Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych ustaw

Warszawa, 18 lutego 2010 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-154(5)/09






Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec senackiego
projektu ustawy:
- o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw
Dziecka oraz niektórych innych ustaw
(druk nr 2266).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk



Stanowisko Rządu
wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka
oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2266)

Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz
niektórych innych ustaw przewiduje szereg zmian mających na celu wzmocnienie
kompetencji Rzecznika Praw Dziecka poprzez przyznanie mu stosownych uprawnień
do udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz występowania do
Sądu Najwyższego o wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości
w praktyce lub wywołujących rozbieżności w praktyce, a także wnoszenia kasacji lub
skargi kasacyjnej. Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy możliwość
skutecznego działania Rzecznika Praw Dziecka mają zapewnić zmiany przepisów
w następujących aktach prawnych: ustawie z dnia 17 lipca 1964 r. – Kodeks
postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.), ustawie z dnia
6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn.
zm.), ustawie z dnia 24 stycznia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach
o wykroczenia (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848, z późn. zm.), ustawie z dnia
1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z późn.
zm.), ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, z późn. zm.) i ustawie z dnia
23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052, z późn. zm.).
Odnosząc się do aktualnego stanu prawnego, należy dostrzec, że Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej w art. 72 ust. 4 stanowi, iż to ustawa określa kompetencje
i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka. Zgodnie z art. 1 ust. 2 i 3 ustawy
z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz. U. Nr 6, poz. 69, z późn.
zm.), Rzecznik Praw Dziecka stoi na straży praw dziecka, a przy wykonywaniu
swoich uprawnień kieruje się dobrem dziecka. Natomiast podmiotem praw i wolności
konstytucyjnych, na straży których stoi Rzecznik Praw Obywatelskich, jest każda
osoba niezależnie od wieku. Zarówno Rzecznik Praw Obywatelskich jak i Rzecznik
Praw Dziecka są konstytucyjnymi organami ochrony prawa, przy czym pozycja
ustrojowa Rzecznika Praw Obywatelskich została wprost uregulowana w art. 208-212
ustawy zasadniczej. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich
normowany jest ustawą z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich
(Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147, z późn. zm.). Zgodnie z art. 1 ust. 2a tej ustawy
„w sprawach dzieci Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka”, a zgodnie
z art. 9 pkt 2a tejże ustawy, Rzecznik Praw Obywatelskich podejmuje czynności
„na wniosek Rzecznika Praw Dziecka”. Z powyższego wynika, iż obecnie
obowiązujące przepisy zapewniają ścisłą współpracę między Rzecznikami.

1. Jedną z najbardziej doniosłych zmian, wprowadzanych projektowaną ustawą,
ma być umożliwienie Rzecznikowi Praw Dziecka wnoszenia skarg kasacyjnych
(kasacji) w postępowaniu cywilnym, karnym oraz w sprawach o wykroczenia.
Obecnie uprawnienie takie przysługuje Rzecznikowi Praw Obywatelskich,
Prokuratorowi Generalnemu oraz – w postępowaniu w sprawach o wykroczenia
w pewnej kategorii spraw – Naczelnemu Prokuratorowi Wojskowemu.
W postępowaniu cywilnym, na mocy art. 3983 K.p.c., Rzecznik Praw
Obywatelskich może oprzeć skargę kasacyjną na:
1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe
zastosowanie,
2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny
wpływ na wynik sprawy
- jeżeli przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia konstytucyjnych wolności albo
praw człowieka i obywatela.
Skarga kasacyjna wnoszona przez Rzecznika Praw Obywatelskich może zatem
opierać się na takich samych podstawach jak skarga wnoszona przez samą stronę,
jednak dodatkowo podstawa ta jest kwalifikowana skutkiem, jaki musi wywrzeć
zaskarżone orzeczenie. Skarga kasacyjna wnoszona przez Rzecznika Praw
Obywatelskich może dotyczyć wyłącznie takiego orzeczenia, przez wydanie którego
doszło do naruszenia konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela.
Zakres praw i wolności należy odnieść do katalogu tychże ustanowionego nie tylko
w Konstytucji RP, ale także ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.
W przypadku postępowania karnego, stosownie do art. 521 K.p.k., Prokurator
Generalny, a także Rzecznik Praw Obywatelskich, może wnieść kasację od każdego
prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie. Przepis ten nie ustanawia
zatem wymogu kwalifikowania podstawy kasacji poprzez skutek orzeczenia.
Podstawy wniesienia kasacji określa art. 523 § 1 K.p.k., który stanowi, iż kasacja
może być wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 K.p.k.
(bezwzględne przyczyny odwoławcze) lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli
mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia; kasacja nie może być wniesiona
wyłącznie z powodu niewspółmierności kary.
W postępowaniu w sprawach o wykroczenia, w myśl art. 110 § 1 Kodeksu
postępowania w sprawach o wykroczenia, kasację w sprawach o wykroczenia może
wnieść wyłącznie Minister Sprawiedliwości-Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw
Obywatelskich, a w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych także
Naczelny Prokurator Wojskowy. Kasację można wnieść od każdego prawomocnego

