Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

poszczególne elementy zostały następnie doprecyzowane w kolejnych
paragrafach. W aktualnym stanie prawnym elementy te wskazują art. 44 i art. 46
ustawy o SDE. Sąd penitencjarny w postanowieniu o rozpoczęciu DE będzie
więc musiał, tak jak ma to miejsce obecnie, wyznaczyć termin i określić sposób
zgłoszenia przez skazanego gotowości do instalacji środków technicznych.
Podobnie jak w obecnym stanie prawnym (art. 15 ust. 2 ustawy o SDE), termin
zgłoszenia gotowości nie będzie mógł być dłuższy niż 24 godziny od zwolnienia
skazanego z zakładu karnego, a jeśli skazany będzie przebywał na wolności, nie
dłuższy niż 24 godziny od ogłoszenia lub doręczenia skazanemu postanowienia
o rozpoczęciu dozoru elektronicznego. Ponieważ projektowana regulacja
dotyczy także środków zabezpieczających, w wypadku sprawcy przebywającego
w zakładzie zamkniętym nadajnik będzie można założyć przed opuszczeniem
przez skazanego tego zakładu. Będzie to dotyczyło sytuacji, kiedy wobec
sprawcy wykazującego zaburzenia preferencji seksualnych orzeczono
elektroniczną kontrolę miejsca pobytu.
W wypadku dozoru stacjonarnego, sąd w postanowieniu o rozpoczęciu DE
będzie musiał określić miejsce wykonywania dozoru i wskazać przedziały czasu
w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia, kiedy skazany ma obowiązek
przebywania w tym miejscu. Ponadto w postanowieniu o rozpoczęciu DE sąd
będzie obowiązany określić, jakie środki techniczne mają zostać zainstalowane.
Postanowienie powinno też zawierać pouczenie o przysługujących skazanemu
prawach i ciążących na nim obowiązkach związanych z dozorem
elektronicznym, jak również o konsekwencjach naruszenia tych obowiązków.
Ponieważ postanowienie to ma charakter wykonawczy, wtórny wobec
orzeczenia skazującego, będzie na nie przysługiwać zażalenie jedynie w zakresie
przedziałów czasu. Nie jest bowiem dopuszczalne zaskarżenie postanowienia co
do istoty, czyli w zakresie samego orzeczenia DE, ponieważ kwestia ta została
co do meritum rozstrzygnięta w wyroku skazującym.
Zgodnie z art. 43j § 6 k.k.w., rozpoczęcie wykonywania dozoru elektronicznego
następuje z dniem, kiedy wobec skazanego uruchomiono środki techniczne
niezbędne do wykonywania kary w tym systemie. Jest to odpowiednik obecnego
art. 27 ustawy o SDE.
68
Przepisy zawarte w art. 43k k.k.w. dotyczą dozoru zbliżeniowego. Art. 43k § 1
k.k.w. stanowi odpowiednik aktualnego art. 12 ustawy o SDE, natomiast § 2
i 3 dotyczą sytuacji, kiedy wykonanie zakazu zbliżania w systemie dozoru
elektronicznego jest utrudnione z uwagi na postawę osoby chronionej, która nie
decyduje się korzystać z rejestratora. W takim wypadku, aby orzeczenie sądu
mogło zostać wykonane, konieczna będzie zamiana dozoru zbliżeniowego na
dozór mobilny. Ponieważ zmiana taka stanowi znaczną ingerencję w sposób
wykonywania zakazu, skazanemu będzie na nią przysługiwało zażalenie.
Oddział 3 – Obowiązki i prawa skazanego
Oddziały 3 i 4 regulują wykonywanie dozoru elektronicznego. Projektodawca
czyni to przez określenie norm zachowania skazanego, wobec którego dozór jest
wykonywany, oraz podmiotu, który dozór wykonuje.
W oddziale 3 projektu unormowano obowiązki i prawa skazanego. Zgodnie
z art. 43l k.k.w., po wydaniu przez sąd penitencjarny postanowienia
o rozpoczęciu DE, następnym krokiem jest zgłoszenie przez skazanego
gotowości do instalacji środków technicznych. Rozwiązanie to zostało przejęte
z aktualnej ustawy o SDE (art. 15 ust. 1), gdyż sprawdziło się w praktyce.
Skazany dokonuje zgłoszenia w terminie i w sposób określony przez sąd
w postanowieniu o rozpoczęciu DE. Podmiot dozorujący, do którego zgłoszenie
jest kierowane, ma obowiązek niezwłocznie je zarejestrować w systemie. Jeśli
skazany nie dopełni obowiązku zgłoszenia, podmiot dozorujący niezwłocznie
informuje o tym kuratora i sąd. To samo dotyczy sytuacji, gdy już po zgłoszeniu
gotowości skazany uchyla się od instalacji rejestratora lub nadajnika.
