Komisyjny projekt ustawy o osobach starszych

Aby to działanie było prowadzone konsekwentnie i systematycznie, włączając w te prace
parlament i stałe komisje zajmujące się polityką państwa dotyczącą osób starszych,
a także partnerów społecznych, dla jego stabilności niezbędne jest uregulowanie ustawowe.

Skuteczna polityka senioralna wymaga monitoringu jako jej narzędzia.
Monitoring ma polegać na systematycznym i kompleksowym zbieraniu rozproszonych
i niepełnych często informacji. Taki monitoring stwarza realne szanse na poprawę sytuacji
osób starszych dzięki szybkiej reakcji na zachodzące zmiany.

Monitorowanie sytuacji osób starszych powinno
być
prowadzone
na zlecenie Prezesa Rady Ministrów przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia
społecznego przy wykorzystaniu informacji statystycznej, wyników badań naukowych,
informacji od innych organów administracji publicznej, państwowych jednostek
organizacyjnych oraz innych organizacji zaangażowanych w kształtowanie sytuacji osób
starszych w Polsce.
Dostępne informacje o sytuacji osób starszych w Polsce mają charakter rozproszony
i nieuporządkowany. Źródła danych, analizy i prognozy znajdują się w dyspozycji różnych
instytucji i organizacji. Projekt zapewnia stałe monitorowanie przez Radę Ministrów
wielu obszarów dotyczących osób starszych, dotychczas badanych fragmentarycznie.

Do kluczowych dokumentów rządowych, opracowań i publikacji, z których wynika
konieczność stałego monitorowania sytuacji życiowej osób starszych w Polsce należą:
• „Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej na lata 2012-2020”, Rada Ministrów,
uchwała nr 238 z dnia 24 grudnia 2014 r.
• „Sytuacja demograficzna Polski. Raport 2013-2014”, Rządowa Rada Ludnościowa,
Warszawa 2014.
• „Prognoza ludności na lata 2014-2020”, GUS, Warszawa 2014.
• „Sytuacja demograficzna osób starszych i konsekwencje starzenia się ludności Polski
w świetle prognozy na lata 2014-2050”, GUS, Warszawa 2014.

Istotne postulaty w zakresie konieczności monitorowania sytuacji osób starszych zawarte są
5

w następujących opracowaniach eksperckich i badawczych:
• „Strategie działania w starzejącym się społeczeństwie. Tezy i rekomendacje”, Biuro
Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2012.
• „Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi
w Polsce", Badanie PolSenior, Warszawa 2011.

Odpowiednio zaprojektowana i opracowana polityka senioralna jest istotnym elementem
modelu polityki społecznej. Powinna reagować na aktualne wyzwania. Wyznaczone cele
oraz kierunki działań będą mogły być realizowane dzięki zaangażowaniu różnych podmiotów.
Polityka senioralna musi być zaprojektowana horyzontalnie, tzn. powinna być spójna
z polityką państwa w obszarze zabezpieczenia społecznego, rynku pracy, zdrowia, edukacji
(uczenia się przez całe życie), infrastruktury, mieszkalnictwa i innych.
Główne zidentyfikowane wyzwania dla polityki senioralnej, wokół których wypracowywane
są kierunki interwencji, to:
• zwiększający się udział osób starszych w populacji i przygotowanie się na wiele
społecznych i ekonomicznych konsekwencji tego zjawiska,
• wydłużenie okresu aktywności zawodowej,
• włączenie potencjału osób starszych w obszar aktywności społecznej i obywatelskiej,
• zapewnienie dostępu do świadczeń zdrowotnych i opiekuńczych,
• zapotrzebowanie na rozwiązania pozwalające osobom pracującym na godzenie życia
zawodowego z rodzinnym (konieczność sprawowania opieki nad rodzicami lub
innymi osobami zależnymi).
Dodatkowo wyzwania wynikające z procesu starzenia się społeczeństwa wymagają podjęcia
wielokierunkowych działań, których celami głównymi są zapewnienie godnego starzenia się
poprzez poprawę jakości i poziomu życia oraz tworzenie warunków do aktywności
zawodowej i społecznej osób starszych.
Ze względu na różnorodność obszarów, w których działania te powinny być podjęte,
niezbędne jest staranne rozpoznanie potrzeb i oczekiwań środowiska osób starszych oraz
osób, organizacji i instytucji działających na ich rzecz, a następnie wypracowanie
wielokierunkowej, kompleksowej i długoterminowej strategii działań, odpowiadającej w jak
największym stopniu na te potrzeby i oczekiwania.
6


Celem polityki senioralnej w Polsce jest wspieranie i zapewnienie możliwości aktywnego
starzenia się w zdrowiu oraz możliwości prowadzenia w dalszym ciągu samodzielnego,
niezależnego i satysfakcjonującego życia, nawet przy pewnych ograniczeniach
funkcjonalnych („Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej na lata 2012-2020”, Rada
Ministrów, uchwała z dnia 24 grudnia 2014 r.).

Rośnie i, w perspektywie 30 lat, nadal będzie wzrastać liczba osób w wieku 60 lat i więcej.
Wzrost ten będzie bardzo dynamiczny ze względu na wchodzenie do tej grupy wieku
roczników osób urodzonych w latach 50. (najliczniejszych w całym okresie powojennym),
a także w latach 60. ubiegłego wieku. Obecnie, np. rocznik urodzonych w 1955 r. liczy
prawie 600 tys. osób, a urodzeni w latach 60. to po ok. 540-460 tys. osób w każdym roczniku.

