Rządowy projekt ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów

Pozostałe zmiany mają jedynie charakter dostosowawczy do zmienionych przepisów
art. 36 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej. Utrzymuje się dotychczasowe zasady
nadawania pierwszego stopnia oficerskiego dla strażaków którzy ukończyli naukę
w Szkole Głównej Służby Pożarniczej w ramach służby kandydackiej lub uzyskali tytuł
zawodowy technik pożarnictwa w szkole aspirantów Państwowej Straży Pożarnej lub
w Centralnej Szkole Państwowej Straży Pożarnej i tytuł zawodowy inżynier
pożarnictwa w ramach skierowania do Szkoły Głównej Służby Pożarniczej. Natomiast
pierwszy stopnień aspirancki nadaje się strażakom, którzy uzyskali tytuł technik
pożarnictwa w ramach służby kandydackiej albo w ramach skierowania do szkoły
Państwowej Straży Pożarnej. Jednocześnie wskazano, że pierwszy stopień aspirancki
może być nadany również strażakowi, który posiada kwalifikacje wymagane do
zajmowania stanowisk aspiranckich w Państwowej Straży Pożarnej.
Ponadto jednoznacznie wskazano, że pierwszy stopień oficerski może być nadany
strażakowi, który posiada kwalifikacje do zajmowania stanowisk określonych w art. 36
ust. 3.
4.
Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu
działalności kulturalnej
Zawód: pracownik artystyczny
Przedkładany projekt zawiera przepisy nowelizujące ustawę z dnia 25 października
1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2012 r.
poz. 406).
Regulacja dostępu do zatrudnienia w instytucjach kultury dla artystów twórców czy
wykonawców przez państwo zniesiona została nowelizacją ustawy o organizowaniu
i prowadzeniu działalności kulturalnej (vide: ustawa z dnia 31 sierpnia 2011 r.
o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej; Dz. U.
Nr 207, poz. 1230) znoszącą uprawnienie ministra właściwego do spraw kultury
i ochrony dziedzictwa narodowego do określania, w drodze rozporządzenia, wymagań
kwalifikacyjnych uprawniających do zajmowania określonych stanowisk w niektórych
instytucjach kultury, dla których organizatorem jest administracja rządowa lub jednostki
samorządu terytorialnego. Sam zawód, jak i podejmowanie działalności twórczej
i artystycznej nie są zatem limitowane narzuconymi wymogami i obowiązkiem ich
dokumentowania w sposób sformalizowany odnoszony do wykształcenia czy stażu
30
pracy. Obecnie podstawą zatrudnienia kandydata do pracy w instytucji kultury jest
talent i umiejętności, a rozstrzygnięcie o nawiązaniu stosunku pracy z artystą twórcą lub
wykonawcą pozostaje w gestii pracodawcy, zgodnie z ogólnymi regułami
kodeksowymi. Przedkładany projekt nowelizacji jest dalszą konsekwencją
wprowadzonych od ponad roku nowych regulacji polegającą na:
1. uelastycznieniu warunków zatrudnienia osób wykonujących w ramach stosunku
pracy działalność artystyczną przez poddanie ogólnym regułom kodeksowym zasad
ustalania wykazu stanowisk w instytucjach kultury oraz wynagrodzenia na
poszczególnych stanowiskach pracy (obecnie rozporządzenie ministra – w projekcie
regulamin wynagradzania nadawany przez dyrektora);
2. wyeliminowanie merytorycznie nieuzasadnionego zróżnicowania (przez zrównanie)
pozycji osób zatrudnianych przy tego samego rodzaju pracy w różnych instytucjach
kultury przez wypełnienie treścią normatywną luk prawnych stwarzających
wątpliwości co do równego traktowania osób już pozostających w stosunku pracy
(wprowadzenie definicji legalnej pracownika artystycznego, uniezależnienie
nabycia tego statusu od miejsca zatrudnienia (obecnie tylko osoby zatrudnione
w artystycznych instytucjach kultury mogą go uzyskać, a np. aktor, muzyk
zatrudniony w domu kultury czy reżyser, scenograf w muzeum już nie)),
a uzależnienie tej pozycji od rodzaju pracy świadczonej w ramach istniejącego
stosunku pracy, o ile jej przedmiotem są działania objęte ochroną z tytułu praw
autorskich i praw pokrewnych;
3. zrównanie statusu działalności twórczej czy artystycznej osób zatrudnionych
w instytucjach kultury do statusu należnego twórcom czy artystom wykonującym tę
działalność na etatach w niepublicznych jednostkach kultury lub na zasadzie umowy
zlecenia czy umowy o dzieło.
