Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

- 3 -
czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, a także (e)
duchowni.
Co prawda w pytaniach prawnych zarzucono niekonstytucyjność art. 32 ust. 1 pkt 2 i 3
ustawy tylko w odniesieniu do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą,
jednak Trybunał Konstytucyjny uznał, że rozpozna sprawę w szerszym kontekście. W
uzasadnieniu wyroku Trybunał wyjaśnił, że: „[…] uwzględniając funkcjonalną przesłankę
pytań prawnych, nie ma podstaw do zawężenia oceny konstytucyjności przepisu tylko w
odniesieniu do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, gdyż to nie rodzaj
wykonywanej działalności, ale charakter ubezpieczenia decyduje o zróżnicowaniu sytuacji
osób objętych ubezpieczeniem chorobowym i macierzyńskim. Rozważania Trybunału dotyczą
zatem konstytucyjności art. 32 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy w odniesieniu do wszystkich osób
podlegających temu ubezpieczeniu dobrowolnie.”


3. Niezgodność z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji (zasada równości)

Po analizie obowiązujących przepisów regulujących zagadnienia prawa do zasiłku
opiekuńczego Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że finansowanie składki na ubezpieczenie
chorobowe osób objętych ubezpieczeniem obowiązkowym, jak i osób objętych tym
ubezpieczeniem dobrowolnie, następuje w całości ze środków samych ubezpieczonych (art. 16
ust. 2 i art. 16 ust. 4 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Jednakowy – w
przypadku ubezpieczenia obowiązkowego i dobrowolnego – jest również sposób ustalania
wysokości składki na ubezpieczenie chorobowe. Oznacza to – zdaniem Trybunału – że wszyscy
ubezpieczeni – w powyższym aspekcie – znajdują się w podobnej sytuacji.
W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny wyraził pogląd, że: „[…] osoby
objęte ubezpieczeniem chorobowym – zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie – stanowią
jedną kategorię podmiotów, charakteryzujących się wspólną cechą, jaką jest status
ubezpieczonego. Zróżnicowanie uprawnień w zakresie prawa do zasiłku opiekuńczego,
przysługującego z tytułu ubezpieczenia chorobowego, w zależności od charakteru tego
ubezpieczenia, należy uznać za nieuzasadnione. […] Celem ustawy jest zapewnienie środków
finansowych ubezpieczonym, którzy z powodu zaistnienia zdarzeń objętych ryzykiem
ubezpieczenia chorobowego nie mogą uzyskiwać dochodu ze swej działalności zarobkowej.
wiadczenia te mają stanowić ekwiwalent za brak owego dochodu. Osoba prowadząca np.
pozarolniczą działalność gospodarczą, w sytuacji, gdy musi zapewnić osobistą opiekę choremu
członkowi rodziny, nie może uzyskiwać dochodu, co w świetle celu ustawy uzasadnia
przyznanie prawa do zasiłku opiekuńczego. […]



