Upadłość spółki z grupy kapitałowej: holding

Przeczytaj także: Wniosek o ogłoszenie upadłości trzeba złożyć w terminie

Ostatecznie po wpłynięciu wniosku o ogłoszenie upadłości i przedstawieniu przez wnioskodawcę argumentów uzasadniających dany wybór COMI to sąd decyduje o tym, czy władny jest prowadzić postępowanie upadłościowe na tej podstawie. Ponieważ brakuje dokładnego opisu wymogów, jakie musi spełniać główny ośrodek podstawowej działalności, ocena należy do sądu państwa członkowskiego, przed którym złożono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki na podstawieCOMI. Taki stan prawny często doprowadza do powstania wątpliwości co do zasadności uznania się przez dany zagraniczny sąd za właściwy do prowadzenia upadłości polskiej spółki.

Dla przykładu sąd angielski ogłosił upadłość polskiej spółki, ponieważ większość z członków jej zarządu mieszkała i sprawowała swoje funkcje wyłącznie w Anglii, gdzie zapadały też główne decyzje, pomimo zlokalizowania siedziby spółki oraz jej zakładu produkcyjnego w Polsce, zaś sąd francuski wszczął i prowadził postępowanie upadłościowe polskiej spółki, ponieważ ustalił, że ostatecznym dominującym podmiotem w grupie kapitałowej była spółka francuska. Odpowiednie ustalenie COMI ma szczególne znaczenie dla dłużników oraz wierzycieli, bowiem w przypadku wszczęcia postępowania upadłościowego dotyczącego polskiej spółki przez sąd innego państwa członkowskiego do postępowania zastosowanie mają przepisy prawa upadłościowego tego państwa.

Często wręcz dąży się do ogłoszenia upadłości jak największej liczby spółek z grupy przed jednym sądem danego państwa członkowskiego. Często bowiem likwidacja majątku spółki w postępowaniu upadłościowym jest ekonomicznie opłacalna tylko wtedy, jeżeli zostanie dokonana wraz z pozostałymi spółkami np. gdy jedna spółka dysponuje środkami produkcji zaś druga systemem dystrybucji, a trzecia spółka koncentruje finansowanie dla całości działalności gospodarczej grupy kapitałowej. Obecnie sądy państw EU są o wiele bardziej skłonne ogłaszać upadłość spółek z grupy, nieposiadających siedziby na terenie danego państwa, poprzez uznanie, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności spółek podległych jest np. siedziba spółki dominującej. Stanowi to znaczne ryzyko dla polskich spółek będących podmiotami zależnymi spółek zagranicznych.

Niektóre zaś ustawodawstwa państw EU dopuszczają możliwość ogłoszenia upadłości spółki, która co prawda nie stała się niewypłacalna, ale która należy do holdingu, w którym inna kluczowa spółka ogłosiła już upadłość. Takie postępowania upadłościowe wszczęte w innych krajach członkowskich podlegają uznaniu w pozostałych państwach. W sytuacji, w której sąd innego państwa członkowskiego otworzy upadłość polskiej spółki, postępowanie to staje się głównym postępowaniem upadłościowym i polskie sądy nie mogą w nie ingerować. Co prawda, na korzyść polskich wierzycieli przemawia fakt, iż dopuszczalne jest wszczęcie wtórnego postępowania upadłościowego przez sąd polski, zgodnie z prawem polskim, ale dotyczyć ono może wyłącznie majątku upadłego zlokalizowanego w Polsce i wymagana jest współpraca z prowadzącymi główne postępowanie upadłościowe. Wierzyciele mogą jednak występować ze swymi roszczeniami zarówno w głównym, jak i we wtórnym postępowaniu upadłościowym.

Majątek upadłego znajdujący się w Polsce wyłączony wtedy zostaje z głównego postępowania upadłościowego do czasu zaspokojenia wszystkich wierzycieli w tym wtórnym postępowaniu – co ma szczególne znaczenie, jeżeli całość majątku upadłego znajdowała się w Polsce. Wierzytelności zgłoszone w postępowaniu głównym podlegają zgłoszeniu także w postępowaniu wtórnym i vice versa. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż prawo państwa członkowskiego, w którym wszczęto główne postępowanie upadłościowe decyduje nie tylko o procedurze postępowania, ale i o przesłankach ogłoszenia upadłości. Oznacza to, że możliwe jest ogłoszenie upadłości polskiej spółki pod prawem obcym w sytuacji, w której pod prawem polskim wniosek o ogłoszenie upadłości tej spółki w ogóle nie zasługiwałby na uwzględnienie. Zasada ta oczywiście może mieć zastosowanie także w drugą stronę, mianowicie polskie sądy mogą ogłaszać upadłość podmiotów z innych państw członkowskich, jednakże dotychczas nie odnotowano żadnych znaczących przypadków.

W odniesieniu do ogłaszania upadłości przez sądy państwobcych, niebędących członkami UE, zastosowanie mają najpierw przepisy umów międzynarodowych zawartych pomiędzy Polską a tymi państwami, zaś następnie przepisy Prawa upadłościowego i naprawczego, które w pewnym zakresie odzwierciedlają przepisy rozporządzenia UE (także przewidują podział na postępowanie główne i wtórne), jednakże w tym przypadku prawo polskie przewiduje więcej obostrzeń dopuszczalności prowadzenia postępowań upadłościowych polskich podmiotów przez sądy państw obcych, niż rozporządzenie rady WE.

Światowy obrót gospodarczy pozwala obecnie na swobodniejsze dobieranie prawa, które ma mieć zastosowanie do upadłości danej spółki (tzw. „forum shopping”), a to z kolei oznacza, iż polskie spółki uczestniczące w międzynarodowych strukturach holdingowych muszą być przygotowane na obronę swego statusu wypłacalnego podmiotu oraz ochronę przed ogłoszeniem upadłości nie tylko pod polskim prawem, ale także pod prawami państw obcych. Większa elastyczność dochodzenia zaspokojenia wierzycieli spółek operujących w ramach struktur holdingowych, została okupiona zmniejszeniem stabilności środowiska prawnego funkcjonowania tych spółek. Pojawiają się głosy, że instytucje UE świadome są powstania praktyki „forum shopping” i zamierzają przeciwdziałać temu poprzez zmiany w rozporządzeniu 1346/2000, których wedle zapowiedzi będziemy mogli się spodziewać w ciągu najbliższych kilku lat.