Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz ustawy - Prawo dewizowe

z proponowanym przepisem, w przypadku gdy zobowiązanie pieniężne jest
wyrażone w walucie obcej, dłużnik będzie mógł spełnić świadczenie w walucie
polskiej, o ile ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna nie zastrzegają
zapłaty w walucie obcej. Istnienie takiego zastrzeżenia mogłoby być ustalane
w drodze wykładni (nie musiałoby ono być wyraźne), natomiast ważne jest to, że
zastrzeżenie ma się odnosić do zapłaty. Pozwala to odróżnić dwa elementy treści
czynności prawnej. Pierwszy to określenie wysokości świadczenia, które może
nastąpić przy użyciu dowolnej waluty, drugi to określenie sposobu zapłaty – tu
obowiązywałby nowy art. 358 § 1 K.c. pozwalający płacić w złotówkach dług, którego
wysokość określono w walucie obcej, chyba że klauzula umowna (lub inne źródło
zobowiązania) nakazuje spełnienie świadczenia przy użyciu waluty obcej. Takie
rozwiązanie zawiera w sobie także regulację walutowych klauzul waloryzacyjnych
(a to najczęściej stosowany rodzaj tych klauzul), które w istocie polegają właśnie na
określeniu w walucie obcej wysokości świadczenia pieniężnego spełnianego
w złotych.
Konsekwencją wprowadzenia reguły umożliwiającej przeliczanie świadczeń
w walutach obcych na złote powinno być określenie sposobu tego przeliczania
(wskazanie kursu waluty) w razie braku odpowiedniego postanowienia w umowie.
Dopuszczalne są tu dwie możliwości – odesłanie do zwyczaju (jak w art. 41 ust. 2
Prawa wekslowego) lub ustanowienie metody przeliczania w ustawie. Projekt
proponuje to drugie – wskazanie jako właściwego (w braku regulacji w umowie czy
innym źródle zobowiązania) średniego kursu NBP z dnia wymagalności długu.
Wskazane jest też przyznanie wierzycielowi upoważnienia do odmiennego określenia
daty, z której kurs posłuży do przeliczenia wysokości świadczenia w razie zwłoki
dłużnika (jak w dawnym art. 211 § 3 K.z. i w obowiązującym cały czas art. 41 ust. 1
zdanie 2 Prawa wekslowego). W razie dużych wahań kursu waluty, w której wyrażono
świadczenie, istnieje bowiem niebezpieczeństwo, że dłużnik będzie zainteresowany
w opóźnianiu płatności. Jeżeli bowiem przeliczenie zostaje dokonane na dzień
wymagalności, a kurs waluty obcej rośnie, dłużnik posiadający tę walutę zyskuje na
zwłoce, a traci wierzyciel, który w chwili zapłaty nie będzie mógł za uzyskaną sumę
w złotych nabyć tej ilości waluty obcej, na jaką opiewała umowa. Przy znacznej
zmianie kursu waluty straty wierzyciela nie zrekompensują mu odsetki ustawowe za
opóźnienie.

3
Konsekwencją proponowanych zmian w art. 358 K.c., sprowadzających się do
zastąpienia zasady walutowości normą dopuszczającą ustalanie i spełnianie na
obszarze Rzeczypospolitej Polskiej świadczeń w walutach obcych, jest przewidziane
w projekcie uchylenie art. 9 pkt 15 ustawy – Prawo dewizowe.

4
OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Cel wprowadzenia ustawy
Celem wprowadzenia ustawy jest zapewnienie swobody w zakresie
zaciągania oraz wykonywania zobowiązań w walutach obcych
w stosunkach między krajowymi podmiotami, w miejsce obecnych
przepisów, z których wynika z jednej strony zasada walutowości (art. 358
K.c.), a z drugiej strony liczne wyjątki od tej zasady określone w prawie
dewizowym.

Celem wprowadzenia ustawy jest także uregulowanie w Kodeksie
cywilnym, w miejsce zasady walutowości, stosunków cywilnoprawnych
między wierzycielem i dłużnikiem w zakresie wykonywania zobowiązań
pieniężnych zaciągniętych w walutach obcych.
2. Projektowana ustawa nie zawiera przepisów technicznych, a zatem nie
kwalifikuje się do procedury notyfikacji zgodnie z przepisami
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie
sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów
prawnych.

Projektowana ustawa nie wymaga przedłożenia właściwym instytucjom
i organom Unii Europejskiej lub Europejskiemu Bankowi Centralnemu
w celu uzyskania opinii, dokonania konsultacji albo uzgodnienia.
3. Podmioty, na które oddziałuje nowelizacja

Projektowana ustawa, przez przewidziane w niej zmiany w Kodeksie
cywilnym i Prawie dewizowym, będzie oddziaływała na wszystkie podmioty
dokonujące wyboru waluty w stosunkach prawnych (umownych). Podstawą
wyboru waluty będzie swoboda wynikająca z braku w Kodeksie cywilnym
oraz Prawie dewizowym ograniczeń w zakresie wyrażania i wykonywania
zobowiązań w walutach obcych. Obecnie podstawę taką stanowią liczne
wyjątki od zasady walutowości przewidziane w prawie dewizowym.

