Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Umowy o ustanowieniu Bałtyckiego Funkcjonalnego Bloku Przestrzeni Powietrznej pomiędzy Rzecząpospolitą Polską i Republiką Litewską, podpisanej w Wilnie dnia 17 lipca 2012 r.

W rozdziale znajdują się zapisy potwierdzające zachowanie suwerenności
Umawiających się Państw w ramach narodowych przestrzeni powietrznych. Zapisy
ww. rozdziału nie naruszają innych umów zawartych z krajami trzecimi oraz
w ramach Konwencji chicagowskiejW rozdziale poruszane są również kwestie
dotyczące ochrony lotnictwa i obronności kraju, z zapewnieniem o nienaruszaniu
kompetencji władz wojskowych oraz innych uregulowań w tym zakresie. Ponadto
w ramach rozdziału określony jest również cel utworzenia Bałtyckiego FAB oraz
ramowe zobowiązania państw sygnatariuszy wynikające z niniejszej Umowy.
Wskazać należy, iż porozumienia dotyczące współpracy cywilno-wojskowej oraz
wojskowo-wojskowej będą zawierane na szczeblu państwowym – art. 6 ust. 2.
Rozdział 2 – Przestrzeń powietrzna
W niniejszym rozdziale opisano ramowe mechanizmy współpracy oraz
zobowiązania stron podczas zarządzania przestrzenią powietrzną Bałtyckiego FAB.
Główny nacisk kładzie się na rozszerzanie współpracy na szczeblu operacyjnym
oraz współpracę z władzami krajowymi. W ramach rozdziału uregulowano także
aspekty związane z elastycznym wykorzystaniem przestrzeni powietrznej,
w szczególności aspekty współpracy między cywilnymi i wojskowymi organami
służb ruchu lotniczego. W uregulowaniach (art. 10 i art. 11) dotyczących obszarów
transgranicznych (cross-border areas) oraz strategicznego, przedtaktycznego
i taktycznego zarządzania przestrzenią powietrzną zachowano zgodność
z rozporządzeniem Komisji (WE) nr 2150/2005 z dnia 23 grudnia 2005 r.
ustanawiającym wspólne zasady elastycznego użytkowania przestrzeni powietrznej
(Dz. Urz. UE L 342 z 24.12.2005, str. 1).
Rozdział 3 – Zapewnianie służb żeglugi powietrznej
Rozdział zawiera specyfikacje wszystkich służb żeglugi powietrznej, które są
objęte przepisami niniejszej Umowy, oraz określenie kompetentnych władz
w zakresie służb żeglugi. W kolejnych artykułach zawarte są opisy szczebli oraz
współpracy poszczególnych służb, jak również rozstrzygnięcia dotyczące zadań
kompetentnych władz w odniesieniu do pracy ww. służb. Dodatkowo zwrócono

8 Konwencja o międzynarodowym lotnictwie cywilnym, podpisana w Chicago dnia 7 grudnia 1944 r. –
Konwencja chicagowska (Dz. U. z 1959 r. Nr 35, poz. 212, z późn. zm.).
19