Oprócz opisanych wyżej zmian w projekcie zawarto także propozycje zmiany innych
przepisów ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej związane
z doświadczeniami ostatniego roku obowiązywania ustawy w brzmieniu nadanym
powołaną wyżej nowelizacją – mające na celu usprawnienie działania samych instytucji
kultury (przepisy finansowe, przepisy dot. powoływania dyrektorów). Poniżej
przedstawiono szczegółowe omówienie poszczególnych zmian.
31
Projektowany nowy art. 16a ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności
kulturalnej dotyczy istotnej kwestii, zapewnia – w niestandardowych sytuacjach –
ciągłość wykonywania funkcji zarządczej w instytucjach kultury. Proponowany przepis
przewiduje możliwość powierzenia – na ściśle określony czas i w szczególnych
sytuacjach – pełnienia obowiązków dyrektora instytucji kultury osobie ustalonej przez
organizatora danej instytucji. Przepis ten zabezpiecza więc system zarządzania
instytucjami kultury i ma przede wszystkim charakter regulacji z zakresu prawa pracy
(jako szczególna podstawa do zatrudnienia osoby kierującej instytucją kultury), a tym
samym wpisuje się w materię projektowanej ustawy, którą mają być przede wszystkim
zmiany deregulujące przepisy odnoszące się do poszczególnych grup zawodowych czy
dotyczące spraw pracowniczych.
Projektowana zmiana stanowi też w praktyce uzupełnienie zainicjowanych już
wcześniej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a postulowanych przez
środowiska świata kultury, zmian usuwających szereg ograniczeń w funkcjonowaniu
instytucji kultury, w tym służących usprawnieniu zarządzania danymi instytucjami,
których efektem była ustawa z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy
o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustaw.
Z perspektywy blisko już 2-letnich doświadczeń związanych ze stosowaniem przepisów
wprowadzonych ww. nowelizacją z dnia 31 sierpnia 2011 r., w tym analizy stanów
faktycznych sygnalizowanych przez organizatorów instytucji kultury, można
odpowiedzialnie stwierdzić, że proponowany obecnie nowy art. 16a to oczekiwane
uregulowanie incydentalnych i przejściowych wprawdzie, ale zasadniczych dla
niektórych organizatorów i ich instytucji kultury problemów. Zmiany wprowadzone
nowelizacją z dnia 31 sierpnia 2011 r. skutkowały także wyodrębnieniem instytucji
artystycznych jako szczególnego rodzaju instytucji kultury (działających m.in.
w oparciu o tzw. sezony artystyczne), ustawowym sprecyzowaniem okresów powołania
dyrektorów instytucji poszczególnych rodzajów, przesłanek ich odwołania czy
powiązaniem powołania z ustaleniem programu działania danej instytucji.
Uwarunkowania te jakkolwiek pozytywnie i w zasadniczy sposób oddziaływają na
status prawny dyrektorów instytucji kultury oraz stabilizację zasad zarządzania tymi
instytucjami, to nie zawsze pozwalają jednak unikać wszystkich sytuacji nietypowych
czy wręcz nadzwyczajnych, które muszą rozwiązywać organizatorzy instytucji.
Sytuacje takie mogą dotyczyć: śmierci dyrektora, jego choroby, decyzji o skorzystaniu
32
z uprawnień emerytalnych czy wcześniejszego odwołania z innych przyczyn
przewidzianych ustawą. W takich przypadkach interes instytucji kultury i jej
organizatora wymaga, aby tego rodzaju zmiany personalne w jak najmniejszym stopniu
oddziaływały na funkcjonowanie instytucji i realizację przez nią ustalonego z reguły na
kilka lat programu działania czy zaplanowanego wcześniej sezonu artystycznego.
Wymaga zatem także zapewnienia ciągłości wykonywania funkcji zarządczej
w instytucjach kultury, a więc umocowania ustalonej przez organizatora osoby, która
mogłaby niezwłocznie podjąć obowiązki dyrektora i kontynuować zaplanowany
program działania instytucji (sezon artystyczny w przypadku instytucji artystycznych)
do czasu wyłonienia w konkursie nowego dyrektora.
