Rządowy projekt ustawy budżetowej na rok 2012

VII.3. Zagro enia dla realizacji Strategii
Zagro enia dla realizacji prezentowanej Strategii zwi zane s przede wszystkim z:
1) odmiennym od zak adanego scenariuszem sytuacji makroekonomicznej w Polsce, w
szczególno ci wolniejszym wzrostem PKB, wy szymi stopami procentowymi oraz
wahaniami kursu walutowego;
2) uwarunkowaniami
mi dzynarodowymi, w tym:
wp ywem kryzysu zad u eniowego na wzrost gospodarczy w Europie i USA,
wp ywem kryzysu zad u eniowego niektórych pa stw strefy euro na rozwi zania
instytucjonalne w UE, w szczególno ci na przysz o
strefy euro,
odp ywem kapita u po yczkowego w kierunku inwestycji na rynkach bazowych,
spowodowanym obawami o sytuacj fiskaln emitentów ze strefy euro i awersj
inwestorów globalnych do ryzyka;
3) ryzykiem przekroczenia w horyzoncie Strategii progu 55% relacji d ugu publicznego do PKB
oraz progu 60% relacji d ugu sektora general government, w zwi zku z:
wy szym poziomem potrzeb po yczkowych bud etu pa stwa, zale nym m.in. od
koniunktury w polskiej gospodarce,
ni szym kursem z otego w stosunku do za o onego w Strategii,
znacznym przyrostem zad u enia innych ni SP podmiotów sektora finansów publicznych,
przede wszystkim JST,
poziomem wolnych rodków jednostek sektora finansów publicznych w depozycie lub w
zarz dzaniu Ministra Finansów,
podzia em ryzyka mi dzy partnera publicznego i prywatnego w umowach partnerstwa
publiczno-prywatnego,
konieczno ci wykonania por cze lub gwarancji udzielanych przez podmioty sektora
finansów publicznych.
42
Aneks 1. S owniczek poj
ATR (od ang. average time to refixing) - miara ryzyka stopy procentowej zwi zanego z d ugiem
publicznym. ATR interpretowane jest jako wyra ona w latach rednia d ugo
okresu, na jaki
koszty obs ugi d ugu s ustalone. Im wi kszy jest udzia instrumentów krótkoterminowych i o
zmiennym oprocentowaniu, tym wy sze ryzyko stopy procentowej i ni sze ATR. ATR zosta
wprowadzony w 2005 r. jako uzupe niaj ca w stosunku do duration miara ryzyka stopy
procentowej, obejmuj ca zarówno d ug o nominale indeksowanym jak i nieindeksowanym. ATR
d ugu SP liczone jest wg wzoru:
1
rNZ
tNS
NI I
r
t
j
0
12
r R
t T
j J
ATR
NZ
NS
NI I
r
t
j
0
r R
t T
j J
gdzie:
r – termin p atno ci najbli szego ustalonego kuponu dla instrumentów o oprocentowaniu
zmiennym,
t – termin zapadalno ci dla instrumentów o oprocentowaniu sta ym,
j – termin zapadalno ci dla instrumentów o nominale indeksowanym inflacj ,
R – zbiór wszystkich terminów p atno ci najbli szego ustalonego kuponu dla instrumentów o
oprocentowaniu zmiennym,
T – zbiór wszystkich terminów zapadalno ci dla instrumentów o oprocentowaniu sta ym,
J – zbiór wszystkich terminów zapadalno ci dla instrumentów o nominale indeksowanym
inflacj ,
NZr – wyra ony w z otych nomina dla instrumentów o oprocentowaniu zmiennym,
NSt – wyra ony w z otych nomina dla instrumentów o oprocentowaniu sta ym,
NIj – nomina (niezindeksowany) dla instrumentów o nominale indeksowanym inflacj ,
I0 – bie
cy wska nik indeksacji dla nomina u obligacji inflacyjnych.
ATM (ang. average time to maturity) por. rednia zapadalno
.