Dodatkowo, należy przypuszczać, że trwanie życia będzie się sukcesywnie wydłużało
sprzyjając zwiększeniu zarówno liczby, jak i odsetka ludności w starszym wieku w ogólnej
populacji Polski („Sytuacja demograficzna osób starszych i konsekwencje starzenia się
ludności Polski w świetle prognozy na lata 2014-2050”, GUS, Warszawa 2014).
Postępujący proces starzenia się populacji wymaga od państwa działań na zasadzie synergii
w różnych obszarach polityki publicznej, które będą stanowić efektywną odpowiedź na
to wyzwanie demograficzne.

Istniejący stan utrudnia, a niekiedy wręcz ogranicza, dostęp do danych,
co uniemożliwia integrację istniejących elementów w system informacji o osobach starszych
poprzez łączenie zapisów stworzonych w różnych instytucjach.

Właściwe jest, aby Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia określił
zakres i tryb przygotowania informacji o sytuacji osób starszych w Polsce, powstałej
w wyniku monitoringu sytuacji społeczno-ekonomicznej osób starszych.

Projekt przewiduje mechanizmu kontroli w odniesieniu do działań zapowiedzianych przez
Radę Ministrów w informacji z poprzedniego roku. Informacji uwzględnia ocenę realizacji
polityki senioralnej oraz zapowiedzianych wniosków i rekomendacji.

7

2. Cele regulacji

Projekt ustawy zobowiązuje Radę Ministrów do monitorowania sytuacji osób starszych
w Polsce i przedstawiania informacji w tym zakresie Sejmowi i Senatowi.
Ustawa określa zakres monitorowania i przedstawiania informacji o sytuacji
osób starszych, podmioty uczestniczące w realizacji tego zadania oraz źródła jego
finansowania.
Monitorowanie sytuacji osób starszych jest prowadzone przez organy administracji
publicznej, państwowe jednostki organizacyjne oraz inne organizacje zaangażowane
w kształtowanie sytuacji osób starszych w Polsce.
Zakresem monitorowania sytuacji osób starszych obejmuje się: sytuację demograficzną,
sytuację dochodową, warunki mieszkaniowe, aktywność zawodową, sytuację rodzinną
i struktura gospodarstw domowych, sytuację osób niepełnosprawnych, aktywność społeczną
i obywatelską,
aktywność edukacyjną i kulturalną, aktywność sportową
i rekreacyjną, stan zdrowia, dostępność i poziom usług socjalnych, równe traktowanie
i przeciwdziałanie dyskryminacji ze względu na wiek oraz realizację polityki senioralnej.
Projektowana ustawa definiuje kluczowe z punktu widzenia jej zadań określenia:
• osoba starsza – osoba, która ukończyła 60. rok życia;
• polityka senioralna – ogół działań organów administracji publicznej oraz innych
organizacji i instytucji, które realizują zadania i inicjatywy kształtujące warunki
godnego i zdrowego starzenia się;

Rada Ministrów corocznie, do końca września, przedstawia Sejmowi i Senatowi informację
o sytuacji osób starszych, w szczególności w oparciu o monitorowanie, o którym mowa w art.
2 i art. 3.

Przedmiotem informacji o sytuacji osób starszych w szczególności są:
• sytuacja demograficzna społeczeństwa i struktura demograficzna według wieku
populacji osób starszych, prognozy na kolejne lata oraz implikacje zmian
demograficznych dla polityki państwa;
• sytuacja dochodowa, warunki bytu, w tym warunki mieszkaniowe;
• aktywność zawodowa;
• sytuacja rodzinna i struktura gospodarstw domowych;
8

• stan zdrowia i jego uwarunkowania oraz jakość życia związana
ze zdrowiem, w tym dostępność do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej
ze środków publicznych;
• dostępność i poziom usług socjalnych;
• sytuacja osób niepełnosprawnych i ich opiekunów;
• aktywność społeczna i obywatelska;
• aktywność edukacyjna i kulturalna;
• aktywność sportowa i rekreacyjna;
• równe traktowanie i przeciwdziałanie dyskryminacji ze względu na wiek;
• ocena realizacji polityki senioralnej, w tym wniosków i rekomendacji sformułowanych
w poprzedniej informacji;
• wnioski i rekomendacje dotyczące przyszłych zadań i inicjatyw, które należy podjąć w
celu kształtowania warunków godnego i zdrowego starzenia się.

Informacja Rady Ministrów podawana jest do wiadomości publicznej.
Zadania wynikające z ustawy koordynuje Prezes Rady Ministrów. Za przygotowanie
informacji odpowiedzialny jest minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego.
Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi zakres i tryb przygotowania
informacji o sytuacji osób starszych, uwzględniając niezbędny zakres informacji
oraz sprawne jej przygotowanie.
Monitorowanie sytuacji osób starszych oraz przygotowanie informacji, o której mowa w art. 5
jest finansowane z budżetu państwa.
Organy administracji publicznej, państwowe jednostki organizacyjne oraz organizacje,
o których mowa w art. 2. są obowiązane do współpracy w przygotowaniu informacji Rady
Ministrów o sytuacji osób starszych, w tym do bezpłatnego udostępniania informacji,
dokumentów i danych, którymi dysponują.

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.



9