Zaproponowane w art. 16a rozwiązanie opiera się na innych analogicznych regulacjach
dotyczących instytucji funkcjonujących w bardzo podobnych uwarunkowaniach
prawnych. Dotyczy to przepisów odnoszących się do instytucji systemu oświaty, które
m.in. posiadają kierowników wyłanianych w trybie konkursowym i działających
w specyficznych dla nich ramach czasowych (rok szkolny – analogiczny jak np. sezon
artystyczny w instytucjach artystycznych). Przepisy te, jak wynika z analizy zmian
ustawy o systemie oświaty, obowiązują już od kilkunastu lat w niezmienionym zakresie,
można zatem zakładać, że mają charakter rozwiązań ugruntowanych, sprawdzonych
w praktyce i niebudzących zasadniczych zastrzeżeń ustawodawcy (vide art. 36a ust. 5
ww. ustawy). Proponowane rozwiązanie ma też, analogicznie jak wskazywana wyżej
regulacja ustawy o systemie oświaty, charakter fakultatywny. Daje więc organizatorom
możliwość skorzystania z określonego instrumentu do rozwiązywania sytuacji
niestandardowych, ale też możliwość ta delimitowana jest dla sytuacji nietypowych czy
przejściowych oraz ściśle ograniczona czasowo.
W kolejnym projektowanym przepisie art. 26a proponuje się zamieszczenie definicji
pracownika artystycznego opartej na regulacji właściwej dla osób, którym przysługuje
ochrona z tytułu praw autorskich (twórcy, współtwórcy i wykonawcy). Jednocześnie
definicja ta została poszerzona o działalność w dziedzinie filmu i innych sztuk
audiowizualnych, która obok teatru, muzyki i tańca wpisuje się w katalog działalności
twórczej o charakterze artystycznym. Zważywszy, że zarówno działalność w dziedzinie
filmu, jak i innych sztuk audiowizualnych nie wpisuje się w sezony artystyczne i plany
repertuarowe (a więc nie spełnia warunków uznania za klasyczną instytucję
artystyczną), a nie ulega wątpliwości, że dla prawidłowego wykonywania zadań
33
konieczne jest zatrudnienie pracowników – artystów, proponuje się, aby pracownicy
artystyczni mogli być zatrudniani także w tych instytucjach kultury, które nie
funkcjonują w oparciu o sezon i repertuar. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do
pracowników instytucji kultury będą miały zastosowanie przepisy ustawy – Kodeks
pracy (projektowany art. 26a ust. 1).
Konsekwentnie, do zmian przewidywanych w proponowanym art. 26a, w art. 31a
rozszerza się także katalog działań twórczych dodatkowo wynagradzanych
o współtworzenie utworu audiowizualnego (w tym filmu) w rozumieniu prawa
autorskiego. Przepis art. 69 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach
pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, z późn. zm.) stanowi, że
„Współtwórcami utworu audiowizualnego są osoby, które wniosły wkład twórczy
w jego powstanie, a w szczególności: reżyser, operator obrazu, twórca adaptacji utworu
literackiego, twórca stworzonych dla utworu audiowizualnego utworów muzycznych
lub słowno-muzycznych oraz twórca scenariusza.”.
Ponadto projektowana regulacja wprowadza przepis, który ma na celu zapewnienie
jednolitości postępowania kierowników jednostek oraz organizatorów przy
podejmowaniu decyzji dotyczących zasad podziału wyniku finansowego i zatwierdzania
sprawozdań finansowych (art. 29). Na mocy obowiązujących przepisów instytucja
kultury tworzy jedynie fundusz instytucji kultury, stanowiący jej fundusz podstawowy
(statutowy), który odzwierciedla, co do zasady, wartość majątku instytucji. Mając na
uwadze, że wynik finansowy (zysk lub strata netto) instytucji kultury powinien znaleźć
swoje odzwierciedlenie w funduszu rezerwowym, projektowana regulacja zakłada
obowiązek tworzenia funduszu rezerwowego przez instytucje kultury. Ustalony
w rachunku zysków i strat zysk netto będzie zatem zwiększał ten fundusz, natomiast
strata netto będzie z niego pokrywana. Brak zasad podziału wyniku finansowego oraz
określenia źródła pokrywania strat powoduje niejednolitość działań zarówno samych
instytucji kultury jak również ich organizatorów. Obecnie część z nich pozostawia
niepodzielony zysk netto i niepokrytą stratę, część podejmuje decyzję o pokryciu straty
z funduszu instytucji. W związku z powyższym zachodzi konieczność jak najszybszego
uregulowania sprawy podziału wyniku finansowego przez wprowadzenie przepisów
art. 29.
34