Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę - Kodeks wyborczy

U C H W A Ł A
S E N A T U R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J
z dnia 6 lipca 2012 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Przepisy
wprowadzające ustawę – Kodeks wyborczy
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie
ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks wyborczy.
Jednocze nie upoważnia senatora Witolda Gintowt-Dziewałtowskiego
do reprezentowania Senatu w pracach nad projektem.



MARSZAŁEK SENATU



Bogdan BORUSEWICZ
p r o j e k t

U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks wyborczy
Art. 1. W ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks
wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 113, Nr 102, poz. 588, Nr 147, poz. 881 i Nr 149, poz. 889)
w art. 16 po ust. 2 dodaje się ust. 2a w brzmieniu:
„2a. Do kadencji organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz
kadencji wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, w trakcie której ustawa wymieniona
w art. 1 weszła w życie, stosuje się przepisy dotychczasowe.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.




U Z A S A D N I E N I E
1. Ustawa wykonująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lipca 2011 r. (sygn. akt K 9/11) dotyczącego
ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks wyborczy (Dz. U.
Nr 21, poz. 113 ze zm.).
Sentencja została ogłoszona dnia 21 lipca 2011 r. w Dz. U. Nr 149, poz. 889, a pełny
tekst wyroku wraz z uzasadnieniem w OTK Z.U. Nr 6A, poz. 61.
2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
TK stwierdził niezgodno ć art. 16 ust. 1 i 2 w związku z art. 1 ustawy z dnia 5 stycznia
2011 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks wyborczy przez to, że uzależnia reżim
prawny wyborów od terminu ich zarządzenia - z art. 2 Konstytucji.
TK stwierdził, że samo okre lenie terminu wej cia w życie Kodeksu wyborczego nie
budzi wątpliwo ci. Kodeks został ogłoszony w Dzienniku Ustaw dnia 31 stycznia 2011 r., a
wszedł w życie – zgodnie z art. 1 Przepisów wprowadzających Kodeks wyborczy – „po
upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia”, czyli 1 sierpnia 2011 r. Jednakże przepisy
przej ciowe zawarte w art. 16 ust. 1 i 2 przewidywały, że „1. Ustawę wymienioną w art. 1
[czyli Kodeks wyborczy] stosuje się do wyborów zarządzonych po dniu jej wej cia w życie
oraz kadencji rozpoczętych po przeprowadzeniu tych wyborów. 2. Do wyborów
zarządzonych przed dniem wej cia w życie ustawy wymienionej w art. 1 [Kodeksu] stosuje
się przepisy dotychczasowe [czyli stare ustawy wyborcze]”.
W konsekwencji, je li Prezydent ogłosiłby postanowienie o zarządzeniu wyborów przed
1 sierpnia, to wybory do Sejmu i Senatu odbyłyby się według starych przepisów, a gdyby
ogłosił owo postanowienie miedzy 1 a 7 sierpnia (ostatni możliwy dzień ogłoszenia
postanowienia w tej sprawie) to wybory odbyłyby się według nowego Kodeksy wyborczego.
„Regulacja intertemporalna, którą ustawodawca ustanowił w art. 16 ust. 1 i 2 (…)
spowodowała zatem powstanie niepewno ci co do reżimu prawnego, według którego odbędą
się wybory parlamentarne w 2011 r. Mechanizm wynikający z powołanych przepisów w
praktyce wyłączył bezpieczeństwo prawne, zagwarantowane przez uchwalenie Kodeksu

