Rządowy projekt ustawy budżetowej na rok 2012

1. Należności podatkowe i niepodatkowe pozostałe do zapłaty
Dane w zakresie należności pozostałych do zapłaty (zaległości podatkowych brutto)
obejmują należności:
− płatne w ratach i odroczone,
− w postępowaniu egzekucyjnym,
− objęte decyzjami o wstrzymaniu wykonania decyzji ostatecznej,
− w postępowaniu ugodowym, układowym i upadłościowym,
− objęte egzekucją sądową,
− wynikające z decyzji nieostatecznych (bez nadanego rygoru natychmiastowej
wykonalności),
− w stosunku do których nie podjęto żadnych czynności.
W roku 2012 prognozuje się wzrost należności z tytułu CIT, PIT oraz VAT w stosunku do
planowanego stanu tych należności na koniec 2011 roku (odpowiednio o 2,5%, 5,0%, 5,7%).
Kształtowanie się zaległości podatkowych na wysokim poziomie spowodowane jest
występowaniem obiektywnych przyczyn, a nie nienależytym egzekwowaniem przez urzędy
skarbowe zaległości podatkowych. W stosunku do części zaległości podatkowych organy
skarbowe mają ograniczoną możliwość egzekwowania z uwagi na ich niewymagalny
charakter lub brak możliwości przymusowego dochodzenia z powodu odroczenia i rozłożenia
na raty; objęcia wstrzymaniem wykonania decyzji w związku z wniesieniem odwołania lub
skargą do sądu administracyjnego lub objęcia postępowaniem ugodowym, układowym
i upadłościowym.
Ponadto, na wysoki stan zaległości podatkowych mają wpływ następujące czynniki:
1) część podatników w momencie wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie prowadzi już
działalności gospodarczej, a majątek ustalony w postępowaniu egzekucyjnym ma
znikomą wartość albo pozwala wyegzekwować należność wystarczającą tylko na
pokrycie kosztów egzekucyjnych,
2) postępowanie egzekucyjne prowadzone w stosunku do podatników, których zaległości
zostały przypisane decyzjami dyrektorów urzędów kontroli skarbowej są zazwyczaj
trudnościągalne z uwagi na to, iż tytuły obejmują duże kwoty zaległości, przeważnie
przewyższające posiadany przez podatników majątek,
3) utrudniony kontakt z podatnikami (częste zmiany przez dłużników miejsc zamieszkania
lub pobytu, bez dokonania stosownych aktualizacji danych adresowych, pobyt dłużnika
poza granicami kraju i brak możliwości ustalenia aktualnych, nieaktualne adresy KRS,
niepodejmowanie korespondencji),

198
4) niemożność egzekwowania zaległości objętych wstrzymaniem wykonania decyzji,
5) brak możliwości odzyskania niezapłaconych zobowiązań podatkowych od powiększającej
się liczby podmiotów w upadłości lub w likwidacji,
6) brak płynności finansowej firm prowadzących działalność gospodarczą; regulowanie
należności za wykonane prace i usługi wydłuża się w czasie, dochodzenie ich na drodze
sądowej nie przynosi oczekiwanych rezultatów, bowiem narastające odsetki nie
wystarczają na zaspokojenie długów podatkowych,
7) utrudniona egzekucja z ruchomości związana z częstym korzystaniem przez dłużników
z instytucji leasingu,
8) trwające kilka lat postępowania upadłościowe nie przyczyniają się do likwidacji zadłużeń
podatkowych, bowiem uzyskane kwoty najczęściej nie wystarczają na zaspokojenie
I kategorii wierzytelności,
9) brak możliwości przeniesienia odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe na osoby
trzecie,
10) niska skuteczność prowadzonych postępowań egzekucyjnych, na które wpływ ma
między innymi:
− wzrost zaległości trudnych do wyegzekwowania,
− brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,
− trudności w ustaleniu miejsca zamieszkania dłużników, a tym samym brak możliwości
ustalenia stanu majątkowego zobowiązanych,
− przewlekłość prowadzonych postępowań sądowych w zakresie realizacji wniosków
o wyjawienie majątku, wpisów hipotek przymusowych, a także postępowań karnych
w stosunku do dłużników uchylających się od wykonania obowiązku podatkowego,
− ustanawianie rozdzielności majątkowej współmałżonków.
