Rządowy projekt ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów

– 130 –
Art. 34. 1. Dotychczasowe programy szkolenia osób kierownictwa i wyższego dozoru
ruchu podziemnego zakładu górniczego oraz osób wymienionych w art. 53 ust. 6 ustawy
zmienianej w art. 18, w brzmieniu dotychczasowym, mogą być nadal stosowane do osób
kierownictwa i wyższego dozoru ruchu podziemnego zakładu górniczego oraz osób
wymienionych w art. 53 ust. 5 ustawy zmienianej w art. 18, w brzmieniu nadanym niniejszą
ustawą.
2. Dotychczasowe programy szkolenia osób średniego dozoru ruchu podziemnego
zakładu górniczego mogą być nadal stosowane do osób dozoru ruchu podziemnego zakładu
górniczego.
Art. 35. 1. Dotychczasowe akty wykonawcze wydane na podstawie upoważnień
zawartych w art. 36 ust. 9 i art. 53 ust. 3 ustawy zmienianej w art. 3, w art. 20 ust. 8 ustawy
zmienianej w art. 11, w art. 128 ust. 11 pkt 2 oraz art. 129 ust. 4 i 7 ustawy zmienianej
w art. 16, zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych
odpowiednio na podstawie art. 36 ust. 9 i 11 ustawy zmienianej w art. 3, art. 20 ust. 8 ustawy
zmienianej w art. 11, art. 128 ust. 11 pkt 2 i art. 129 ust. 4 i 7 ustawy zmienianej w art. 16,
w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od dnia
wejścia w życie niniejszej ustawy.
2. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 16 ust. 6 ustawy
zmienianej w art. 2, w brzmieniu dotychczasowym, zachowują moc do dnia 31 grudnia
2016 r. w zakresie prowadzenia szkolenia uzupełniającego dla strażaków.
Art. 36. Ustawa wchodzi w życie po upływie 60 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem:
1)
art. 26 ust. 11 i art. 30 ust. 6, które wchodzą w życie z dniem ogłoszenia;
2)
art. 4 pkt 5 w zakresie art. 31a ust. 2 oraz art. 12 pkt 9, które wchodzą w życie z dniem
1 stycznia 2015 r.;
3)
art. 10 i art. 18, które wchodzą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia;
4)
art. 16 pkt 4 lit. b, który wchodzi w życie po upływie 2 lat od dnia ogłoszenia.









03/14rch
UZASADNIENIE
1. Wstęp
Przedmiotowy projekt ustawy stanowi kontynuację realizacji zapowiedzi zmian
legislacyjnych wskazanych w exposé Premiera Donalda Tuska w dniu 18 listopada
2011 r., w którym znalazło się zobowiązanie do podjęcia działań rządowych w celu
ograniczenia regulacji w przynajmniej połowie spośród zawodów regulowanych
w Polsce.
Jako uzasadnienie regulacji niektórych zawodów wskazuje się asymetrię informacji
między profesjonalistą, który wykonuje zawód wymagający specjalistycznej wiedzy,
a jego klientem – w szczególności gdy brak możliwości oceny jakości usługi
dostarczanej przez profesjonalistę może mieć wpływ na zdrowie lub bezpieczeństwo
konsumenta. Należy jednak mieć na uwadze, że nawet w przypadku występowania
takiej asymetrii informacji wprowadzenie regulacji, która będzie zbyt restrykcyjna,
skutkować będzie nadmiernymi kosztami społecznymi.
Restrykcyjne regulacje w dostępie do zawodu przyczyniają się w pierwszej kolejności
do ograniczenia liczby osób wykonujących ten zawód. Brak możliwości dostosowania
liczby osób wykonujących dany zawód do zmieniających się warunków rynkowych
oznacza, że podaż świadczonych przez nie usług nie będzie nadążała za
zapotrzebowaniem zgłaszanym przez klientów. Zamiast tego będziemy obserwować
dostosowania cenowe, czyli wzrost cen powyżej poziomu charakterystycznego dla
rynku konkurencyjnego, który stanowi obciążenie dla wszystkich klientów.
