Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Druk nr 2446


Warszawa, 30 maja 2014 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM-10-49-14




Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowna Pani Marszałek
Na podstawie art. 118 ust. 1 i art. 123 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej
Polskiej projekt ustawy

- o zmianie ustawy o rehabilitacji
zawodowej
i
społecznej
oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Rada Ministrów uznała wymieniony projekt ustawy za pilny w związku
z koniecznością wykonania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia
13 czerwca 2013 r., w którym stwierdzono niezgodność z Konstytucją przepisu
ustawy dotyczącego wymiaru czasu pracy osób niepełnosprawnych o znacznym
lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (art. 15 ust. 2 ustawy z dnia
27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych). Przepis ten straci moc obowiązującą z dniem 10 lipca 2014 r.
W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanej regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Ponadto uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu
w tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Prezes Rady
Ministrów.
Z poważaniem

(-) Donald Tusk
Projekt
U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych
Art. 1. W ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.))
w art. 15:
1)
ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę
i 35 godzin tygodniowo.”;
2)
uchyla się ust. 2a i 4.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.




1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2011 r. Nr 171, poz. 1016,
Nr 209, poz. 1243 i 1244 i Nr 291, poz. 1707, z 2012 r. poz. 986 i 1456, z 2013 r. poz. 73, 675, 791, 1446
i 1645 oraz z 2014 r. poz. 598.
14/05/EP
UZASADNIENIE

Przedkładany projekt ustawy stanowi realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. K 17/11, który ogłoszony został w dniu 9 lipca 2013 r.
w Dzienniku Ustaw pod poz. 791.
W wyroku tym Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z art. 2 w związku
z art. 69 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia
1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.), zwanej dalej
„ustawą o rehabilitacji zawodowej”, w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 4 lit. a
ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 226, poz. 1475), zwanej dalej „ustawą nowelizującą”, w zakresie, w jakim
przepis ten uzależnia zastosowanie skróconego czasu pracy do osoby niepełnosprawnej
zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności od uzyskania
zaświadczenia lekarskiego o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy.
Trybunał Konstytucyjny odroczył utratę mocy obowiązującej przez zakwestionowaną
regulację, orzekając, że w zakresie wskazanym w sentencji wyroku przepis ten traci
moc obowiązującą z upływem 12 (dwunastu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku
w Dzienniku Ustaw, tj. od dnia 10 lipca 2014 r.
1. Stan prawny uznany za niezgodny z Konstytucją
Zakwestionowany przepis reguluje materię wymiaru czasu pracy zatrudnionych osób
niepełnosprawnych. Przepis art. 15 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej przewiduje,
że czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę
i 40 godzin tygodniowo. W ust. 2 cytowanego artykułu ustawodawca wskazał natomiast
wyjątek od powyższej zasady, stanowiąc, że czas pracy osoby niepełnosprawnej
zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może
przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo, ale jedynie w sytuacji gdy lekarz
przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz
sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną wyda w odniesieniu do tej osoby
zaświadczenie o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy. Tym samym czas
pracy pracowników posiadających orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu
niepełnosprawności zasadniczo wynosi 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a nie
będzie mógł przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo dopiero
w przypadku dostarczenia pracodawcy stosownego zaświadczenia, o którym mowa
w art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej.
W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z treścią ust. 2a w art. 15 ustawy
o rehabilitacji zawodowej, normy czasu pracy, o których mowa w ust. 2, stosuje się od
dnia przedstawienia pracodawcy zaświadczenia o celowości stosowania skróconej
normy.
Zrównanie czasu pracy osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym lub
umiarkowanym z czasem pracy osób pełnosprawnych i niepełnosprawnych w stopniu
lekkim zostało dokonane przepisami ustawy nowelizującej, a konkretnie jej art. 1 pkt 4
lit. a. Do czasu wejścia w życie przywołanej wyżej ustawy, tj. do dnia 1 stycznia
2012 r., zasadą było, że czas pracy osoby niepełnosprawnej posiadającej orzeczenie
o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności nie może przekraczać
7 godzin na dobę w 35-godzinnym tygodniu pracy. Zatem do dnia 31 grudnia 2011 r.,
odwrotnie niż ma to miejsce obecnie, zasadą było ustawowe obniżenie wymiaru czasu
pracy tych pracowników, które na zasadzie wyjątku, w myśl art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy
o rehabilitacji zawodowej, mogło zostać wydłużone do 8 godzin na dobę i 40 godzin
tygodniowo.
Trybunał Konstytucyjny, dokonawszy oceny zakwestionowanego art. 15 ust. 2 ustawy
o rehabilitacji zawodowej, wskazującego, że czas pracy osoby niepełnosprawnej
w stopniu znacznym lub umiarkowanym nie może przekraczać 7 godzin na dobę
i 35 godzin tygodniowo jedynie w sytuacji, gdy lekarz przeprowadzający badania
profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad osobą
niepełnosprawną wyda w odniesieniu do tej osoby zaświadczenie o celowości
stosowania skróconej normy czasu pracy, uznał, iż przepis ten, w zakresie, w jakim
uzależnia zastosowanie skróconego czasu pracy, od uzyskania zaświadczenia
lekarskiego o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy, nie spełnia
standardów konstytucyjnych wyznaczonych przez art. 2 w związku z art. 69
Konstytucji.
Dokonując oceny art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej w oparciu
o wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadę sprawiedliwości społecznej, Trybunał
Konstytucyjny wskazał, że ustawodawca, uchwalając przedmiotową regulację,
potraktował (pod względem wymiaru czasu pracy) jednakowo podmioty nierówne,
2

