Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

3
Dla interpretacji konstytucyjnego pojęcia poprawki najistotniejszy jest art. 119 ust. 1, z
którego wynika, iż ustawa powinna być rozpatrywana w trzech czytaniach. „Zasada ta nie
powinna być rozumiana w sposób czysto formalny, tzn. jako wymaganie trzykrotnego
rozpatrywania tak samo oznaczonego projektu ustawy. Celem, któremu służy zasada trzech
czytań, jest możliwie najbardziej dokładne i wnikliwe rozpatrzenie projektu ustawy, a w
konsekwencji wyeliminowanie ryzyka niedopracowania lub przypadkowości przyjmowanych
w toku prac ustawodawczych rozwiązań”.
„Zasada trzech czytań oznacza konieczność trzykrotnego rozpatrywania przez Sejm
tego samego projektu ustawy w sensie merytorycznym, a nie tylko technicznym. Musi zatem
występować »zakresowa tożsamość« rozpatrywanego projektu”, co oznacza związek poprawki
z pewnym elementem bazowym, z tym do czego ona się odnosi, a więc z projektem ustawy.
„Poprawki mogą nawet całkowicie zmieniać kierunki rozwiązań przyjęte przez podmiot
realizujący inicjatywę ustawodawczą. Muszą one jednak – co do zasady – mieścić się w
zakresie projektu wniesionego przez uprawniony podmiot i poddanego
pierwszemu czytaniu (…). Wyjście poza zakreślony przez samego projektodawcę zakres
przedmiotowy projektu może mieć miejsce tylko wówczas, gdy treść poprawki pozostaje w
ścisłym związku z przedmiotem projektowanej ustawy, a zwłaszcza wtedy, gdy jej
wprowadzenie jest niezbędne do pełnego zrealizowania koncepcji projektodawcy”.
2.3. TK uznał, że „poprawka zmieniająca art. 148 § 2 k.k., odnosząc się nie tylko do
przypadków zabójstwa z motywów seksualnych, lecz do wszelkich kwalifikowanych
przypadków zabójstwa, wykracza poza zakres przedmiotowy projektu pierwotnego,
odnoszącego się wyłącznie do przestępstw popełnionych z motywów seksualnych. Dokonaną
zmianę można by zatem ewentualnie uznać za pozostającą w związku merytorycznym z
założeniami nowelizacji w takim tylko zakresie, w jakim doprowadziła do zaostrzenia
odpowiedzialności za przestępstwa zabójstwa na tle seksualnym mające jednocześnie charakter
kwalifikowany”. Jednak konsekwencje dokonanej poprawki są znacznie głębsze. Odnoszą się
bowiem do wszelkich kwalifikowanych typów zabójstwa.
Ponadto TK zwrócił uwagę, że zasada trzech czytań ma szczególne znaczenie w
przypadku ustaw nowelizujących kodeksy. Co prawda propozycja zmiany art. 148 § 2, została
przeniesiona z nieuchwalonego ostatecznie i odrębnie rozpatrywanego projektu, który
przeszedł swoje pierwsze czytanie, jednakże zarówno pierwsze czytanie, jak i obrady komisji
nad nim były prowadzone w odmiennym kontekście normatywnym. „Wyrwanie z kontekstu
fragmentu kompleksowego uregulowania zakładającego zmianę kodeksu karnego, objętego
4
drukiem sejmowym nr 702/IV kadencja zmieniło przedmiot nowelizacji. Ten zabieg
legislacyjny spowodował w konsekwencji, że poprawka dotycząca art. 148 § 2 k.k. nie tylko
nie pozostaje w należytej proporcji do zamierzonej nowelizacji, ale również wywołuje (…)
skutki uboczne wkraczając swoimi skutkami w materię nieobjętą ustawą zmieniającą”.
Podczas drugiego czytania można wnosić poprawki zmierzające do zmiany projektu,
muszą one jednak być z nim związane formalnie i merytorycznie. Tymczasem poprawka
przeniesiona „samotnie” z innego projektu (druk 702) przewidującego zaostrzenie sankcji za
niektóre poważne przestępstwa, a jednocześnie umożliwiającego zastosowanie
nadzwyczajnego złagodzenia kary w przypadku 25 lat i dożywotniego pozbawienia wolności,
spowodowała, że w „nowej” ustawie (druk 2693) wprowadzała obostrzone sankcje dotyczące
nie tylko przestępstw seksualnych, lecz także innych nieobjętych ową ustawą. Należy zwrócić
uwagę, że propozycji zmiany art. 148 § 2 w pierwotnym projekcie towarzyszył przepis
umożliwiający zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary 25 lat lub dożywotniego
pozbawienia wolności – tzn. wymierzenia jej w granicach od 8 do 15 lat (projektowany art. 60
§ 6 pkt 11, który jednak nie został przeniesiony wraz z zakwestionowanym przepisem). W
kontekście normatywnym ostatecznie uchwalonej ustawy, przepisowi art. 148 § 2, nie
towarzyszy już możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary.
2.4. W skutek wyroku TK nie istnieje więc kwalifikowany typ zabójstwa. Za czyny,
które wyczerpują znamiona dotychczasowego zabójstwa kwalifikowanego sądy mogą
wymierzać obecnie zarówno karę 25 lat lub dożywotniego pozbawienia wolności, jak i karę od
8 do 15 lat pozbawienia wolności, a jednocześnie pozostawia się im możliwość miarkowania
wysokości kary, w tym jej nadzwyczajnego łagodzenia.
2.5. Wyrok wywołuje skutki prawne z dniem publikacji (23 kwietnia 2009 r.). Trybunał
nie zdecydował się na odsunięcie w czasie terminu utraty mocy obowiązującej przepisu.
3. Cele i zakres projektowanej ustawy
Wyrok TK z 16 kwietnia 2009 r. nie powoduje konstrukcyjnej luki w prawie, ponieważ
dotychczasowe zabójstwa kwalifikowane są nadal karane, tyle że – na mocy przepisu
5
podstawowego (art. 148 § 1) – karą zakreśloną „widełkami” analogicznymi do zabójstwa
zwykłego.
Niemniej jednak proponuje się, by przywrócić w art. 148 kwalifikowany typ zabójstwa
karanego karą surowszą niż w przypadku zabójstwa zwykłego.
Jednocześnie pozwali to sądowi – jeżeli zajdą okoliczności wskazane w ustawie – na
nadzwyczajne złagodzenie kary.
4. Konsultacje
Pisemne opinie przedstawił Minister Sprawiedliwości, Pierwszy Prezes Sądu
Najwyższego, Krajowa Rada Sądownictwa i Sekretarz KIE. Prezes SN poddał w wątpliwość
sensowność przywrócenia przestępstwa zabójstwa kwalifikowanego. Minister Sprawiedliwości
poparł projekt, zwracając tylko uwagę na pkt 4 przywracanego paragrafu, w którym mowa jest
o broni palnej. Poinformował, że w ewentualnym projekcie rządowym, broń palna być może
zniknie jako znamię kwalifikowanego zabójstwa. Problem dotyczy np. policjantów, którzy
przekroczą granicę obrony koniecznej. Wtedy – jeśli broń palna pozostanie w pkt 4 – będą oni
odpowiadać za zabójstwo kwalifikowane (choć z możliwością złagodzenia lub odstąpienia od
wymierzenia kary), a nie za zabójstwo „podstawowe”.
5. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy
Ustawa nie powoduje skutków finansowych dla budżetu państwa.
6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Projektowana ustawa nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.
Warszawa, 16 grudnia 2009 r.
BAS-WAL-2620/09



