Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej

legislacyjnych zmierzających do uzupełnienia katalogu przypadków wyłączających stosowanie
zasady przepracowania u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy w roku kalendarzowym – jako
warunku nabycia prawa do wynagrodzenia rocznego, o
wskazanie korzystania z urlopu
macierzyńskiego, co zapewni realizację normy konstytucyjnej wyrażonej w art. 71 ust. 2
Konstytucji.
Mając na uwadze powyższe, w projektowanej ustawie przewiduje się dodanie lit. aa i ab po lit. a,
w art. 2 w ust. 3 w pkt 6 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym. Zgodnie z wprowadzaną
regulacją, pracownicy korzystający z urlopu macierzyńskiego, a także z dodatkowego urlopu
macierzyńskiego, będą zwolnieni z obowiązku przepracowania u danego pracodawcy co najmniej
6 miesięcy w roku kalendarzowym jako warunku nabycia prawa do wynagrodzenia rocznego.
Należy przy tym zauważyć, że zaproponowane rozwiązanie będzie uwzględniało także prawo
pracownika-ojca korzystającego z urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego
do wynagrodzenia rocznego, mimo nieprzepracowania u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy
w roku kalendarzowym. Taki zakres projektowanej regulacji uzasadnia konstrukcja uprawnień
przyznanych pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko na gruncie ustawy – Kodeks pracy
(art. 180 § 5), któremu, na jego pisemny wniosek, udziela się urlopu macierzyńskiego w wymiarze
niewykorzystanym przez pracownicę-matkę (przy czym pracownica musi wykorzystać co najmniej
14 tygodni tego urlopu). Ponadto, jak wynika z art. 1822 § 1 ustawy – Kodeks pracy, do pracownika-
ojca wychowującego dziecko odpowiednie zastosowanie znajduje art. 1821, regulujący problematykę
dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
W związku z faktem, iż Trybunał Konstytucyjny w wyroku P 59/11 podkreślił, że obowiązek
„szczególnej pomocy” został osadzony również na gruncie art. 18 Konstytucji – przewidującego
otoczenie macierzyństwa i szerzej rodzicielstwa ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej oraz
art. 68 ust. 3 Konstytucji – zobowiązującego władze publiczne do zapewnienia szczególnej opieki
zdrowotnej m.in. dzieciom i
kobietom ciężarnym, projektowana ustawa przewiduje dalsze
rozszerzenie katalogu przypadków określonych w art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu
rocznym. Tym samym przepracowanie u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy w roku
kalendarzowym, warunkujące nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego, nie byłoby wymagane
również w
przypadkach korzystania z: urlopu ojcowskiego, urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (dodawane lit. ac–ae).
Wprowadzane rozwiązanie odpowiada ratio legis ukształtowania katalogu wyjątków w art. 2 ust. 3
ustawy o
dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, obejmującego m.in. korzystanie z urlopu
wychowawczego (art.
2 ust. 3 pkt 6 lit. a), a także stanowi kontynuację realizowanego
4
w ustawodawstwie zwykłym – w związku z okolicznościami wyrażonymi w art. 18 i art. 68 ust. 3
Konstytucji – preferencyjnego kształtowania uprawnień związanych z rodzicielstwem i szerzej
opieką nad dzieckiem. Wyrazem powyższego jest m.in. przyznane pracownikowi-ojcu
wychowującemu dziecko, na gruncie art. 1823 § 1 ustawy – Kodeks pracy, prawo do urlopu
ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni – nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko
12. miesiąca życia albo do upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia
orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia
(a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie
dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia). Ponadto pracownikowi, który przyjął dziecko na
wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie
przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza
(z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej), także przyznaje się prawo do urlopu na warunkach
urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (art. 183
§ 1 i 3 ustawy – Kodeks pracy).
