Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin oraz ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich

Druk nr 2364

Warszawa, 21 września 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-114-09

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej

Szanowny Panie Marszałku
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy

- o zmianie ustawy o zaopatrzeniu
inwalidów wojennych i wojskowych
oraz ich rodzin oraz ustawy

o
świadczeniu pieniężnym
przysługującym osobom deportowanym
do pracy przymusowej oraz osadzonym
w obozach pracy przez III Rzeszę i
Związek Socjalistycznych Republik
Radzieckich.
Projekt ma na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej.
W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu
w tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Minister Pracy i
Polityki Społecznej.
Z poważaniem

(-) Donald Tusk



Projekt
U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin
oraz ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy
przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek
Socjalistycznych Republik Radzieckich

Art. 1. W ustawie z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych
i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87, z późn. zm.1)) wprowadza się
następujące zmiany:
1) uchyla się art. 5;
2) art. 64 otrzymuje brzmienie:
„Art. 64. W sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio: art. 12 – 14, 70,
74, 83, 88 – 93, 102, art. 103 ust. 3, art. 107, 107a, 114 i 126 – 144 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r.
Nr 39, poz. 353, z późn. zm.2)).”.

Art. 2. W ustawie z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom
deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę
i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz. U. Nr 87, poz. 395, z późn. zm.3))
wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 1 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. wiadczenie pieniężne, zwane dalej „świadczeniem”, przysługuje osobom, które
w okresie podlegania represjom określonym w ustawie były obywatelami polskimi
i są nimi obecnie.” ;
2) art. 7 otrzymuje brzmienie:

„ Art. 7. W sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.”.
Art. 3. Do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej
ustawy stosuje się przepisy ustaw, o których mowa w art. 1 i 2, w brzmieniu nadanym
niniejszą ustawą.

Art. 4. 1. Osoby, którym, przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, odmówiono prawa
do świadczeń przysługujących na podstawie przepisów ustaw, o których mowa w art. 1 i 2,
z

powodu braku miejsca pobytu lub stałego miejsca zamieszkania na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, mogą, w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy, złożyć wniosek o wznowienie postępowania.
2. W przypadku ustalenia prawa do świadczeń na skutek wniosku, o którym mowa w ust. 1,
wypłata następuje od miesiąca, od którego ustalono prawo do świadczeń, nie wcześniej
jednak niż od dnia 1 maja 2004 r.

Art. 5. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2010 r.
1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 181, poz. 1515,
z 2003 r. Nr 56, poz. 498 i Nr 210, poz. 2036, z 2004 r. Nr 121, poz. 1264, Nr 191, poz. 1954, Nr 210,
poz. 2135 i Nr 281, poz. 2779, z 2005 r. Nr 10, poz. 65, z 2007 r. Nr 82, poz. 559 oraz z 2008 r. Nr 208,
poz. 1308 i Nr 228, poz. 1507.

2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593, Nr 99,
poz. 1001, Nr 120, poz. 1252, Nr 121, poz. 1264, Nr 144, poz. 1530, Nr 191, poz. 1954, Nr 210, poz. 2135
i Nr 236, poz. 2355, z 2005 r. Nr 167, poz. 1397 i Nr 169, poz. 1412 i 1421, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711
i Nr 208, poz. 1534, z 2007 r. Nr 17, poz. 95, Nr 82, poz. 558, Nr 191, poz. 1368 i 1369 i Nr 200, poz. 1445,
z 2008 r. Nr 67, poz. 411, Nr 192, poz. 1180, Nr 228, poz. 1507 i Nr 237, poz. 1656 oraz z 2009 r. Nr 8,
poz. 38, Nr 42, poz. 338, Nr 69, poz. 596 i Nr 97, poz. 800.

3) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1998 r. Nr 162, poz. 1118, z 1999 r. Nr 28,
poz. 257, z 2001 r. Nr 154, poz. 1788, z 2003 r. Nr 110, poz. 1060 oraz z 2005 r. Nr 85, poz. 725.
6-09-dg

2
U Z A S A D N I E N I E
Przedkładany projekt ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych
i wojskowych oraz ich rodzin oraz ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym
osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez
III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich wynika z konieczności
dostosowania prawa polskiego do prawa Unii Europejskiej.
Projekt stanowi realizację orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot
Europejskich (ETS) z dnia 22 maja 2008 r. w sprawie C-499/06 Nerkowska. Zgodnie
z orzeczeniem Trybunału, wykładni art. 18 ust. 1 WE należy dokonywać w ten sposób, że stoi
on na przeszkodzie ustawodawstwu państwa członkowskiego, na podstawie którego państwo
to odmawia, w sposób generalny i w każdych okolicznościach, wypłaty swym obywatelom
świadczenia przyznawanego cywilnym ofiarom wojny lub represji tylko z tego powodu, że
nie mają oni przez cały okres wypłaty tego świadczenia miejsca zamieszkania na terytorium
tego państwa, lecz na terytorium innego państwa członkowskiego.
Zgodnie z obowiązującym art. 5 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu
inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87, z późn.
zm.) uprawnienia określone w tej ustawie przysługują w czasie pobytu osoby uprawnionej na
obszarze państwa polskiego, chyba że niniejsza ustawa albo umowy międzynarodowe
stanowią inaczej.
Na mocy art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym
przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach
pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz. U. Nr 87,
poz. 395, z późn. zm.) świadczenie pieniężne przysługuje osobom, które w okresie podlegania
represjom określonym w ustawie były obywatelami polskimi i są nimi obecnie oraz posiadają
stałe miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Realizując powyższe przepisy, organy emerytalno-rentowe odmawiały wypłaty
świadczeń lub zawieszały wypłatę osobom przebywającym poza terytorium RP.
Zgodnie natomiast z art. 18 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską
każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na
terytorium państw członkowskich, z zastrzeżeniem ograniczeń i warunków ustanowionych
w Traktacie i środkach przyjętych w celu jego wykonania.

W uzasadnianiu do orzeczenia z dnia 22 maja 2008 r. ETS wskazuje, że ustawa
o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin stanowi ograniczenie
swobód gwarantowanych przez art. 18 WE każdemu obywatelowi Unii. Uzależniając bowiem
wypłatę renty inwalidzkiej dla cywilnych ofiar wojny lub represji od spełnienia wymogu
posiadania przez uprawnionych miejsca zamieszkania na terytorium kraju, ustawa ta może
zniechęcać obywateli polskich do korzystania z przysługującej im swobody przemieszczania
się i przebywania w państwie członkowskim innym niż Polska.
W celu dostosowania prawa wewnętrznego do prawa europejskiego projekt
uwzględnia również orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z dnia
4 grudnia 2008 r. w sprawie C-221/07 Zabłocka-Weyhermüller. Zgodnie z tym orzeczeniem,
wykładni art. 18 ust. 1 WE należy dokonywać w ten sposób, że stanowi on przeszkodę dla
ustawodawstwa państwa członkowskiego, na podstawie którego państwo to odmawia wypłaty
pewnych świadczeń przyznawanych pozostałym przy życiu małżonkom ofiar działań
wojennych z tego tylko powodu, że zamieszkują oni na terytorium pewnych określonych
państw członkowskich.
Orzeczenie ETS z dnia 4 grudnia 2008 r. wydane zostało w sprawie dotyczącej
ustawodawstwa niemieckiego, jednakże wiąże również państwo polskie – w odniesieniu do
regulacji podobnych do tych, które uznane zostały przez Trybunał za niezgodne z prawem
Unii Europejskiej.
W związku z powyższym należy uchylić z wewnętrznego porządku prawnego
art. 5 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.
Art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym
osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez
III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich zawiera, analogiczny jak
w art. 5 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, wymóg
pobytu na terytorium RP.
Pomimo, że wyrok ETS z dnia 22 maja 2008 r. dotyczy ustawy o zaopatrzeniu
inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, to wobec wskazanej wyżej analogii,
stwierdzić należy, że art. 1 ust. 1 ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom
deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę
i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, może zostać uznany za niezgodny
z prawem UE i w związku z tym istnieje konieczność dokonania także odpowiednich zmian

2