jakimi są osoby pełnosprawne (i osoby niepełnosprawne w stopniu lekkim) oraz osoby
z orzeczoną niepełnosprawnością w stopniu znacznym lub umiarkowanym. Trybunał
nie pozostawił cienia wątpliwości, że w przedmiotowej sprawie nie jest możliwe
wskazanie jakichkolwiek wartości konstytucyjnych, które by takie naruszenie zasady
sprawiedliwości uzasadniały i które dawałyby temu naruszeniu pierwszeństwo przed
ochroną zdrowia i egzystencji osób z poważną niepełnosprawnością. Powyższe względy
przesądziły o uznaniu art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej za niezgodny
z wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadą sprawiedliwości społecznej.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego nie może budzić wątpliwości, że przepis art. 15
ust. 2 ustawy o rehabilitacji zawodowej, wydłużający czas pracy pracowników
niepełnosprawnych (w stopniu znacznym i umiarkowanym) i zrównujący go, co do
zasady, z czasem pracy obowiązującym w pełni sprawnych pracowników, stanowi
regulację mniej korzystną od tej obowiązującej przed dniem wejścia w życie ustawy
nowelizującej. Trybunał stanął na stanowisku, że wejście w życie zakwestionowanego
przepisu z dniem 1 stycznia 2012 r. zakłóciło mechanizm zatrudniania i rehabilitacji
zawodowej osób niepełnosprawnych, który sprawnie funkcjonował przez szereg lat.
Odejście przez ustawodawcę od zasady skróconego wymiaru czasu pracy stosowanego
wobec osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym i umiarkowanym nie było,
zdaniem Trybunału, uzasadnione innymi wartościami konstytucyjnymi, które powinny
korzystać z silniejszej ochrony prawnej niż rehabilitacja tych osób. Powyższe
stanowisko doprowadziło do orzeczenia niezgodności art. 15 ust. 2 ustawy
o rehabilitacji zawodowej z mającymi swoje źródło w art. 2 Konstytucji zasadami
lojalności państwa wobec obywateli oraz bezpieczeństwa prawnego.
Niezależnie od powyższego Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 15 ust. 2 ustawy
o rehabilitacji zawodowej nie spełnia standardów konstytucyjnych wyznaczonych przez
zasadę poprawnej legislacji wywiedzioną z art. 2 ustawy zasadniczej. Powyższe
stwierdzenie stanowiło konsekwencję faktu, że regulacja ta, uzależniając zastosowanie
skróconego wymiaru czasu pracy od uzyskania odpowiedniego zaświadczenia
lekarskiego, nie uregulowała w żaden sposób trybu jego wydania. Takie ukształtowanie
regulacji rodzi wątpliwości dotyczące stosowania tego przepisu, bowiem w istocie czyni
on przyznane pracownikowi prawo do pracy w skróconym wymiarze bardzo trudnym,
jeżeli nawet nie niemożliwym do wyegzekwowania. Ustalenia te stanowiły podstawę do
3