Benchmark
1. (emisja) du a warto ciowo emisja SPW, posiadaj ca p ynny rynek wtórny. Rynkowa wycena
emisji benchmarkowej stanowi punkt odniesienia dla poziomu stóp procentowych w danym
segmencie zapadalno ci.
2. (portfel) docelowa charakterystyka portfela d ugu publicznego, stanowi ca portfel
odniesienia dla portfela istniej cego i wyznaczaj ca kierunek zarz dzania d ugiem
publicznym. Na charakterystyk portfela odniesienia sk ada si mog udzia y
poszczególnych walut, sposobów oprocentowania i typów instrumentów, jak równie
warto ci syntetycznych wska ników, b d cych najcz
ciej miarami ryzyka, np. rednia
zapadalno
czy duration.
Dealerzy Skarbowych Papierów Warto ciowych (DSPW) – wy oniona w konkursie grupa
instytucji (banków), posiadaj ca okre lone prawa i obowi zki zwi zane z uczestnictwem w
pierwotnym i wtórnym rynku SPW. Dealerzy s po rednikami mi dzy emitentem a innymi
podmiotami w obrocie SPW i maj wy czny dost p do rynku pierwotnego.
D ug potencjalny – zobowi zania nie b d ce d ugiem publicznym, które po zaj ciu
okre lonego zdarzenia mog przyczyni si do powstania d ugu publicznego. Klasycznym
przyk adem d ugu potencjalnego s zobowi zania niewymagalne z tytu u gwarancji i por cze
udzielonych przez jednostki sektora finansów publicznych. W przypadku wykonania gwarancji
lub por czenia zobowi zania z ich tytu u staj si wymagalne i powi kszaj wydatki podmiotu
udzielaj cego gwarancj , tym samym zwi kszaj c potrzeby po yczkowe i d ug publiczny.
Duration– miara wra liwo ci kosztów obs ugi d ugu na zmiany stóp procentowych, a wi c miara
ryzyka stopy procentowej zwi zanego z d ugiem publicznym. Duration interpretowana jest jako
wyra ona w latach rednia d ugo
okresu dostosowania kosztów obs ugi d ugu do zmiany
poziomu stop procentowych. Im wy szy jest poziom stóp procentowych oraz wi kszy udzia
43
instrumentów krótkoterminowych i o zmiennym oprocentowaniu, tym wy sze ryzyko stopy
procentowej i ni sza duration. Duration d ugu SP w danej walucie liczone jest wg wzoru:
CFZ
sCFS
s
s
r
s
s
1
1
r R
s S
i
s S
i
s
s
Duration
r
CFZ
CFS
s
s
s
s
1
1
s S
i
s S
i
s
s
gdzie:
s – termin przep ywu z tytu u SPW (odsetki lub nomina ),
S – zbiór wszystkich terminów przep ywów z tytu u SPW (odsetki lub nomina ),
r – termin p atno ci najbli szego ustalonego kuponu dla instrumentów o oprocentowaniu
zmiennym,
R – zbiór wszystkich terminów p atno ci najbli szego, ustalonego kuponu dla instrumentów
o oprocentowaniu zmiennym,
S|r - zbiór wszystkich terminów przep ywów dla takich obligacji o oprocentowaniu zmiennym,
których najbli szy ustalony termin wykupu wynosi r,
CFZs - warto
nominalna przep ywu dla instrumentów o oprocentowaniu zmiennym i
terminie s,
CFSs - warto
nominalna przep ywu dla instrumentów o oprocentowaniu sta ym i terminie s,
is – zerokuponowa stopa procentowa dla terminu s.
Duration ca ego d ugu SP stanowi rednia wa ona odpowiednich wska ników duration dla
ka dej z walut, gdzie wagami s warto ci rynkowe zad u enia w poszczególnych walutach.
