Przedstawiony przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw

wpisu do ewidencji stowarzyszeń zwykłych. W razie braków w zgłoszeniu wprowadzono
instytucję wezwania do uzupełnienia zgłoszenia. Nie uzupełnienie zgłoszenia w określonym
terminie powoduje jego bezskuteczność.
Powyższych zmian wymagało obecne znikome znaczenie stowarzyszeń zwykłych, które
mają niesłychanie niskie możliwości działania i są tworem zbliżonym w swej istocie do spółki
cywilnej. Rację ma strona społeczna wskazując w pkt 1.2 Założeń OFOP, że podstawową formą
zrzeszania się powinny być stowarzyszenia zwykłe, których atrakcyjność i możliwości
pozwalałyby zachować wymóg wyższej ilości założycieli (9) dla stowarzyszeń z osobowością
prawną i przeciwdziałać niewłaściwemu korzystaniu z formy prawnej fundacji. Ocena aktualnej
regulacji jednoznacznie nie pozwalała na uznanie ich za jednostki organizacyjne z przyznaną
zdolnością prawną. Dla takiej opinii fundamentalny jest argument z art. 33(1) par. 1 Kodeksu
Cywilnego, wskazujący jednoznacznie na wymóg wyraźnego wskazania przez ustawodawcę
przyznania jednostce organizacyjnej bez osobowości prawnej zdolności prawnej.
Ograniczenie przyznanej zdolności prawnej stowarzyszeniom zwykłym (art. 1 pkt 26).
Powyższym proponowanym rozwiązaniom odpowiada propozycja zmiany art. 42 – w
taki sposób, by wskazać granice korzystania ze zdolności prawnej przez stowarzyszenia zwykłe
w zakresie możliwych do podejmowania działań (zakaz prowadzenia działalności gospodarczej),
regulacji swojego ustroju (zakaz powoływania jednostek terenowych), składu członkowskiego
(zakaz zrzeszania osób prawnych), a także brak możliwości prowadzenia odpłatnej działalności
pożytku publicznego. Jednocześnie znacząco rozszerzono wobec obecnego stanu źródła
pozyskiwania środków, choć pozostają one węższe względem stowarzyszeń z osobowością
prawną.
Proponowane rozwiązanie wydaje się być o tyle zasadne, że jest wynikiem próby
utrzymania koncepcji stowarzyszenia zwykłego jako prostej formy prawnej zarówno
w założeniu, jak i prowadzeniu dla głównie mniej rozbudowanych działań społecznych. Ma też
funkcję prewencyjną przed zagrożeniami odpowiedzialności osobistej członków stowarzyszenia
wynikającymi z zasad ogólnych odpowiedzialności w tzw. ułomnych osobach prawnych.
Potrzeba prowadzenia przez osoby zrzeszone działalności gospodarczej dla zdobywania środków
na realizację celów, tudzież tworzenia terenowych jednostek organizacyjnych, powinno
18