Konsekwencją niedopełnienia tego obowiązku może być zmiana sposobu
wykonywania kary (art. 43zc k.k.w.).
Po instalacji środków technicznych rozpoczyna się okres wykonywania DE.
Obowiązki skazanego związane z dozorem elektronicznym zostały określone
w art. 43m k.k.w. Nie odbiegają one od obowiązków, jakie w obecnym stanie
prawnym nakłada na skazanego art. 8 ust. 1 ustawy o SDE. Skazany, wobec
którego wykonywany jest dozór elektroniczny, czy to stacjonarny, mobilny czy
też zbliżeniowy, ma zatem obowiązek nieprzerwanie nosić nadajnik, co stanowi
niezbędny warunek umożliwiający wykonywanie dozoru elektronicznego.
Skazany obowiązany jest również dbać o nadajnik, a w wypadku dozoru
69
stacjonarnego także o rejestrator, w tym zwłaszcza chronić je przed utratą,
zniszczeniem, uszkodzeniem lub uczynieniem niezdatnymi do użytku oraz
zapewnić ich stałe zasilanie energią elektryczną. Urządzenia te muszą być
bowiem utrzymywane w stanie nadającym się do nieprzerwanego użytku.
Ponieważ podmiot dozorujący dokonuje okresowych kontroli, napraw lub
wymiany urządzeń, skazany powinien również udostępniać je na każde żądanie
tego podmiotu, w tym również umożliwiając pracownikom tego podmiotu
wejście do pomieszczeń, w których skazany przebywa, lub na nieruchomość
stanowiącą jego własność lub będącą w jego zarządzie. Ponadto skazany ma
obowiązek udzielania prezesowi sądu lub upoważnionemu sędziemu, sądowemu
kuratorowi
zawodowemu, podmiotowi dozorującemu i podmiotowi
prowadzącemu centralę monitorowania wyjaśnień dotyczących przebiegu
odbywania kary i wykonywania nałożonych obowiązków oraz stawiać się na
wezwania sędziego i kuratora. W § 2 określono dodatkowe obowiązki
skazanego, wobec którego wykonywany jest dozór stacjonarny, związane
z charakterem tego dozoru. W wypadku dozoru stacjonarnego skazany ma zatem
obowiązek:
1) pozostawać
we wskazanym przez sąd penitencjarny miejscu
w wyznaczonym czasie;
2) odbierać połączenia przychodzące do rejestratora stacjonarnego;
3) umożliwiać sądowemu kuratorowi zawodowemu wejście do mieszkania lub
na nieruchomość, gdzie zainstalowano rejestrator;
4) na żądanie osób upoważnionych udzielać im wyjaśnień, o których mowa w §
1 pkt 4, również przy użyciu rejestratora stacjonarnego.
Obowiązek wskazany w pkt 1 wynika z samej natury kary, orzeczonej wobec
skazanego, natomiast obowiązki wskazane w pkt 2–4 wiążą się z potrzebą
kontaktowania się przez podmiot dozorujący ze skazanym i wykonywania
obowiązków przez sądowego kuratora zawodowego. Rejestrator stacjonarny,
montowany w miejscu zamieszkania skazanego, umożliwia odbieranie i
wykonywanie połączeń z podmiotem dozorującym.
W kolejnych przepisach, zawartych w art. 43n, projektodawca odniósł się do
sytuacji, kiedy konieczna będzie zmiana miejsca lub form wykonywania dozoru
stacjonarnego. W obecnym stanie prawnym możliwość taka jest przewidziana
70
w art. 20 ustawy o SDE. Podobnie jak obecnie, zgodnie z art. 43n § 1 do zmiany
miejsca wykonywania dozoru stacjonarnego może dojść w wyjątkowym
wypadku, uzasadnionym szczególnymi okolicznościami. Użycie liczby
pojedynczej („wypadku”, w art. 45n § 1 k.k.w.) zamiast liczby mnogiej
(„przypadkach”, w art. 20 ustawy o SDE) wynika z faktu, że art. 20 ustawy
o SDE dotyczy również zmiany przedziałów czasowych, w których skazany
może oddalić się z miejsca wykonywania dozoru, podczas gdy w art. 43n obie te
sytuacje zostały rozgraniczone. Zmiana miejsca wykonywania dozoru wiąże się
z koniecznością poczynienia nowych ustaleń technicznych, ponownego
zgłoszenia gotowości, demontażu i następnie ponownego montażu rejestratora
stacjonarnego, ewentualnie też uzyskania zgody innych osób, wymaga zatem
szeregu czynności. Projektodawca dopuścił możliwość takiej zmiany jedynie
wyjątkowo, zaś użycie liczby pojedynczej („wypadku”) sugeruje sądowi, że co
do zasady zmiana taka powinna mieć miejsce najwyżej raz w ciągu
wykonywania kary w SDE.
