Wspólność majątkowa małżeńska

Przeczytaj także: Podział majątku wspólnego

Pojęcie długu jednego z małżonków odnieść można także do sytuacji, w której zobowiązanie miało charakter solidarny i dotyczyło obojga małżonków, ale nie pozostawało ono ani w pierwotnym, ani w następczym związku ze sprawami rodziny, a odpowiedzialność za ten dług poniósł również drugi małżonek, który jednak spłacił sam swoją część długu ze swojego majątku osobistego, a pozostała cześć zobowiązania, stanowiąca w istocie „dług drugiego małżonka", została spłacona z majątku wspólnego. Po dokonaniu kwalifikacji danego długu i ustaleniu, że ostatecznie miał on charakter długu tylko jednego z małżonków, okoliczność spłaty takiego długu można i należy uwzględnić w bilansie stanowiącym podstawę do dokonywania rozliczeń przy podziale majątku. Nie uwzględnia się jednak długów niezapłaconych, a obciążających nadal majątek wspólny.

Warto wskazać tutaj stanowisko Sądu Najwyższego zajęte w postanowieniu z dnia 5 grudnia 1978 r., III CRN 194/78, OSNC 1979, nr 11, poz. 207, że: „Jeśli dług zaciągnięty przez jednego z małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej został zużyty na majątek wspólny i spłacony w okresie pomiędzy ustaniem wspólności a podziałem majątku wspólnego, to tak spłacona należność przestaje być długiem i przekształca się w roszczenie o zwrot nakładów na rzecz tego małżonka, który dokonał zapłaty. Roszczenie takie podlega rozliczeniu na podstawie art. 45 k.r.o.".

Poza roszczeniami o zwrot nakładów i wydatków oraz długów jednego z małżonków, spłaconych z majątku wspólnego, mogą także powstać inne roszczenia. Chodzi o rozliczenie przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego zbytych przez jedno z małżonków, dochodów, które nie weszły do majątku wspólnego, szkód wyrządzonych przez jedno z małżonków w majątku wspólnym, a także rozliczenie z tytułu posiadania przez jedno z małżonków poszczególnych przedmiotów majątkowych.

Powszechnie przyjmuje się, że przynajmniej do niektórych z takich rozliczeń art. 45 k.r.o. może znaleźć zastosowanie jedynie w drodze analogii. Stosowanie wprost jest niemożliwe z uwagi na wyraźne brzmienie przepisu. Artykuł 45 § 1 k.r.o. znajdzie analogiczne zastosowanie przy dokonywaniu rozliczeń z tytułu zbycia przez jedno z małżonków bez zgody drugiego z nich przedmiotów należących do majątku wspólnego.

Ponadto według wskazanych w tym przepisie reguł należy rozstrzygnąć kwestię rozliczeń w sytuacji, kiedy na skutek zawinionego zachowania się jednego z małżonków do majątku wspólnego nie weszły, wbrew uregulowaniu zawartemu w art. 31 § 2 pkt 2 k.r.o., dochody z majątku osobistego tego małżonka. Przyjmuje się, że w takiej sytuacji podstawę prawną roszczenia drugiego z małżonków stanowi art. 415 k.c., a praktycznym skutkiem uznania takiego roszczenia za uzasadnione jest uwzględnienie wartości wskazanych przedmiotów majątkowych oraz dochodów przy określaniu składu majątku objętego podziałem. W rezultacie ich wartość zalicza się na poczet udziału tego z małżonków, z którego winy nastąpiło uszczuplenie majątku wspólnego.