Instrumenty pochodne – instrumenty finansowe, których warto
zale y od warto ci innych
aktywów, zwanych instrumentami bazowymi. Ich zadaniem jest zmiana profilu ryzyka stron
dokonuj cych transakcji na instrumentach pochodnych, tj. zabezpieczenia przed ryzykiem,
zamiany ryzyka jednego rodzaju na inne lub zamiany kosztu na ryzyko (zmniejszenie kosztu za
cen wy szego ryzyka). Przyk adami instrumentów pochodnych najcz
ciej wyst puj cymi w
zarz dzaniu d ugiem publicznym s swap oraz opcja.
Kryterium miejsca emisji – kryterium podzia u d ugu publicznego na krajowy i zagraniczny,
zgodnie z którym d ug krajowy to d ug wyemitowany na rynku krajowym.
Kryterium rezydenta - kryterium podzia u d ugu publicznego na krajowy i zagraniczny, zgodnie
z którym d ug krajowy to d ug b d cy w posiadaniu inwestorów krajowych (tj. maj cych miejsce
zamieszkania lub siedzib w Polsce).
Opcja – prawo (lecz nie obowi zek) kupna albo sprzeda y okre lonego aktywa po ustalonej
cenie, do którego respektowania zobowi zuje si wystawca opcji wobec posiadacza opcji.
Opcje mog by samodzielnymi instrumentami finansowymi lub by wbudowane w inne
instrumenty, np. opcja przedstawienia SP obligacji oszcz dno ciowych do przedterminowego
wykupu.
Private placement – emisja adresowana do wybranej grupy inwestorów lub wybranego
inwestora.
Ryzyko kredytowe - wi
e si z niebezpiecze stwem, e druga strona transakcji nie wywi
e
si , w ca o ci lub w cz
ci, ze swojego zobowi zania. Ryzyko powstaje w wyniku transakcji,
których przedmiotem s nale no ci. Dla zarz dzaj cego d ugiem tak jest w przypadku
stosowania instrumentów pochodnych, w
szczególno ci typu swap. Ryzyko kredytowe
wyst puje równie w przypadku zarz dzania p ynnymi aktywami, np. poprzez dokonywanie
lokat w bankach i nabywanie papierów warto ciowych.
Zarz dzanie ryzykiem kredytowym odbywa si g ównie poprzez dobór partnerów
charakteryzuj cych si wysok wiarygodno ci kredytow (ocena kredytowa - rating) oraz
ustalenie limitów kwot zaanga owania uzale nionych od wiarygodno ci kredytowej partnera
oraz rodzaju przeprowadzanej transakcji.
44
Ryzyko kursowe - wynika z istnienia w ramach d ugu SP instrumentów nominowanych i
rozliczanych w walutach obcych. Ryzyko kursowe przejawia si wra liwo ci poziomu d ugu i
kosztów jego obs ugi na zmiany kursu walutowego, co jest konsekwencj obowi zuj cego w
Polsce p ynnego kursu walutowego. Aprecjacja lub deprecjacja z otego wobec danej waluty
obcej powoduje proporcjonalny spadek lub wzrost wyra onych w z otych: zad u enia w tej
walucie i kosztów jego obs ugi.
Ryzyko operacyjne – ryzyko wynikaj ce z niebezpiecze stwa,
e koszty zwi zane z
zarz dzaniem d ugiem lub poziom pozosta ych rodzajów ryzyka ulegn zwi kszeniu w wyniku
nieadekwatnej do zakresu zada infrastruktury oraz organizacji i kontroli zarz dzania d ugiem.
Ryzyko operacyjne jest najtrudniej mierzalnym spo ród rodzajów ryzyka.
Ograniczaniu ryzyka operacyjnego sprzyja integracja zarz dzania d ugiem publicznym w jednej
jednostce organizacyjnej, której struktura, infrastruktura i procedury dostosowane s do
sprawnego dzia ania zarówno w administracji pa stwowej jak i na rynku finansowym.
Ryzyko p ynno ci bud etu pa stwa - ryzyko utraty przez bud et pa stwa zdolno ci do
regulowania bie
cych zobowi za oraz terminowej realizacji wydatków bud etowych.