Poszerzeniu w stosunku do obecnego stanu prawnego uległa możliwość
zmieniania przedziałów czasowych w ciągu doby i w poszczególnych dniach
tygodnia, kiedy skazany ma obowiązek przebywać w miejscu wykonywania
dozoru. Zgodnie z obowiązującym art. 20 ustawy o SDE jest to możliwe jedynie
w wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami,
natomiast art. 43n § 3 wymaga jedynie, aby zmiana zachodziła w uzasadnionych
wypadkach. W § 4 przewidziano możliwość dokonywania tej zmiany w trybie
pilnym, co będzie mogło nastąpić w uzasadnionych wypadkach, gdy niezbędne
będzie jej szybkie dokonanie, co dotyczy rozmaitych sytuacji losowych, kiedy
np. skazany będzie musiał podjąć nieoczekiwane i pilne leczenie. W takim
wypadku przedziały czasu w ciągu doby i w poszczególnych dniach tygodnia na
wniosek skazanego będą mogły zostać zmienione również przez sądowego
kuratora zawodowego, który niezwłocznie poinformuje o tym prezesa sądu lub
upoważnionego sędziego i wprowadza informacje do systemu informatycznego.
Prezes sądu lub upoważniony sędzia będzie mógł te zmiany uchylić lub
zmodyfikować. Przepis ten stanowi odpowiednik aktualnie obowiązującego
art. 10 ust. 2 ustawy o SDE.
71
Kolejne przepisy, zawarte w art. 43o k.k.w., również dotyczą sytuacji losowych,
które mogą wyniknąć podczas odbywania kary. Zgodnie z art. 43o § 1 k.k.w.,
w przypadkach szczególnie ważnych dla skazanego, uzasadnionych względami
zdrowotnymi, rodzinnymi lub osobistymi, sądowy kurator zawodowy może
zezwolić skazanemu na opuszczenie miejsca wykonywania dozoru
stacjonarnego na okres nieprzekraczający jednorazowo 7 dni, w miarę potrzeby
w asyście osoby najbliższej lub osoby godnej zaufania, niezwłocznie informując
o tym prezesa sądu lub upoważnionego sędziego i wprowadzając tę informację
do systemu informatycznego. Jednakże zezwolenie może być cofnięte, jeżeli po
jego udzieleniu pojawiły się informacje lub okoliczności uzasadniające obawę,
że skazany w okresie zezwolenia może naruszyć porządek prawny. W takim
wypadku skazanemu nie zostanie już udzielone ponowne zezwolenie na
opuszczenie miejsca wykonywania dozoru stacjonarnego. Regulacja ta w
aktualnym stanie prawnym znajduje się w art. 21–24 ustawy o SDE.
W projekcie nie znalazły się natomiast przepisy dotyczące możliwości
niezaliczenia danego okresu do czasu odbywania kary. Kwestie te będą
rozpatrywane na ogólnych zasadach prawa karnego wykonawczego.
Ponieważ art. 43n i art. 43o k.k.w. dotyczą dozoru stacjonarnego, nie stosuje się
ich do wykonywania środka karnego lub zabezpieczającego.
W art. 43p k.k.w. znalazły się przepisy dotyczące przerwy w wykonaniu kary, co
do zasady merytorycznie odpowiadające obecnym regulacjom, zawartym
w art. 25–26 ustawy o SDE. Przerwy będzie można udzielić, jeżeli będą za tym
przemawiać ważne względy zdrowotne lub osobiste. Ponadto, zgodnie z § 2,
przerwą w wykonaniu kary w systemie dozoru elektronicznego jest okres
między usunięciem przez podmiot dozorujący choćby jednego ze środków
technicznych niezbędnych do wykonywania dozoru a ponownym założeniem
lub zainstalowaniem wszystkich stosowanych środków technicznych; regulacja
ta dotyczy zarówno przerwy udzielonej na podstawie § 1, jak i innych sytuacji,
kiedy dojdzie do usunięcia środków technicznych. Zgodnie z § 2, sąd będzie
miał obowiązek odwołać przerwę, jeżeli okaże się, że skazany nie korzysta
z niej w celu, w jakim ją zarządzono. Sąd będzie mógł też odwołać przerwę,
jeżeli ustaną przyczyny, dla których ją zarządzono. Na postanowienie
w przedmiocie przerwy oraz odwołania przerwy będzie przysługiwać zażalenie.
72