Prawa autorskie czy Urząd Patentowy?

Przeczytaj także: Prezydencja w radzie Europy a własność intelektualna

Zastrzeżenie prawa w Urzędzie Patentowym

W przeciwieństwie do prawno-autorskiej, ochrona udzielana na mocy prawa własności przemysłowej opiera się na decyzji wydanej przez Urząd Patentowy RP i wymaga dla zaistnienia złożenia wniosku. Efektem pozytywnie zakończonej procedury jest świadectwo stwierdzające przysługiwanie bezwzględnego, skutecznego względem wszystkich prawa wyłącznego. Istota tego prawa sprowadza się w gruncie rzeczy do możliwości czasowego zakazania osobom trzecim jego komercyjnego wykorzystania. Udzielenie ochrony uzależnione jest od uiszczenia przez zgłaszającego opłaty. Na etapie rejestracji Urząd nie bada z własnej inicjatywy czy zgłaszającemu przysługują w tym zakresie prawa autorskie czy też nie.

Urząd Patentowy udziela jednak zamkniętego katalogu praw wyłącznych: patentu na wynalazki, prawa ochronnego na wzory użytkowe, znaki towarowe i topografie układów scalonych oraz prawa z rejestracji na wzory przemysłowe i oznaczenia geograficzne. Są kategorie wyłączone z jakiejkolwiek formy ochrony pod prawem własności przemysłowej. Należą do nich m.in. odkrycia, teorie naukowe, wytwory o charakterze jedynie estetycznym, plany, zasady i metody dotyczące działalności umysłowej lub gospodarczej, a przede wszystkim programy komputerowe.

Długość trwania ochrony udzielanej przez Urząd Patentowy jest zróżnicowana w zależności od danego prawa. Przykładowo, ochrona z patentu trwa 20 lat, prawo z rejestracji wzoru przemysłowego – 25 lat, zaś prawo ochronne na wzór użytkowy – 10 lat. Znak towarowy jest chroniony przez 10 lat, jednak w tym jednym przypadku możliwe jest przedłużenie ochrony o kolejne 10-cio letnie okresy, praktycznie w nieskończoność.

Niemniej, długość kresu ochronnego liczy się każdorazowo od daty dokonania zgłoszenia. Tymczasem, w praktyce czas oczekiwania na uzyskanie patentu to ok. 5 lat, na rejestrację znaku towarowego – ok. 2 lata, natomiast wzoru przemysłowego – ok. 6 miesięcy. Są to terminy wyłącznie orientacyjne, nie uwzględniające możliwych komplikacji, np. z powodu wniesienia przez osobę trzecią sprzeciwu. W trakcie procesu rejestracji zgłaszający korzysta z quasi ochrony w ograniczonym zakresie.

W razie naruszenia prawa wyłącznego, uprawniony może dochodzić co do zasady zaniechania naruszania, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a w razie naruszenia zawinionego również naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę określonej sumy pieniężnej. Szerszy zakres uprawnień przysługuje właścicielom znaków towarowych. Naruszającemu prawa wyłączne grozi również odpowiedzialność karna, w tym, w zależności od naruszanego prawa i rodzaju naruszenia, kara grzywny, ograniczenia wolności i pozbawienia wolności.

Ochrona udzielana przez Urząd Patentowy wydaje się o tyle atrakcyjna, że uprawniony uzyskuje konkretny dokument na potwierdzenie swojego prawa. Okres ochrony jest jednak wyraźnie ograniczony, zaś po jego upłynięciu prawo wyłączne wygasa i, z wyjątkiem znaków towarowych, nie jest możliwe ponowne zawłaszczenie jego przedmiotu. Po zakończeniu okresu ochronnego, przedmiot prawa wyłącznego przechodzi do domeny publicznej, co oznacza, że każdy może z niego korzystać bez jakichkolwiek ograniczeń, wyłączność nie ma już zastosowania. Niezależnie od powyższego, w przypadku naruszenia praw wyłącznych, uprawniony również będzie musiał zwrócić się do sądu. W tym jednak przypadku będzie posiadaczem urzędowego dokumentu wskazującego na jego własność.

Przedsiębiorcy mają zatem możliwość wyboru narzędzi do ochrony własności intelektualnej. Decyzja w tym zakresie wymaga jak wspomniano dogłębnej analizy. Dodatkowy i niezależny zakres ochrony gwarantuje również ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, wprowadzająca pojęcie tajemnicy przedsiębiorstwa. Jeżeli zaś bliżej nieznany twórca „wuzetki” nie byłby zadowolony z instrumentów przewidzianych wprost w przepisach, mógłby potraktować swój przepis, jako tzw. know-how swego przedsiębiorstwa, czyli pewne informacje techniczno-organizacyjne o tajnym charakterze. Jednak również podjęcie decyzji w tym przedmiocie wiązałoby się z analizą korzyści i potencjalnych strat.

Ponadto, aby można było mówić o zabezpieczeniu know-how, konieczne byłoby ustalenie właściwych procedur, narzędzi i zasad oraz przygotowanie dokumentów, które umożliwiłyby utrzymanie poufności. Ta metoda jest z pewnością nieograniczona w czasie. Ponadto, jak pokazuje doświadczenie, może być bardzo skuteczna. Na niej bowiem od ponad stu lat opiera się zachowanie w tajemnicy prawdopodobnie najdroższej receptury – na coca-colę.