2
wyborczego we wła ciwym czasie. Wła nie owa niepewno ć co do prawa, jaką wprowadził
art. 16 ust. 1 i 2 (…), decyduje o niekonstytucyjno ci zakwestionowanych przepisów. Kodeks
wyborczy wprowadza bowiem wiele istotnych zmian w stosunku do regulacji zawartej w
ordynacji wyborczej. Brak pewno ci, czy zmiany te będą obowiązywać w wyborach
parlamentarnych w 2011 r., narusza zaufanie obywateli do państwa i stanowionego przez nie
prawa. To z kolei przesądza o niezgodno ci art. 16 ust. 1 i 2 (…) z art. 2 Konstytucji”.
3. Cele i zakres projektowanej ustawy
Je li chodzi skutek, jaki spowodował wyrok TK w zakresie przepisów przej ciowych z
art. 16 ust. 1 i 2 Przepisów wprowadzających ustawę - Kodeks wyborczy, to należy zwrócić
uwagę, że przepisy te dotyczyły nie tylko reżimu prawnego wyborów do Sejmu i Senatu z
2011 r., ale też odnosiły się do czynno ci podejmowanych w czasie trwania kadencji innych
organów. Wyeliminowanie tych przepisów przez TK spowodowało, że – z wyjątkiem spraw
okre lonych w art. 16 ust. 3 i 4 – stosuje się przepisy nowe. Przepisy art. 16 ust. 3 i 4
przewidują, że „3. Do nowych, przedterminowych i uzupełniających wyborów organów
stanowiących jednostek samorządu terytorialnego przeprowadzanych w trakcie kadencji, w
czasie której ustawa wymieniona w art. 1 weszła w życie, stosuje się przepisy dotychczasowe.
4. Do przedterminowych wyborów wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przeprowadzanych
w trakcie kadencji, w czasie której ustawa wymieniona w art. 1 weszła w życie, stosuje się
przepisy dotychczasowe”.
Sentencja wyroku TK wyraźnie wskazuje na derogację całych jednostek redakcyjnych
ust. 1 i 2 w art. 16. TK nie zdecydował się zastosować tu wyroku zakresowego czy
interpretacyjnego. Potwierdza to też fragment uzasadnienia wyroku przewidujący, że
„Stwierdzenie niekonstytucyjno ci art. 16 ust. 1 i 2 w związku z art. 1 p.w.k.w. przez to, że
uzależnia reżim prawny wyborów od terminu ich zarządzenia, oznacza, że z dniem
ogłoszenia niniejszego wyroku art. 16 ust. 1 i 2 p.w.k.w. traci moc obowiązującą. (…)
skutek derogacyjny obejmuje jedynie art. 16 ust. 1 i 2 p.w.k.w. wraz z zawartym w tym
przepisie odwołaniem do art. 1 p.w.k.w.
Stwierdzenie przez Trybunał niekonstytucyjno ci opisanej wyżej regulacji
intertemporalnej oznacza, że z dniem ogłoszenia wyroku w niniejszej sprawie art. 16 ust. 1
i 2 p.w.k.w. zostaje wyeliminowany z porządku prawnego (…). Zamiast
zakwestionowanej regulacji intertemporalnej będzie obowiązywać zasada
bezpośredniego działania prawa nowego”.

3
Niezależnie od motywów, którymi kierował się TK, dokonał on całkowitej derogacji art.
16 ust. 1 i 2. Nie można więc przyjąć, że przepisy te obowiązują nadal w odniesieniu do
wyborów i kadencji samorządowych, europejskich i prezydenckich.
W konsekwencji w pozostałym zakresie - poza art. 16 ust. 3 i 4 - stosuje się prawo
nowe, czyli Kodeks wyborczy. Dotyczy to więc takich organów jak Prezydent RP, Parlament
Europejski, wójtowie, a przede wszystkim organy stanowiące jednostek samorządu
terytorialnego. W tym ostatnim przypadku różnica między dotychczasowym a nowym
prawem jest stosunkowo największa. Należy bowiem zwrócić uwagę, że w dotychczasowym
stanie prawnym rady gmin liczących powyżej 20 tysięcy mieszkańców, nie mających
statusu miasta na prawach powiatu, były wyłaniane w wyborach proporcjonalnych, w
dużych okręgach wielomandatowych, a wakaty uzupełniane były poprzez zapełnianie ich
kolejnymi, według liczby głosów, osobami z list partyjnych. Nie przeprowadzano tu więc
wyborów uzupełniających. Tymczasem przepisy Kodeksu wyborczego przewidują obecnie w
tych gminach wybory większo ciowe w małych okręgach jednomandatowych, a wakaty
nakazują zapełniać poprzez wybory uzupełniające. Wybory uzupełniające nie mogą się
jednak w tych gminach odbyć, ponieważ po pierwsze nie ma w tych gminach jeszcze
okręgów jednomandatowych, a po drugie - nawet gdyby naprędce takie ustanowiono - nie
wiadomo, który dotychczasowy mandat (i ewentualny wakat) przypisany byłby do każdego z
nowoutworzonych okręgów jednomandatowych. Przepisy przej ciowe nie dają radom gmin
uprawnienia do takiego sztucznego przyporządkowania wakatów do nowotworzonych
okręgów. Starych przepisów za stosować nie można, wyrok TK wygasił je bowiem w tym
zakresie w cało ci. Stare przepisy natomiast stosować można tylko do przypadków
wyliczonych w art. 16 ust. 3 i 4 (tylko w trzech przypadkach - wybory nowe, przedterminowe
i uzupełniające). W pozostałych za przypadkach - zgodnie z istotną regułą naszego systemu
prawa przewidującą, że „Jeżeli (…) zamierza się zachować czasowo w mocy przepisy
dotychczasowej ustawy, zaznacza się to wyraźnie w nowej ustawie” (§ 31 ust. 1 Zasad
techniki prawodawczej) - stosuje się nową ustawę.
W związku z powyższym „naprawienie” skutków wyroku TK wydaje się konieczne.
Choć Państwowa Komisja Wyborcza podjęła dnia 28 listopada 2011 r. uchwałę pod
nazwą „Wyja nienia (…) dotyczące zmian w składach rad i stwierdzania wyga nięcia
mandatów wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w kadencji 2010-2014”, w której
przyjęła, że powinno się stosować stare przepisy, to jednak interpretacja taka i ewentualnie
podobna praktyka - je li ma miejsce - nie ma podstawy prawnej. W każdym razie uchwała ta