szczególną uwagę na sformalizowanie relacji między instytucjami zapewniającymi
służby żeglugi powietrznej oraz rozwój relacji tych instytucji z państwami trzecimi.
Każda z Umawiających się Stron będzie miała prawo do wyznaczenia jednego lub
więcej ANSP w odnośnej przestrzeni powietrznej zgodnie z przepisami prawa
krajowego, uchylenia lub zmiany takiego wyznaczenia. Wyznaczenie dokonane
zgodnie z powyższymi warunkami będzie notyfikowane pisemnie drugiej
Umawiającej się Stronie. Każdy wyznaczony w powyższy sposób ANSP uważa się
za wspólnie wyznaczony przez Umawiające się Strony od dnia notyfikacji
wyznaczenia drugiej Umawiającej się Stronie. Wspólne wyznaczenie oparte na
powyższych zasadach trwa do momentu jego wygaśnięcia, uchylenia lub zmiany
przez Umawiającą się Stronę, która dokonała tego wyznaczenia. Powyższy
mechanizm w żaden sposób nie narusza wcześniej zawieranych przez ANSP
porozumień. W przypadku gdy jedna z Umawiających się Stron chce delegować
odpowiedzialność za zapewnienie służb ruchu lotniczego w Bałtyckim FAB
(w obszarze swojego FIR) do ANSP niebędącego wyznaczonym w Bałtyckim
FAB, musi zapewnić, że taka delegacja jest w pełni zgodna ze wszystkimi
przepisami niniejszej Umowy (zgodnie z art. 19 niniejszej Umowy).
Należy wskazać, że zawieranie porozumień lub dokonywanie równoważnych
ustaleń prawnych, o których mowa w art. 18 oraz art. 19 ust. 1 niniejszej Umowy,
stanowi bezpośrednie odniesienie do art. 10 ust. 2 rozporządzenia 550/2004, gdzie
jest mowa o „pisemnych porozumieniach i odpowiednich ustaleniach prawnych”.
Rozdział 4 – Współpraca cywilno-wojskowa oraz wojskowo-wojskowa
Rozdział zawiera ogólne zasady dotyczące współpracy i wzajemnych relacji
między stroną cywilną i stroną wojskową Umawiających się Państw,
w szczególności określa relacje między władzami wojskowymi państw, ich
zobowiązania oraz potwierdzenie zachowania suwerenności i niezależności.
Ponadto rozdział ten reguluje współpracę przy realizacji wspólnych zadań
cywilnych i wojskowych w przestrzeni powietrznej Bałtyckiego FAB. Należy
zauważyć, iż obszerne uregulowanie wymiaru współpracy cywilno-wojskowej
i wojskowo-wojskowej jest zgodne z oczekiwaniami Komisji Europejskiej.
Konieczność jak najszerszego zaangażowania strony wojskowej w tworzenie FAB
20

była wielokrotnie podkreślana przez Komisję na forum Komitetu Jednolitej
Przestrzeni Powietrznej (organ doradczy KE) oraz w zaleceniach przygotowanych
przez Komisję (FAB Guidance Material).
Rozdział 5 – Opłaty
Rozdział zawiera regulacje dotyczące systemu opłat nawigacyjnych w Bałtyckim
FAB, określenie zasad współpracy stron w zakresie ustalania stref pobierania opłat
i koordynacji konsultacji w tym zakresie. Strony Umowy będą dążyły do
zastosowania wspólnej stawki dla trasowych opłat nawigacyjnych, ponadto
rozwijana będzie współpraca w zakresie konsultacji, wymiany informacji oraz
zawarte zostaną odpowiednie porozumienia służące zapewnieniu spójności
i jednolitego podejścia przy stosowaniu przepisów dotyczących opłat.
Rozdział 6 – Nadzór
Reguluje zasady współpracy krajowych organów nadzorujących, tworzy
mechanizm wymiany informacji, konsultacji oraz koordynacji dla zapewnienia
służb transgranicznych między ww. instytucjami. Współpraca będzie rozwijana
przez zawarcie odrębnego porozumienia o współpracy przez krajowe władze
nadzorujące oraz realizację np. wspólnych audytów, kontroli, wymianę najlepszych
praktyk. Należy wskazać, iż przepisy dotyczące nadzoru nad zapewnieniem służb
żeglugi powietrznej w przestrzeni Bałtyckiego FAB, w szczególności w obszarach
transgranicznych, nie stoją w sprzeczności z przepisami rozporządzenia (WE)
nr 550/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 marca 2004 r. w sprawie
zapewnienia służb żeglugi powietrznej w Jednolitej Europejskiej Przestrzeni
Powietrznej.
W zakresie opłat na rzecz realizacji nadzoru nad ATM/CNS przez Urząd Lotnictwa
Cywilnego wydawane jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie
uiszczania wpłaty na rachunek dochodów budżetu państwa Urzędu Lotnictwa
Cywilnego. Delegację do jego wydania zawiera art. 129a ust. 2 ustawy z dnia
3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (Dz. U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696, z późn. zm.).
Ponadto w ustawie z dnia 30 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo lotnicze
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 170, poz. 1015) znalazła się również nowa
regulacja odnosząca się do tej kwestii.
21