W celu zapobieżenia dalszemu wzrostowi zaległości podatkowych, obok zmian
legislacyjnych i organizacyjnych, podejmowane są następujące działania organizacyjne
i analityczne:
1) Pozyskiwanie jednolitych danych dotyczących realizacji należności podatkowych,
egzekucji, zabezpieczenia zobowiązań podatkowych i stanu zaległości podatkowych do
hurtowni danych WHTAX. Dostępne w hurtowni dane dostarczają organom podatkowym
i egzekucyjnym wszystkich szczebli materiał egzekucyjny wspomagający różnorodne
analizy, między innymi w zakresie realizacji należności podatkowych, egzekucji
zaległości podatkowych, udzielanych ulg. Możliwość uzyskania przekrojowych danych
ułatwia podejmowanie decyzji już na szczeblu urzędów skarbowych, które w sposób
199
operatywny mogą przeciwdziałać zjawiskom negatywnym i występującym zagrożeniom
związanym z poborem podatków.
2) Sporządzanie przez Ministerstwo Finansów cyklicznej analizy danych w zakresie
realizacji zobowiązań podatkowych, w tym w ramach postępowania egzekucyjnego,
przesyłanej wraz z wnioskami i zaleceniami do wszystkich izb skarbowych.
3) Prowadzenie monitoringu dłużników zalegających powyżej 1 mln zł, w ramach którego
analiza stanu poboru, w tym egzekucji zaległości podatkowych największych dłużników,
pozwala na ujawnienie zbyt opieszałych postępowań egzekucyjnych w jednostkowych
sprawach.
Zaległości podmiotów wobec SP z tytułu ceł w ponad 60% wynikają z nieprawidłowości
stwierdzonych w trakcie powtórnych kontroli celnych. Kwoty te są bardzo trudne lub
niemożliwe do wyegzekwowania (firma będąca dłużnikiem najczęściej nie istnieje lub nie
posiada majątku). Zmniejszenie tych zaległości mogłoby nastąpić poprzez ich umorzenie lub
w wyniku przedawnienia.
2. Należności z tytułu przejściowego wykupu ze środków budżetu państwa
odsetek od kredytów mieszkaniowych
Na zmianę stanu należności z tytułu przejściowego wykupu ze środków budżetu
państwa odsetek od kredytów mieszkaniowych w latach 2011 i 2012 będą miały wpływ
głównie – podobnie jak w poprzednich latach – umorzenia tych należności oraz dokonanie
przez kredytobiorców spłaty zadłużenia. Przewiduje się, że w 2012 r. należności SP z tego
tytułu spadną o 564,8 mln zł, tj. o 10,8%.
3. Należności z tytułu pożyczek udzielonych ze środków budżetu państwa
Przewiduje się, że w latach 2011-2012 nastąpi wzrost łącznej kwoty należności z tytułu
pożyczek udzielonych ze środków budżetu państwa. Na przedmiotową pozycję składają się:
a) pożyczki dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Zgodnie z art. 53 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych FUS może otrzymywać
z budżetu państwa nieoprocentowane pożyczki w granicach określonych w ustawie
budżetowej. Przyrost należności w latach 2011-2012 wynika z pożyczek udzielonych
w 2011 r. i przewidywanych do udzielenia w 2012 r.
b) pożyczki na prefinansowanie
W roku 2011 nastąpi wzrost stanu należności z tytułu pożyczek na prefinansowanie zadań
realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej o 36,9 mln zł;
tj. o 4,9%. W 2012 r. należności SP z tego tytułu wzrosną o kolejne 106,0 mln zł; tj. o 13,3%.
200
Na należności SP z tytułu pożyczek na prefinansowanie składają się:
− należności z tytułu pożyczek udzielanych jednostkom sektora finansów publicznych
realizujących programy i projekty finansowane z udziałem funduszy strukturalnych oraz
Funduszu Spójności,
− należności z tytułu pożyczek udzielanych przez BGK w ramach finansowania
wyprzedzającego niektórych działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata
2007-2013.
c) pożyczki dla publicznych zakładów opieki zdrowotnej i jednostek badawczo-
rozwojowych
Na koniec 2011 r. należności Skarbu Państwa z tego tytułu prognozuje się w wysokości
142,3 mln zł (spadek o 132,7 mln zł, tj. o 48,2 %, w stosunku do stanu należności na koniec
2010 r.), natomiast na koniec 2012 r. w wysokości 124,6 mln zł. Spadek w powyższych
latach wynikać będzie głównie z umorzeń pożyczek oraz spłat przez pożyczkobiorców.