- 4 -
Samo wyróżnienie ubezpieczenia chorobowego obowiązkowego i dobrowolnego, w
wypadku analizowanej regulacji, nie może przesądzać o dopuszczalności zróżnicowania
sytuacji ubezpieczonych w zakresie prawa do zasiłku opiekuńczego. Nie można bowiem
wskazać cechy, która uzasadniałaby zróżnicowanie sytuacji podmiotów objętych obowiązkowo
lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym, w zakresie prawa do zasiłku opiekuńczego.
Chociaż w pewnych wypadkach można byłoby wskazać różnice w sposobie uzyskiwania
zarobków Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że nieuwzględnienie tej grupy ubezpieczonych
nie ma charakteru, ani pominięcia legislacyjnego ani luki prawnej, lecz jest przyjęciem pewnej
konstrukcji, która w świetle art. 32 ust. 1 Konstytucji jest niedopuszczalna. Dzieli ona, z
punktu widzenia prawa do zasiłku opiekuńczego, osoby sprawujące opiekę na dwie kategorie,
na ubezpieczonych obowiązkowo i ubezpieczonych dobrowolnie, podczas gdy obie te
kategorie charakteryzuje wspólna cecha istotna.”
Podsumowując analizę kontroli konstytucyjności art. 32 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy,
Trybunał doszedł do przekonania, że: „W niniejszej sprawie mamy do czynienia ze
zróżnicowaniem świadczeń gwarantowanych ubezpieczonym w ramach ubezpieczenia
chorobowego. W zakresie badanego przepisu cechami relewantnymi są status ubezpieczonego
oraz konieczność osobistego sprawowania opieki, w okolicznościach wskazanych w art. 32 ust.
1 ustawy. Osoby charakteryzujące się tymi cechami zostały zróżnicowane przez ustawodawcę
według kryterium charakteru opłacanej składki. Trybunał Konstytucyjny nie dostrzega związku
między tym kryterium a celem regulacji ustawowej. Kryterium to nie znajduje uzasadnienia w
innych normach, zasadach lub wartościach konstytucyjnych, cechuje się arbitralnością oraz
brakiem relewantności i proporcjonalności. Przyjęcie – jako cechy wyłączającej prawo do
zasiłku opiekuńczego – dobrowolności opłacania składki nosi cechy nieuzasadnionej
dyskryminacji. To zaś prowadzi do jednoczesnego naruszenia art. 2 Konstytucji w zakresie, w
jakim wyraża zasadę sprawiedliwości społecznej […]. Zasada równości i zasada
sprawiedliwości społecznej w analizowanym kontekście normatywnym ma zbliżony zakres
treściowy, nakazuje bowiem równo traktować podmioty wykazujące takie same cechy istotne
w przypadku przyznawania określonego dobra […]. Ubezpieczeni, opłacający składkę na tych
samych zasadach, mogą oczekiwać, że zakres świadczeń z tego tytułu będzie taki sam,
niezależnie od tego, czy ubezpieczenie ma charakter obowiązkowy, czy fakultatywny.
Kwestionowana regulacja, wprowadzając nieuzasadnione kryterium różnicowania, oderwane
od zasady przyznawania zasiłków i celu ich wprowadzenia, doprowadziła do
niesprawiedliwego i dyskryminującego ograniczenia uprawnień osób ubezpieczonych
dobrowolnie.”
Biorąc pod uwagę przedstawione argumenty, Trybunał orzekł, że art. 32 ust. 1



- 5 -
pkt 2 i 3 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.


3. Cele i zakres projektowanej ustawy

Mając na uwadze konieczność wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
6 marca 2006 r. (wywołuje on skutki prawne z dniem publikacji, tj. od 16 marca 2007 r.),
kierując się brzmieniem sentencji wyroku oraz motywami jego uzasadnienia, proponuje się,
aby ze zdania wstępnego art. 32 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa „wykreślić” wyraz „obowiązkowy”. Będzie to
oznaczało zlikwidowanie zakwestionowanego przez Trybunał zróżnicowania świadczeń w
ramach ubezpieczenia chorobowego.
Projekt przewiduje, że nowelizacja wejdzie życie w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia
w Dzienniku Ustaw.


4. Skutki finansowe wykonania projektowanej ustawy

Wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego pociąga za sobą koszty dla budżetu
państwa (rozszerzony zostanie katalog osób, którym przysługuje zasiłek opiekuńczy).
Według szacunku przedstawionego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,
objęcie zasiłkiem opiekuńczym osób ubezpieczonych dobrowolnie spowoduje skutek
finansowy odpowiadający kwocie ok. 35-40 mln zł rocznie.


5. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej

Przedmiot projektowanej ustawy nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.




Warszawa, 27 grudnia 2007 r.

BAS-WAEM-569/07

Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej



Opinia prawna
o zgodności przedstawionego senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa (przedstawiciel wnioskodawców: senator Mieczysław
Augustyn) z prawem Unii Europejskiej


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 r. - Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2002 r. Nr 23, poz. 398, ze zm.)
sporządza się następującą opinię:


I.
Przedmiot projektu ustawy
Przedstawiony senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
przewiduje wyłącznie jedna zmianę w art. 32 nowelizowanej ustawy. Zmiana
dotyczy zakresu podmiotowego uprawnionych do zasiłku opiekuńczego.
Proponowana nowelizacja stanowi wykonanie wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2006 r. w sprawie P 45/06.
Zmiana miałaby wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.


II.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
ustawy
Prawo Unii Europejskiej nie reguluje kwestii objętych przedstawionym
projektem ustawy.

III. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Przedstawiony projekt ustawy pozostaje poza zakresem regulacji prawa
Unii Europejskiej.