Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego

Warszawa, 30 września 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-136(5)/09






Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej





Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec senackiego
projektu ustawy:
- o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego (druk nr
2178).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk


STANOWISKO RZĄDU
WOBEC SENACKIEGO PROJEKTU USTAWY
O ZMIANIE USTAWY – KODEKS POSTĘPOWANIA
CYWILNEGO (DRUK NR 2178)


I. Z uzasadnienia senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego (druk nr 2178) wynika, że celem projektu, jest wykonanie
obowiązku dostosowania prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lipca
2008 r., sygn. akt SK 40/07. Sentencja wyroku została opublikowana w Dz. U. Nr 120,
poz. 779.
Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją art. 3986 § 2 i
3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr
43, poz. 296, z późn. zm.), zwanej dalej „k.p.c.”, w związku z art. 3984 § 1 pkt
3 k.p.c., w zakresie, w jakim przewiduje odrzucenie - bez wezwania do usunięcia
braków - skargi kasacyjnej nie spełniającej wymagań określonych w art.
3984 § 1 pkt 3 k.p.c.
Należy podkreślić, że wyrok Trybunału dotyczy wskazanych przepisów k.p.c.
w brzmieniu obowiązującym do dnia 22 maja 2009 r., dlatego dalej są one zwane, dla
odróżnienia, „dawnymi”.
W przywołanym wyroku Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną
z Konstytucją normę, mieszczącą się w dawnym art. 3986 § 2 i 3 k.p.c., nakazującą
sądowi drugiej instancji i Sądowi Najwyższemu odrzucenie kasacji - bez wezwania do
usunięcia braków polegających na niesformułowaniu wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnienia (dawny art. 3984 § 1 pkt 3 k.p.c.).
Należy podnieść, że dostosowanie prawa do powyższego wyroku Trybunału
Konstytucyjnego nastąpiło przez uchwalenie ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie
ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 69, poz. 593), która weszła w
życie w dniu 22 maja 2009 r.
Ustawa ta realizuje wytyczne zawarte w uzasadnieniu wyroku Trybunału
Konstytucyjnego, to jest przewiduje możliwość uzupełnienia braków skargi kasacyjnej
w zakresie sformułowania wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wraz
z jego uzasadnieniem, na wezwanie sądu drugiej instancji.

II. Senacki projekt ustawy przewiduje konieczność wzywania skarżącego do
usunięcia dostrzeżonych braków skargi kasacyjnej w terminie tygodniowym pod
rygorem jej odrzucenia, nawet wówczas, gdy sporządzona i wniesiona przez
profesjonalnego pełnomocnika skarga kasacyjna nie spełnia także innych (niż brak
wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i jego uzasadnienia) wymagań
przewidzianych w art. 3984 k.p.c.
Rezygnuje się tym samym z rygoru odrzucenia a limine (bez wzywania
do usunięcia braków) skargi dotkniętej kwalifikowanymi brakami.
Odnosząc się do przedstawionej senackiej propozycji dostrzec trzeba, że
projektowana regulacja zabezpiecza stronę postępowania cywilnego przed błędami
profesjonalnych pełnomocników. Zaletą projektu jest też pełniejsza realizacja prawa
do sądu oraz prawa do rzetelnej procedury sądowej poprzez złagodzenie formalizmu
procesowego.
Niemniej jednak należy zauważyć, że wśród elementów skargi kasacyjnej
powszechnie wyróżnia się dwa rodzaje wymagań, tj. elementy konstrukcyjne - art.
3984 § 1 k.p.c., oraz pozostałe (zwykłe) elementy formalne - art. 3984 § 3 k.p.c.
Pierwsze charakteryzują skargę jako środek zaskarżenia, drugie jako pismo
procesowe. Brak konstrukcyjny pisma, w przeciwieństwie do zwykłych uchybień
formalnych, jest równoznaczny z brakiem istoty (treści) czynności procesowej i nie
podlega uzupełnieniu. Podział braków na usuwalne i nieusuwalne jest kontynuacją
jeszcze przedwojennej wykładni. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono w
związku z tym, że braki kasacji w zakresie wymagań konstrukcyjnych nie podlegają
naprawieniu w trybie właściwym dla usuwania braków formalnych pisma
procesowego, a kasacja, dotknięta tymi brakami, podlega odrzuceniu a limine (np.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 1996 r., II UKN 12/96,
OSNAPUS 1997, nr 10, poz. 173; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16
października 1997 r., II CKN 404/97, OSNC 1998, nr 4, poz. 59; por. także uchwałę

2
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1938 r., C III 319/37,
Zb. Urz. 1938, poz. 303).
Należy podkreślić, iż uwzględniony przez Trybunał Konstytucyjny zarzut
niekonstytucyjności w sprawie o sygn. akt SK 40/07 odnosił się wyłącznie do normy,
która w ramach wstępnej kontroli skargi kasacyjnej przewidywała jej odrzucenie
a limine wskutek braku polegającego na niespełnieniu wymagania przewidzianego
w dawnym art. 3984 § 1 pkt 3 k.p.c. Tym samym konieczność zmodyfikowania
mechanizmu wstępnej kontroli skargi (złagodzenia sankcji procesowej) odnosiła się
wyłącznie do wymagania sformułowania wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej oraz
jego uzasadnienia.
Wskazany wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie obejmuje zatem swym
zakresem innych konstrukcyjnych elementów skargi kasacyjnej, tj. oznaczenia
skarżonego orzeczenia, wskazania granic zaskarżenia, przytoczenia podstaw
kasacyjnych i ich uzasadnienia oraz wniosku o uchylenie lub uchylenie i zmianę
orzeczenia wraz z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia i zmiany.
Ocena stopnia sformalizowania postępowania kasacyjnego powinna uwzględniać
fakt, że postępowanie to służy wyłącznie kontroli legalności prawomocnych orzeczeń
sądów odwoławczych, dokonywanej w oparciu o ustalenia faktyczne poczynione przez
sądy powszechne. Skarga kasacyjna jest instytucją zwiększającą ochronę prawną stron
postępowania ponad konstytucyjne standardy, pozostaje poza tokiem instancji, zaś
dostęp do tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest znacząco ograniczony.
Wymagania stawiane skardze kasacyjnej należy także postrzegać z perspektywy
bezwzględnego (obligatoryjnego) przymusu adwokacko - radcowskiego. Środek ten
wnoszony jest przez zawodowych (fachowych) pełnomocników procesowych, wobec
których można i należy bez wątpienia stosować podwyższone standardy. Wydaje się,
że projektowane przepisy przyczyniłyby się do obniżenia obowiązujących standardów.

Przedstawione wyżej kwestie powinny zostać rozważone w toku dalszych prac
legislacyjnych nad przedmiotowym projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania cywilnego (druk nr 2178).


3