5
4. Konsultacje
społeczne
Projekt został przedłożony do zaopiniowania Pierwszemu Prezesowi Sądu
Najwyższego, Krajowej Radzie Sądownictwa, Narodowemu Bankowi
Polskiemu, Związkowi Banków Polskich, Konfederacji Pracodawców
Polskich, Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych, Krajowej Izbie
Gospodarczej, Business Centre Club, Stowarzyszeniu Sędziów Polskich
„Iustitia”, Krajowej Radzie Radców Prawnych, Naczelnej Radzie
Adwokackiej.
W toku konsultacji uwagi do projektu zgłosił Narodowy Bank Polski.
W przedstawionym stanowisku został wyrażony pogląd, że Narodowy
Bank Polski skłania się do utrzymania dotychczasowych rozwiązań
prawnych regulujących system rozliczeń między podmiotami
gospodarczymi – rezydentami. Zwrócono ponadto uwagę, że przyjęcie
przedłożonego projektu ustawy może stwarzać zagrożenie osłabienia
efektywności mechanizmu transmisji impulsów pieniężnych NBP do
gospodarki, przejawiające się obniżeniem krótko- i średniookresowego
wpływu banku centralnego na sferę realną i inflację.
Sąd Najwyższy w swoim stanowisku zauważył, że w aktualnych warunkach
społeczno-ekonomicznych rygoryzm w zakresie podporządkowania się idei
ochrony pieniądza krajowego i w nie mniejszym stopniu zasadzie
walutowości musi być traktowany jako sprzeczny z regułami obrotu
gospodarczego. Temu zapatrywaniu daje wyraz ustawodawca, eliminując
z obrotu prawnego przepis § 2 art. 358 K.c. i łagodząc przepisy prawa
dewizowego. Również w orzecznictwie Sądu Najwyższego zarysowała się
wyraźna tendencja w kierunku liberalizacji omawianych zasad. Tendencja
ta, zdaniem Sądu Najwyższego, dostatecznie przekonuje o celowości
proponowanych zmian.
W opinii Krajowej Izby Gospodarczej ryzyko walutowe jest jedną z istotnych
barier rozwoju przedsiębiorców i ich funkcjonowania na rynku europejskim,
stąd projekt znoszący restrykcyjną zasadę walutowości polskiej stanowi
krok w dobrym kierunku.

6
Związek Banków Polskich wyraził opinię, że projektowana ustawa zawiera
uregulowania oczekiwane przez wielu uczestników rynku, stąd zmianę
uznaje za oczekiwaną i właściwą.
Krajowa Rada Sądownictwa zaopiniowała projekt regulacji bez uwag.
5. Wpływ na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym na
funkcjonowanie przedsiębiorstw
Projektowana ustawa nie będzie miała większego wpływu na
konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, gdyż zdecydowana
większość rozliczeń między przedsiębiorcami oraz w obrocie
konsumenckim będzie dokonywana, tak jak obecnie, w walucie polskiej.
Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na działalność banków oraz
innych instytucji finansowych, gdyż ustawa – Prawo dewizowe już obecnie
zwalnia obrót dewizowy dokonywany z udziałem tych podmiotów
z wszelkich ograniczeń dewizowych przewidzianych w tej ustawie, a przez
to także z ograniczenia wynikającego z zasady walutowości.
Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na obrót konsumencki, gdyż
na podstawie ogólnego zezwolenia dewizowego udzielonego przez Ministra
Finansów została już dopuszczona sprzedaż konsumencka za waluty
wymienialne.
Projektowana ustawa nie będzie miała wpływu na obrót mający za
przedmiot środki z budżetu Unii Europejskiej oraz środki pomocowe, gdyż
na podstawie ogólnego zezwolenia dewizowego udzielonego przez Ministra
Finansów zostały już dopuszczone transakcje i rozliczenia mające za
przedmiot takie środki.
Natomiast projektowana ustawa będzie mogła mieć wpływ na tych
przedsiębiorców, którzy w ramach obrotu gospodarczego uzyskują wpływy
w walutach obcych albo są zainteresowani pozyskiwaniem środków
dewizowych np. na regulowanie zobowiązań wobec zagranicy.
Bezpośrednie transakcje w walutach obcych pozwolą bowiem tym
przedsiębiorcom obniżyć koszty transakcyjne związane z wymianą
w bankach walut obcych na złote i odwrotnie. Poza tym dokonywanie

7