Pan Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny (przedstawiciel wnioskodawców:
senator Piotr Benedykt Zientarski)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2009 r. Nr 5, poz. 47) sporządza
się następującą opinię:

1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt zmierza do zmiany art. 148 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. –
Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zmianami). Wnioskodawcy proponują
nadanie przepisowi dotyczącemu kwalifikowanego typu zabójstwa brzmienia
sprzed zmiany wprowadzonej do kodeksu na mocy ustawy z dnia 27 lipca 2005
r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego i
ustawy – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 163, poz. 1363). Zmiana ma na
celu wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 16 kwietnia 2009 r. (sygn. akt p 11/08). Przywołana
zmiana kodeksu została zakwestionowana przez Trybunał Konstytucyjny ze
względu na naruszenie konstytucyjnych reguł procedury ustawodawczej.
Projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 30 dni od dnia jej
ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
Materia, której dotyczy projekt pozostaje poza zakresem regulacji prawa
Unii Europejskiej.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Projekt nie reguluje kwestii objętych zakresem prawa Unii Europejskiej.
4. Konkluzje
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny nie jest
objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.


Opracował: Zespół Prawa Europejskiego i Międzynarodowego
Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych

Michał Królikowski




Deskryptory bazy Rex: Unia Europejska, projekt ustawy, prawo karne