Swoboda zrzeszania się w związki zawodowe

Przeczytaj także: Rozwiązywanie sporów zbiorowych: projekt zmian budzi kontrowersje

Tworzenie i rozwiązywanie związków zawodowych

Związek zawodowy może zostać założony przez co najmniej 10 osób (uprawnionych do tworzenia związków zawodowych), które podejmują uchwałę o założeniu związku zawodowego, uchwalają jego statut i wybierają komitet założycielski (3 - 7 osób). Statut powinien określać przedmiot i zakres działalności związku, strukturę organizacji, zasady członkostwa i źródła finansowania oraz osoby uprawnione do reprezentowania związków zawodowych na zewnątrz. Komitet założycielski w terminie 30 dni od dnia utworzenia związków zawodowych składa wniosek o rejestrację związku w sądzie wojewódzkim właściwym miejscowo ze względu na siedzibę związku, który przed rejestracją bada zgodność statutu z ustawą - nie może jednak zmieniać statutu, lecz jedynie odmówić rejestracji. Przyczyną odmowy może też być brak dostatecznej ilości członków założycieli. O zmianie statutu związek musi zawiadomić sąd (zmiana wchodzi w życie po 14 dniach od dnia zawiadomienia sądu). Z chwilą rejestracji związek zawodowy nabywa osobowość prawną. Dobrowolność tworzenia związków zawodowych oznacza także możliwość ich rozwiązania. W następstwie podjęcia takiej uchwały sąd wykreśla związek zawodowy z rejestru, a także wtedy jeżeli liczba członków związku jest niższa niż 10 przez 3 m-ce oraz wtedy, gdy następuje likwidacja lub upadłość zakładu pracy, lub związek zawodowy dopuścił się naruszenia ustawy.

Uprawnienia związków zawodowych

Uprawnienia związków zawodowych można podzielić je na dwie grupy:

1. Prawa związkowe - niezbędne dla ochrony interesów pracowniczych; to prawa do prowadzenia rokowań zbiorowych i zawierania układów zbiorowych, prawo do prowadzenia sporu zbiorowego i do strajku, prawo do uzgadniania z pracodawcą niektórych aktów wewnątrzzakładowych regulaminu pracy, wynagrodzenia.
2. Uprawnienia w zakresie ochrony praw pracowniczych wspieranie indywiduanych praw pracowniczych (np.do ochrony trwałości stosunku pracy).

Reprezentatywność związków zawodowych

Związki zawodowe reprezentują wszystkich pracowników niezależnie od przynależności do związku, jeżeli jednak w zakładzie działa kilka związków zawodowych, reprezentują oni interesy swych członków. Mogą one też zawierać porozumienia i uzgadniać stanowiska, czy nawet utworzyć wspólną reprezentację związkową. Jeżeli jednak kilka związków zawodowych nie może dojść do porozumienia (np. co do regulaminu wynagradzania) w terminie 30 dni - decyzję podejmuje pracodawca po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych, a np. w przypadku regulaminu pracy - ustala sam pracodawca.

Prawo działaczy związkowych

Celem umożliwienia związkowi wykonywania swoich zadań i zachowania niezależności prawo przyznaje osobom pełniącym funkcje związkowe określone uprawnienia i ochronę przed zwolnieniem z pracy. Podstawowym uprawnieniem wynikającym z pełnienia funkcji związkowej jest prawo do zwolnienia od pracy zawodowej, na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z tej funkcji, jeżeli nie może być ona wykonana w czasie wolnym od pracy - z prawem do wynagrodzenia. Członkom zarządu związku zawodowego przysługuje, w ilości uzasadnionej od liczby członków związku w danym zakładzie, częściowe lub całkowite zwolnienie od pracy na okres kadencji bezpłatne lub z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w zależności od wniosku zarządu.

Ochrona trwałości stosunku pracy członka zarządu oraz komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej

Ochrona ta służy w czasie trwania mandatu, oraz przez jeden rok po jego wygaśnięciu - tzn, że pracodawca nie może bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy lub też zmienić jednostronnie warunków płacy lub pracy na niekorzyść pracownika - jeżeli jednak dojdzie do zwolnień grupowych i jeżeli nie jest możliwe dalsze zatrudnienie na dotychczasowym stanowisku pracodawca może wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy, z tym, że jeżeli powoduje to obniżenie wynagrodzenia - przysługuje mu dodatek wyrównawczy do końca okresu ochronnego. W celu umożliwienia swobody tworzenia związków zawodowych z ochrony tej korzystają również członkowie komitetu założycielskiego przez okres 6 miesięcy od dnia utworzenia komitetu założycielskiego.