Ograniczanie tego ryzyka wymaga, by bud et pa stwa mia dost p do odpowiednio du ego
zasobu p ynnych
rodków finansowych, pozwalaj cych na uniezale nienie od przej ciowych
zjawisk kryzysowych, uniemo liwiaj cych lub utrudniaj cych pozyskiwanie rodków
po yczkowych z rynku finansowego po racjonalnym koszcie.
Zarz dzanie tym ryzykiem polega z jednej strony na d
eniu do utrzymywania bezpiecznej
rezerwy na mo liwie najmniejszym poziomie (poprzez doskonalenie procesu planowania i
monitorowania p ynno ci bud etu pa stwa), z drugiej strony na zarz dzaniu p ynnymi aktywami
tak, by generowa y one dochody bud etowe rekompensuj ce w jak najwi kszym stopniu koszty
zwi zane z utrzymywaniem okre lonego, bezpiecznego poziomu p ynno ci.
Ryzyko stopy procentowej - ryzyko zmiany wielko ci p atno ci z tytu u obs ugi d ugu,
wynikaj ce ze zmian wysoko ci stóp procentowych. Jego ród em jest konieczno
refinansowania zapadaj cego w przysz o ci d ugu po nieznanych stopach procentowych oraz
zmienno
wysoko ci p atno ci kuponowych od d ugu o oprocentowaniu zmiennym.
Ryzyko refinansowania - wi
e si z emisj d ugu w celu sfinansowania potrzeb
po yczkowych pa stwa zwi zanych z wykupem istniej cego zad u enia. Ryzyko dotyczy
zarówno samej zdolno ci wykupu zapadaj cego d ugu, jak i warunków, na których jest on
refinansowany (w tym w szczególno ci kosztów obs ugi generowanych przez nowo emitowany
d ug). Im wy sza jest p atno
z tytu u wykupu zapadaj cego d ugu i im bli szy jest jej termin,
tym wi ksze ryzyko zwi zane z jego refinansowaniem. Na wielko
ryzyka refinansowania
wp ywa wielko
d ugu publicznego oraz jego struktura zapadalno ci. Do ograniczenia ryzyka
refinansowania przyczynia si wyd u enie okresu zapadalno ci d ugu oraz równomierne
roz o enie wykupów w czasie.
Spread - ró nica wyst puj ca pomi dzy rentowno ciami dwóch instrumentów d u nych. W
w
szym znaczeniu spread kredytowy (inaczej mar a kredytowa) to ró nica pomi dzy
rentowno ciami dwóch instrumentów o identycznych lub bardzo zbli onych parametrach, w tym
w szczególno ci terminie zapadalno ci, wyemitowanych przez ró nych emitentów. Spread jest
cz sto rozumiany jako ró nica pomi dzy rentowno ci instrumentu obarczonego ryzykiem
kredytowym i instrumentu uznawanego za wolny od ryzyka kredytowego lub o najni szym
ryzyku w danej klasie.
Swap - wymiana strumieni p atno ci o z góry ustalonym sposobie ustalania ich warto ci,
nast puj ca mi dzy stronami umowy. Swap jest instrumentem finansowym nale
cym do tzw.
instrumentów pochodnych. Swap mo e by samodzielnym instrumentem finansowym lub
towarzyszy innym instrumentom.
rednia zapadalno
(tak e ATM od ang. average time to maturity) – miara ryzyka
refinansowania d ugu publicznego. rednia zapadalno
to wyra ona w latach rednia d ugo
okresu, po którym wyemitowany d ug zostanie wykupiony. Im odleglejsze s terminy wykupu
d ugu, tym ni sze jest ryzyko jego refinansowania i tym wy sza rednia zapadalno
.
rednia
zapadalno
d ugu SP liczona jest wg wzoru:
45
tN I
t
0
t T
ATM
N I
t
0
t T
gdzie:
t – termin zapadalno ci,
T – zbiór wszystkich terminów zapadalno ci (tj. p atno ci nomina u),
Nt – wyra ony w z otych nomina p atny w chwili t,
I0 – bie
cy wska nik indeksacji nomina u (dla d ugu innego ni obligacje indeksowane I0 =1).
46