2
orzeczenia kończącego postępowanie sądowe. Stosownie do art. 111 tej ustawy
kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień wskazanych w art. 104 § 1
(bezwzględne przyczyny odwoławcze) lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli
mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia; kasacja nie może być wniesiona
wyłącznie z powodu niewspółmierności kary.
Projektowana ustawa przewiduje, że Rzecznik Praw Dziecka mógłby wnosić
skargę kasacyjną (kasację) jeżeli przez wydanie orzeczenia doszło do naruszenia praw
dziecka i wymaga tego ochrona interesu publicznego. Tak ukształtowana regulacja
kreuje zatem zakres spraw, w których Rzecznik mógłby wywodzić skargi kasacyjne
(kasacje) i równocześnie sprawia, iż ów nadzwyczajny środek odwoławczy będzie
musiał opierać się na przesłankach wskazanych w K.p.c., K.p.k. lub Kodeksie
postępowania w sprawach o wykroczenia.
Należałoby jednak postulować, by projektowana zmiana w art. 110 § 1
Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia zawierała sformułowania zbieżne
z tymi użytymi w zmienianych przepisach K.p.c. albo K.p.k., w odniesieniu do
zakresu spraw, w których Rzecznik Praw Dziecka byłby uprawniony do wniesienia
skargi kasacyjnej.

2. Należy także podnieść, że na podstawie projektowanego art. 1 pkt 2 oraz
9 ust. 2 ustawy o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych
ustaw, nadaje się uprawnienia pracownicze Rzecznikowi Praw Dziecka oraz osobom,
które zajmowały to stanowisko przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy.
Projektowany art. 1 pkt 2 ustawy w związku z projektowanym art. 9 ust. 2 ustawy
będzie zatem wywoływał daleko idące konsekwencje, co za tym idzie zasadność
przedmiotowej regulacji wymaga ponownego rozważenia. Ponadto brak jest
analogicznych unormowań w ustawie z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw
Obywatelskich (Dz. U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147, z późn. zm.) czy ustawie z dnia
6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. Nr 52,
poz. 417, z późn. zm.). Powyższe wskazuje na potrzebę rozważenia przyjęcia
rozwiązań systemowych odnoszących się do wszystkich podmiotów posiadających
status podobny do Rzecznika Praw Dziecka.

3. Ponadto projekt wymaga korekt natury legislacyjnej, m.in.:

1) w art. 1 pkt 2 projektu, którym w art. 7 ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r.
o Rzeczniku Praw Dziecka dodaje się ust. 6, zwroty „staż pracy”, „czas pracy”
i „zakład pracy” proponuje się zastąpić odpowiednio zwrotami „okres
zatrudnienia”, „okres pracy” oraz „pracodawca”; powyższa zmiana uzasadniona

3
jest potrzebą zapewnienia jednolitości terminologii używanej w projektowanej
ustawie w kontekście obowiązujących przepisów prawa pracy;

2) w art. 2 pkt 1 projektu, którym nadaje się nowe brzmienie art. 3981 § 2 K.p.c.
wyraz „Rzecznik” należy zastąpić wyrazem „Rzecznika”;

3) w art. 2 pkt 2 projektu, którym nadaje się nowe brzmienie art. 3983 § 2 K.p.c.,
powtórzono zwrot „a Rzecznik Praw Dziecka – jeżeli przez wydanie orzeczenia
doszło do naruszenia praw dziecka”, dlatego też zasadne jest skreślenie
zbędnego zwrotu;

4) w art. 4 pkt 3 projektu, którym nadaje się nowe brzmienie art. 52 ust. 1 ustawy
Trybunale Konstytucyjnym powtórzono zwrot „Rzecznik Praw Dziecka”,
dlatego też zasadne jest skreślenie zbędnego zwrotu.

Reasumując Rząd pozytywnie ocenia projekt ustawy o zmianie ustawy
o
Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2266)
i rekomenduje go do dalszych prac legislacyjnych, w toku których powinny zostać
dokonane korekty projektowanych regulacji, w przedstawionym wyżej zakresie.

4