Bariery w dostępie do zawodu, które zniekształcają funkcjonowanie rynku i prowadzą
do wzrostu cen usług dostarczanych przez osoby wykonujące dany zawód, mogą
skutkować niedostępnością usług dla konsumentów, w szczególności najuboższych.
Rezygnacja z zakupu przy wysokich cenach często wiąże się z próbą zastąpienia
profesjonalnych usług prowizorycznymi „samoróbkami”, mogącymi stwarzać
zagrożenie zdrowia lub bezpieczeństwa.
Brak barier regulacyjnych umożliwia powstanie segmentów rynku różniących się
jakością i ceną, dzięki czemu również najmniej zamożni konsumenci mogą wybrać
usługę o odpowiedniej dla nich cenie i jakości. W przeciwieństwie do tego regulacja
dostępu do zawodów może oznaczać zawężenie możliwości wyboru, jakie napotyka
konsument.
Bariery w dostępie do zawodu, przez ograniczenie osób wykonujących zawód,
zmniejszają konkurencję między tymi osobami. Skutkiem tego jest nie tylko
wspomniane już zmniejszenie presji na obniżanie cen, ale również ograniczenie
bodźców do innowacji. Osoby, które dzięki barierom regulacyjnym mają zapewniony
popyt na świadczone przez siebie usługi, nie mają odpowiedniej motywacji do
rozpoznawania potrzeb klientów, dostosowywania do nich swojej oferty oraz
opracowywania nowych produktów i usług. Skutki tego efektu są trudne do
przecenienia, gdyż to właśnie innowacje są podstawowym czynnikiem rozwoju
ekonomicznego.
Regulacja dotyczy nie tylko zawodów, których przedstawiciele świadczą usługi
konsumentom (osobom fizycznym). Przedstawiciele wielu zawodów regulowanych są
niezbędnymi pracownikami lub dostawcami usług dla przedsiębiorstw. W takich
przypadkach nadmierna regulacja może przyczyniać się do wzrostu kosztów
funkcjonowania tych przedsiębiorstw i powodować spadek ich konkurencyjności,
a przez efekty mnożnikowe może mieć odczuwalny wpływ na konkurencyjność całej
gospodarki.
Przeregulowanie dostępu do zawodów ma także wpływ na procesy zachodzące na rynku
pracy, ograniczając możliwości szybkiego przekwalifikowania się w odpowiedzi na
zmieniające się potrzeby rynku, możliwości technologiczne czy zmiany w otoczeniu
zewnętrznym i utrwalając bezrobocie strukturalne. W tym kontekście problemem
społecznym szczególnej wagi jest stawianie młodym ludziom dodatkowych barier
utrudniających im rozpoczęcie pracy w obszarze zawodów regulowanych.
Nie należy również zapominać o tym, że w sytuacji gdy zdrowie lub bezpieczeństwo
wymagają zapewnienia, aby jakość produktu lub usługi nie była niższa od określonego
poziomu, stosowane są różnego rodzaju regulacje (normy, procedury, instytucje
nadzoru, kontrole/inspekcje, zasady odpowiedzialności itp.) wobec przedsiębiorcy
dostarczającego te dobra. W takich przypadkach jednoczesne regulowanie działalności
przedsiębiorcy i jego pracowników jest zazwyczaj zbędne – ograniczanie dostępu do
zawodów wykonywanych w ramach zatrudnienia u takiego przedsiębiorcy, z uwagi na
generowane koszty społeczne, rzadko jest optymalnym mechanizmem.
2
W celu usunięcia lub ograniczenia wyżej opisanych kosztów regulacji dostępu do
zawodów analizie poddano warunki dostępu do zawodów, które podlegają w Polsce
regulacji. Pierwszym etapem prac podjętych przez Ministerstwo Sprawiedliwości było
opracowanie projektu pierwszej z trzech ustaw deregulacyjnych. Uchwalona już ustawa
z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych
zawodów (Dz. U. poz. 829) ułatwia rozpoczęcie wykonywania 51 zawodów z obszaru:
zawodów prawniczych, gospodarki nieruchomościami, pośrednictwa pracy, sportu
i rekreacji, ochrony fizycznej, żeglugi oraz nauki jazdy i przewozu osób. Drugim
etapem prac było przygotowanie projektu ustawy o ułatwieniu dostępu do
wykonywania niektórych zawodów regulowanych, obejmującego 91 zawodów
podległych Ministrowi Finansów oraz Ministrowi Transportu, Budownictwa
i Gospodarki Morskiej.