prowadzić do przekształcenia stowarzyszenia zwykłego w stowarzyszenie z osobowością prawną
lub w spółdzielnię socjalną zgodnie z proponowanym art. 42a, które to formy odpowiednio
umożliwią zaspokojenie takich potrzeb.
Przepisy zmieniające, przejściowe i końcowe (art. 2-12).
Konsekwencją regulacji przyjętych w projektowanej ustawie jest konieczność
znowelizowania kilku ustaw, które w swoim zakresie odnoszą się do stowarzyszeń lub
stowarzyszeń zwykłych funkcjonujących na gruncie ustawy Prawo o stowarzyszeniach.
Przygotowując przepisy zmieniające przyjęto, iż znowelizowane powinny być tylko te ustawy,
których nie da się pogodzić z projektowanym aktem.
W związku z wprowadzeniem do ustawy instytucji zawieszenia działalności
stowarzyszenia, możliwości przekształceń stowarzyszeń, nadaniem stowarzyszeniu zwykłemu
zdolności prawnej, wprowadzono zmiany w ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym
Rejestrze Sądowym, ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
oraz w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. W związku z możliwością
przekształceń stowarzyszeń i stowarzyszeń zwykłych wynikających z treści art. 32b i art. 42a
wprowadzono do Ordynacji podatkowej przepisy dotyczące zapewnienia sukcesji podatkowej,
odnoszące się do przekształcanych podmiotów. Zmiany wprowadzone do ustawy o podatku
dochodowym od osób prawnych, wpisują się w ogólną zasadę obowiązującą w ustawie, zgodnie
z którą straty podmiotów przekształconych oraz łączonych nie podlegają rozliczeniu przez
„nowego” podatnika, z wyjątkiem przekształcenia spółki w inną spółkę. Zmiany w ustawie z
dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym oraz w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r.
Kodeks wyborczy mają charakter dostosowujący do nowej formuły stowarzyszenia zwykłego
oraz do właściwych odesłań.
Ponadto wprowadzono stowarzyszeniom 18 miesięczny okres na dokonanie zmian w
statutach. Stowarzyszenia zwykłe staną się stowarzyszeniami zwykłymi w rozumieniu nowych
przepisów dopiero po uzyskaniu wpisu do ewidencji, na co również przewidziano termin 18
miesięczny. Brak wpisu obwarowano rygorem rozwiązania stowarzyszenia zwykłego z mocy
prawa. Do czasu wpisu do ewidencji stowarzyszenia zwykłe będą działały na podstawie
dotychczasowych przepisów i w dotychczasowej formule.
19

Z uwagi na ograniczenie roli organu nadzorującego do w zasadzie kontroli następczej nad
stowarzyszeniami, a więc wyeliminowanie go z procesu rejestracji, koniecznym stało się
wprowadzenie przepisu rozstrzygającego jakie przepisy mają zastosowanie do spraw
rejestrowych wszczętych, a nie zakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy, w których
udział bierze organ nadzorujący. Rozstrzygnięcia dokonano poprzez treść art. 8 uznając, ze do
postepowań w sprawach o wpis do KRS wszczętych a niezakończonych do dnia wejścia w życie
niniejszego projektu ustawy zastosowanie będą miały przepisy dotychczasowe.
Ze zmianą właściwości miejscowej sądu rejestrowego właściwego dotychczas do
rejestracji terenowych jednostek organizacyjnych wiąże się przepis art. 9 określający 3
miesięczny termin na przekazanie akt sądom właściwym.
Zaproponowano 3 miesięczne vacatio legis. Podyktowane jest to potrzebą zapewnienia
dostatecznego czasu na dostosowanie się do nowych rozwiązań prawnych.
Przewidywane skutki społeczne

Projekt jako akt wypracowany przez przedstawicieli reprezentujących szerokie grono
organizacji pozarządowych winien spotkać się z pozytywnym odbiorem społecznym. Umożliwia
on bowiem łatwiejsze niż dotychczas założenie stowarzyszenia. Prace nad projektem ustawy
prowadzone były w Zespole ds. Rozwiązań Finansowych i Prawnych w zakresie Działalności
Społecznej i Obywatelskiej Kancelarii Prezydenta RP oraz powołanej grupie roboczej ds.
stowarzyszeń. W pracach obu ciał uczestniczyli przedstawiciele: Centrum Inicjatyw
Obywatelskich, Centrum Rozwoju Inicjatyw Społecznych, Federacji Funduszy Lokalnych w
Polsce, Forum Aktywizacji Obszarów Wiejskich, Fundacji Aktywnej Rehabilitacji, Fundacji
Centrum Partnerstwa Publiczno-Prywatnego, Fundacji dla Polski, Fundacji im. Stefana
Batorego, Fundacji Instytut Myśli Obywatelskiej im. Stańczyka, Fundacji Pokolenia, Fundacji
Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, Instytutu Metropolitalnego - Ośrodek Analiz
Polityczno-Prawnych, Instytutu Rozwoju Służb Społecznych, Naczelnej Organizacji
Technicznej, Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, Spółki Prawniczej I&Z,
Peter Nielsen & Partners Law Office, Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży, Polskiej Fundacji
im. Roberta Schumana, Polskiej Rady Organizacji Młodzieżowych, Polskiego Stowarzyszenia na
Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności,
Pracowni Badań i Innowacji Społecznych Stocznia, Regionalnego Centrum Wspierania
20