Proponowane uzupełnienie katalogu przypadków wyłączających stosowanie zasady przepracowania
u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy w roku kalendarzowym – jako warunku nabycia prawa
do wynagrodzenia rocznego (polegające na dodaniu w art. 2 ust. 3 pkt 6 sytuacji korzystania
z: urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego), ma na celu przede
wszystkim uwzględnienie sytuacji kobiet, które ze względu na skierowanie zwłaszcza do nich
ww. urlopów nie są w stanie spełnić ww. wymogu. Sytuację ich szczególnie uwydatnia przykład
urlopu macierzyńskiego, do korzystania z którego kobiety są „zmuszone” na podstawie art. 180
§ 5 ustawy – Kodeks pracy. Zupełnie inaczej przedstawia się przypadek korzystania ze zwolnienia
od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem,
o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, ze zwolnienia od pracy, o którym
mowa w art. 188 ustawy – Kodeks pracy oraz ze zwolnienia od pracy w razie urodzenia się dziecka
pracownika, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 2982 ustawy – Kodeks pracy,
z których to zwolnień mają prawo korzystać na równi kobiety i mężczyźni.
Mając na uwadze fakt, iż stwierdzenie niekonstytucyjności art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym
wynagrodzeniu rocznym nastąpiło w połowie 2012 r., projektowana ustawa w art. 2 przewiduje, że
do nabycia prawa do wynagrodzenia rocznego dla pracowników jednostek sfery budżetowej za rok
2012 zastosowanie będzie miał art. 2 ust. 3 ww. ustawy, w brzmieniu spełniającym wymogi
5
konstytucyjne, czyli uwzględniającym rozszerzony katalog przypadków wyłączających stosowanie
zasady przepracowania u danego pracodawcy, co najmniej 6 miesięcy w roku kalendarzowym jako
warunku nabycia prawa do wynagrodzenia rocznego. Tym samym, analogicznie jak w przypadku
korzystania z urlopu wychowawczego, okresy korzystania z: urlopu macierzyńskiego, dodatkowego
urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego będą zaliczane do okresu
przepracowanego u danego pracodawcy w roku kalendarzowym.
Projektowana ustawa w art. 3 wskazuje na termin jej wejścia w życie – z dniem następującym po
dniu ogłoszenia, w celu zniwelowania ewentualnych wątpliwości dotyczących stosowania
projektowanego art. 2 ustawy do ustalenia prawa do wynagrodzenia rocznego dla pracowników
jednostek sfery budżetowej za rok 2012. Za wprowadzeniem wskazanego terminu wejścia w życie
przemawia fakt, iż zgodnie z art. 5 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym, wynagrodzenie
roczne wypłaca się nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego
następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie. Dlatego też konieczne jest jak
najszybsze umożliwienie pracodawcom skorzystania ze zmienionych zasad ustalania wynagrodzenia
rocznego, tym bardziej że w świetle art. 5 ust. 3 ww. ustawy stanowiącego, iż pracownikowi,
z którym rozwiązano stosunek pracy w związku z likwidacją pracodawcy, wynagrodzenie roczne
wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy. Jednocześnie zauważenia wymaga, że ustanowienie
powyższego termin wejścia w życie, stanowi wyraz postulowanego przez Trybunał Konstytucyjny,
niezwłocznego przywrócenia stanu zgodności art. 2 ust. 3 z Konstytucją, a ponadto przewiduje
korzystne ukształtowanie sytuacji prawnej podmiotów objętych zakresem projektowanej regulacji.
Projekt ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
Projektowana ustawa nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym w przepisach
dotyczących sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych.
Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia
prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z 2009 r. Nr 42, poz. 337 oraz z 2011 r. Nr 106, poz. 622 i Nr 161,
poz. 966) projekt ustawy został udostępniony w celu zgłaszania zainteresowania pracami nad tym
projektem. Brak jest zgłoszeń zainteresowania pracami nad projektem w trybie ww. ustawy.
Projekt ustawy został zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum
Legislacji (Rządowy Proces Legislacyjny) w trybie § 11a uchwały nr 49 Rady Ministrów z dnia
19 marca 2002 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów (M. P. Nr 13, poz. 221, z późn. zm.).