d) pożyczki na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych sędziów i prokuratorów
Możliwość udzielania przez Skarb Państwa pożyczek na zaspokojenie potrzeb
mieszkaniowych sędziów i prokuratorów wynika z ustawy Prawo o ustroju sądów
powszechnych oraz Ustawy o prokuraturze. W roku 2011 przewidywany jest spadek
należności z tego tytułu o 0,3 mln zł tj. o 0,1%. W roku 2012 przewidywany jest wzrost
należności o 26,0 mln zł tj. o 8,5%.
e) pożyczki dla KUKE S.A.
Stany należności Skarbu Państwa z tytułu pożyczek udzielonych KUKE S.A. są zgodne
z harmonogramami spłat pożyczek uzgodnionymi w umowach i uwzględniają przewidywane
udzielenie KUKE S.A. nowych pożyczek z budżetu państwa w latach 2011-2012.
f) pożyczki dla jednostek samorządu terytorialnego
Należności Skarbu Państwa z tytułu pożyczek udzielonych jednostkom samorządu
terytorialnego na koniec 2011 roku prognozuje się w wysokości 51,4 mln zł, co oznacza
wzrost o 19,0 mln zł. tj. o 58,9 %, w stosunku do stanu na koniec 2010 r. Zmiana ta wynika
głównie z udzielenia kolejnych pożyczek. Na koniec 2012 r. należności Skarbu Państwa
z tytułu pożyczek udzielonych jednostkom samorządu terytorialnego prognozuje się
w wysokości 46,2 mln zł.


201
4. Należności z tytułu udzielonych kredytów i pożyczek zagranicznych
Stan należności SP z tytułu udzielonych kredytów zagranicznych obejmuje należności
w USD, EUR, rublach transferowych i rublach kliringowych. Prognozy należności z tego
tytułu wskazują na wzrost w 2011 r. o 1.230,4 mln zł, tj. o 26,4% oraz spadek w 2012 r.
o 225,9 mln zł; tj. 3,8%. Na powyższe zmiany mają wpływ m.in. następujące czynniki:
1) realizacja kontraktów w ramach zawartych umów kredytowych z następującymi krajami:
Angola, Chiny, Indonezja, Jemen, Serbia i Czarnogóra, Uzbekistan, Wietnam,
Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina,
2) przepływy związane z pożyczkami dla Mołdowy i Islandii,
3) planowane zawarcie nowych umów w 2011 i 2012 r.,
4) różnice kursowe.
5. Należności Skarbu Państwa z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń
Należności Skarbu Państwa z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń na koniec 2011 r.
prognozuje się na kwotę 789,7 mln zł, co oznacza spadek o 0,2% (tj. o kwotę 1,7 mln zł)
w stosunku do stanu na koniec 2010 r.
Na koniec 2012 r. należności Skarbu Państwa z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń
prognozuje się w wysokości 793,4 mln zł, co oznacza wzrost o 0,5% (tj. o kwotę 3,7 mln zł)
w stosunku do prognozowanego stanu na koniec 2011 r.
Wzrost ten wynikać będzie głównie z przewidywanego zwiększenia należności Skarbu
Państwa w wyniku podejmowania przez Skarb Państwa spłaty ze środków budżetowych
zobowiązań wynikających z udzielonych gwarancji i poręczeń.
6. Należności z tytułu obligacji stanowiących zabezpieczenie obligacji
Brady’ego
Wartość należności w tej pozycji obliczana jest jako wartość rynkowa zerokuponowych
obligacji wyemitowanych przez rząd USA, stanowiących zabezpieczenie spłat zobowiązań
wynikających z obligacji wyemitowanych w wykonaniu porozumienia z Klubem Londyńskim –
tzw. obligacji Brady’ego. Chociaż formalnie zabezpieczenie to stanowi własność SP,
to jednak umowa powiernicza zawarta z Federal Reserve Bank of New York pozwala na jego
uwolnienie jedynie w przepadku wykupu obligacji Brady’ego.
Przewidywana zmiana należności z tytułu ww. obligacji na koniec 2011 r. oraz 2012 r.
będzie wynikiem zmiany ich wartości rynkowej oraz, po przeliczeniu na złote, zmiany kursu
dolara.

202