Inicjatyw Pozarządowych, Sieci Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT,
Stowarzyszenia Doradców Prawnych, Stowarzyszenia Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce,
Stowarzyszenia Klon/Jawor, Urzędu Miasta Słupsk, Wspólnoty Roboczej Związków Organizacji
Socjalnych WRZOS, Związku Harcerstwa Polskiego, Departamentu Pożytku Publicznego
Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Departamentu Prawa Karnego Ministerstwa
Sprawiedliwości.
Projekt ustawy był dostępny do publicznego wglądu na stronach internetowych:
www.mamzdanie.org.pl oraz ngo.pl.
Lista instytucji, które przesłały stanowisko w ramach konsultacji otwartych:
Dolnośląska Federacja Organizacji Pozarządowych, Federacja Partnerstwo na Rzecz Rozwoju i
Edukacji Małych Dzieci, Forum Darczyńców, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Fundacja
"Miłosierdzie i Wiedza", Fundacja Ad-Rem, Fundacja Instytut Myśli Obywatelskiej im.
Stańczyka, Fundacja Merkury, Fundacja Vive Serce Dzieciom, Kancelarie Chałczyńscy,
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Niezależne Zrzeszenie Studentów Organizacji
Uczelnianej Uniwersytetu Warszawskiego, Polska Rada Organizacji Młodzieżowych, Polski
Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze,
Pomorska Fundacja Rozwoju Kultury i Sztuki, Rada Organizacji Pozarządowych w Szczecinku,
Starostwo Powiatowe w Wieliczce, Starostwo Powiatowe w Częstochowie, Starostwo
Powiatowe w Tarnowskich Górach, Stowarzyszenie Mage.pl, Stowarzyszenie Nauczycieli
Przedmiotów Przyrodniczych i Technicznych (SNPPiT), Stowarzyszenie „Dzieci Wojny”,
Stowarzyszenie Aktywnych Kobiet, Stowarzyszenie Klaster NGO Powiatu Szczecineckiego,
Stowarzyszenie Klon/Jawor, Stowarzyszenie na Rzecz Kultury, Sztuki i Edukacji "Stella
Polaris", Stowarzyszenie Pomocy Szkole "Małopolska", Stowarzyszenie Światowid,
Stowarzyszenie Wspierania Organizacji Pozarządowych MOST, Stowarzyszenie zwykłe Forum
Rdzawka, Unia Metropoli Polskich, Urząd m.st. Warszawy, Urząd Miasta Kalisza, Urząd Miasta
Katowic, Urząd Miasta Krakowa, Urząd Miasta Wrocławia, Urząd Miasta Łodzi, Związek
Powiatów Polskich.
W zdecydowanej większości projekt spotkał się z aprobatą konsultujących organizacji.
Skutki finansowe
Projekt nie pociąga za sobą konieczności poniesienia dodatkowych wydatków w ramach systemu
finansów publicznych, tym samym nie ma konieczności wskazywania źródeł jego sfinansowania.
21

Znosząc udział organu nadzorującego w procesie rejestracji stowarzyszenia, projekt
spowoduje zmniejszenie kosztów po stronie zarówno sądu rejestrowego (korespondencja z
organem nadzorującym), jak i tego organu, w szczególności gdy decyduje się on zostać
uczestnikiem postępowania rejestrowego.

Ponadto, z uwagi że już obecnie prowadzona jest przez organy nadzoru „ewidencja”
zgłaszanych stowarzyszeń zwykłych, jej sformalizowanie nie będzie wiązało się z dodatkowymi
kosztami. Również zmiana właściwości miejscowej sądów rejestrowych w zakresie wpisu
terenowych jednostek organizacyjnych stowarzyszeń do KRS, w ogólnym bilansie nie powinna
powodować dodatkowych kosztów.

Przedmiot regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
22