Niniejszy projekt stanowi kolejny etap realizacji celu postawionego przez Premiera
w exposé. Przewiduje on deregulację lub całkowitą dereglamentację 101 zawodów.
W tym miejscu należy dodatkowo wyjaśnić, że poza przepisami dot. deregulacji lub
dereglamentacji poszczególnych zawodów w projekcie ustawy znalazły się także
przepisy o innym charakterze. Do nich należą przede wszystkim przepisy o ochronie
prawnej rzeczy ruchomych o wartości historycznej, artystycznej lub naukowej
wypożyczonych z zagranicy na wystawę czasową organizowaną na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej (tzw. immunitet muzealny) czy też przepisy o funduszu
instytucji kultury. Szczegółowe uzasadnienie powyższych instytucji znajduje się
w części dot. poszczególnych nowelizowanych ustaw. Tam także są wskazane
przyczyny, dla których zostały one ujęte w przedmiotowym projekcie. W projekcie
znalazły się też przepisy wynikowe, stanowiące konsekwencję deregulacji określonych
zawodów. Przykładem takich zmian są zmiany w ustawie o Państwowej Straży
Pożarnej, jako konsekwencja deregulacji zawodu rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń
przeciwpożarowych. Podobnie zmiany dot. wykonywania zawodu rusznikarza
wymusiły zmiany w ustawie o broni i amunicji oraz w ustawie o ochronie osób
i mienia. Z kolei deregulacja dostępu do zawodu rzecznika patentowego spowodowała
konieczność wprowadzenia zmian w Kodeksie cywilnym oraz w ustawie o własności
przemysłowej. Jeszcze inny charakter mają wprowadzone do zmienianych ustaw
przepisy dot. m.in. powoływania komisji kwalifikacyjnych oraz egzaminacyjnych i ich
składu oraz kompetencji, wysokości opłat za postępowania kwalifikacyjne, egzaminy,
3
wynagrodzenie członków komisji egzaminacyjnych czy też przepisy określające zakres
danych, które zawierają rejestry i ewidencje. Te zmiany są odpowiedzią na wielokrotne
postulaty zawarte w orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego wskazujące na
ustawowy, a nie podustawowy charakter takich regulacji. Dlatego też do projektu
ustawy zostały przeniesione z obowiązujących rozporządzeń wskazane wyżej
instytucje. Projektodawcy uznali bowiem, że zakres tych regulacji jest ściśle związany
z przedmiotem projektowanej ustawy. Wprowadzane instytucje zostały opisane
w uzasadnieniu poszczególnych zmienianych ustaw.
2. Zawody objęte projektowaną ustawą
Projekt ustawy stanowi trzeci etap otwierania dostępu do zawodów regulowanych. Lista
powstała w toku uzgodnień międzyresortowych – właściwe przedmiotowo ministerstwa
zgłosiły swoje stanowiska w zakresie konieczności bądź braku konieczności regulacji
zawodów sobie podległych i ewentualnego stopnia ich deregulacji. W ramach dalszych
uzgodnień międzyresortowych wytypowana została lista zawodów, które zostaną
poddane deregulacji w niniejszym projekcie. Kryteria tego wyboru były
wieloaspektowe i składały się z takich elementów jak: złożoność regulacji, oczekiwania
społeczne, stopień zaawansowania analiz nad daną profesją w poszczególnych
ministerstwach oraz łatwość uzyskania wpływu na rynek pracy. Szczegółowe
rozwiązania przedmiotowego projektu ustawy powstawały w ścisłej współpracy
z właściwymi ministerstwami. W wyniku tego współdziałania Ministerstwo
Sprawiedliwości przygotowało projekt obejmujący swoim zakresem następujące
zawody:
1)
inżynier pożarnictwa;
2)
strażak jednostki ochrony przeciwpożarowej;
3)
rzeczoznawca do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych;
4)
specjalista ochrony przeciwpożarowej;
5)
pracownik artystyczny;
6)
muzealnik;
7)
makler giełd towarowych;
4