osób
pobierających świadczenia, z których są potrącane należności alimentacyjne, wymienione
w art. 139 ust. 1 pkt 3 i 4 tej ustawy.
Propozycji zniesienia kwoty wolnej od potrąceń w przypadku potrącania należności
alimentacyjnych nie omówiono w uzasadnieniu projektu. Tymczasem jej przyjęcie
spowodowałoby istotne pogorszenie sytuacji finansowej osób uprawnionych do świadczeń
najniższych lub w kwotach niewiele wyższych, zobowiązanych do płacenia alimentów.
Autorzy projektu pominęli interesy dłużników i pozbawili ich dotychczasowej gwarancji
uzyskiwania świadczenia pozwalającego zaspokoić przynajmniej podstawowe potrzeby
bytowe.

4