6
OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Cel projektowanej ustawy
Celem projektowanej ustawy jest wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
9 lipca 2012 r., sygn. akt P 59/11, w którym stwierdzono niezgodność art. 2 ust. 3 ustawy z dnia
12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery
budżetowej, w zakresie, w jakim pomija okres urlopu macierzyńskiego jako umożliwiający nabycie
prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu
przepracowanego, w sytuacji nieprzepracowania w ciągu całego roku kalendarzowego faktycznie
6 miesięcy, z art. 32 ust. 1 w związku z art. 71 ust. 2 Konstytucji. Realizacja ww. wyroku nastąpi
przez rozszerzenie katalogu przypadków wyłączających stosowanie zasady przepracowania u danego
pracodawcy co najmniej 6 miesięcy w roku kalendarzowym jako warunku nabycia prawa do
wynagrodzenia rocznego (art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym) o korzystanie
z urlopu macierzyńskiego, a także z dodatkowego urlopu macierzyńskiego (dodawana lit. aa i ab
w art. 2 ust. 3 pkt 6). Ponadto mając na uwadze wyrażony w art. 18 i art. 68 ust. 3 Konstytucji –
nakaz opieki i ochrony macierzyństwa i szerzej rodzicielstwa oraz zapewnienia szczególnej opieki
zdrowotnej m.in. dzieciom, projektowana ustawa przewiduje dalsze rozszerzenie katalogu
przypadków określonych w art. 2 ust. 3 o korzystanie z: urlopu ojcowskiego, urlopu na warunkach
urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (dodawane
lit. ac–ae w art. 2 ust. 3 pkt 6).
2. Podmioty, na które oddziałuje projektowana ustawa
Projektowana ustawa oddziaływać będzie na pracowników jednostek sfery budżetowej,
tj. pracowników:
1) państwowych jednostek sfery budżetowej, dla których środki na wynagrodzenia są kształtowane
na podstawie odrębnej ustawy,
2) zatrudnionych w urzędach organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa oraz sądach
i trybunałach, wymienionych w art. 139 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach
publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.),
3) samorządowych jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych
prowadzących gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie wymienionej w pkt 2,
4) biur poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz klubów, kół albo zespołów
parlamentarnych
7
– korzystających z: urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu
ojcowskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach
urlopu macierzyńskiego, którzy jednocześnie nie spełniają wymogu przepracowania u danego
pracodawcy co najmniej 6 miesięcy w roku kalendarzowym. Z grupy pracowników objętych
ustawą wyłączone są: osoby, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 31 lipca 1981 r.
o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 79,
poz. 430 i Nr 112, poz. 654), żołnierze oraz funkcjonariusze Policji, Agencji Bezpieczeństwa
Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu
Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Celnej,
Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej oraz Biura Ochrony Rządu.
3. Wyniki konsultacji społecznych
Projekt ustawy został przekazany do konsultacji społecznych z następującymi podmiotami: Forum
Związków Zawodowych, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”,
Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, Konfederacja Pracodawców Polskich, Polska
Konfederacja Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”, Business Centre Club, Ogólnopolska Federacja
Organizacji Pozarządowych.
Opinię do projektu wyrazili:
1) Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, który nie zgłosił uwag do projektu;
2) Forum Związków Zawodowych, które poparło rozwiązania merytoryczne zawarte
w przedmiotowym projekcie ustawy, jednocześnie wskazując, iż preferowane jest brzmienie
projektowanego art. 2 (przepis przejściowy) i art. 3 (przepis o wejściu w życie ustawy),
zaproponowane w projekcie Komisji Ustawodawczej Senatu. Uwaga FZZ nie została
uwzględniona, gdyż projektowany art. 2, regulujący kwestię nabycia prawa do dodatkowego
wynagrodzenia rocznego w okresie przejściowym, tj. za rok 2012, ma odnosić się do zasad
nabywania tego prawa, a nie wprost do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Zaznaczenia
bowiem wymaga, że ww. świadczenie stanowi jedynie konsekwencję zaistnienia pewnych
zdarzeń, wywołujących skutek prawny w postaci nabycia prawa do dodatkowego
wynagrodzenia rocznego. To projektowane przepisy, modyfikujące zasady nabywania prawa do
dodatkowego wynagrodzenia rocznego, będą determinowały, wywołany określonym
zdarzeniem, skutek prawny w postaci nabycia bądź nienabycia prawa tego świadczenia,
i następnie ustalenie jego wysokości oraz wypłatę. Ponadto należy zauważyć, że sformułowanie
„począwszy od” ma zastosowanie przy określaniu początku okresu obowiązywania regulacji –
8