Rozdział 7 – Skuteczność działania
W związku z wprowadzeniem w Unii Europejskiej systemu skuteczności działania
służb żeglugi powietrznej rozdział zawiera regulacje dotyczące współpracy państw
w tym zakresie oraz tworzenia Planu skuteczności działania Bałtyckiego FAB.
Określa również rolę Zarządu Bałtyckiego FAB w powyższym zakresie. System
skuteczności działania służb żeglugi powietrznej został utworzony na mocy
rozporządzenia Komisji (WE) nr 691/2010 z dnia 29 lipca 2010 r. ustanawiającego
system skuteczności działania dla służb żeglugi powietrznej i funkcji sieciowych
oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 2096/2005 ustanawiające wspólne
wymogi dotyczące zapewniania służb żeglugi powietrznej (Dz. Urz. UE L 201
z 03.08.2010, str. 1). Wskazane w rozdziale mechanizmy, odniesienia do okresów
referencyjnych (pierwszy okres w rozumieniu powyższych przepisów to lata od
2012 do 2014, na które ustanowione są ogólnounijne i krajowe cele skuteczności
działania) oraz planów skuteczności działania, są zgodne w przepisami
ww. rozporządzenia, a jednocześnie stanowią jego realizację w ramach FAB.
Rozdział 8 – Sprawowanie zarządu
Umowa powołuje dwa główne organy zarządzające: Radę Bałtyckiego FAB oraz
Zarząd Bałtyckiego FAB. Określono także struktury niższego szczebla (komitety
i grupy robocze), które zostaną ustanowione obligatoryjnie.
W rozdziale sprecyzowano zakresy kompetencji Rady i Zarządu Bałtyckiego FAB
oraz metody wdrażania decyzji Zarządu Bałtyckiego FAB. Przepisy art. 25 ust. 8
mają zapewnić w tym procesie uwzględnienie właściwych procedur krajowych
przewidzianych w każdym z Umawiających się Państw. Dodatkowo w rozdziale
określa się zadania i zasady funkcjonowania Biura Zarządzającego Bałtyckim FAB
jako organu wspomagającego prace Zarządu Bałtyckiego FAB.
Rozdział 9 – Odpowiedzialność odszkodowawcza
Rozdział reguluje zasady odpowiedzialności odszkodowawczej w przypadku
wystąpienia szkody wynikającej z winy instytucji faktycznie zapewniającej służby
ruchu lotniczego na danym terytorium. Z uwagi na fakt, iż przestrzeń powietrzna
określonego kraju rozciąga się nad jego terytorium (lądowym, morskimi wodami
22

wewnętrznymi i morzem terytorialnym), a we własnej przestrzeni powietrznej
państwo jest suwerenne, Umawiające się Strony są odpowiedzialne za ewentualne
szkody powstałe w wyniku zdarzeń, które zaszły w ich przestrzeni.
Jednocześnie przepisy niniejszej Umowy wskazują, iż instytucja faktycznie
zapewniająca służby ruchu lotniczego zwraca Umawiającemu się Państwu wszelkie
koszty wypłaconego odszkodowania albo koszty poniesione w wyniku szkody
powstałej z jej własnej winy albo winy jej przedstawicieli lub dowolnej innej osoby
działającej w jej imieniu. Umawiające się Państwo instytucji faktycznie
zapewniającej służby ruchu lotniczego zapewnia wyegzekwowanie takiego
obowiązku. W rozdziale tym zawarte są także szczegółowe uregulowania dotyczące
rozstrzygania sporów w powyższym zakresie.
Zaznaczyć należy, iż zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze
Rzeczpospolita Polska ma całkowite i wyłączne zwierzchnictwo w swojej
przestrzeni powietrznej, a funkcje wynikające z tego zwierzchnictwa wykonuje,
w zakresie niezwiązanym z umacnianiem obronności państwa, minister właściwy
do spraw transportu. Stosownie do brzmienia art. 5 ww. ustawy w ramach
wykonywania zwierzchnictwa w polskiej przestrzeni powietrznej zapewniane są
służby żeglugi powietrznej zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej
dotyczącymi Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej, umowami
międzynarodowymi i przepisami międzynarodowymi, ustawą z dnia 3 lipca 2002 r.
– Prawo lotnicze i innymi ustawami. Art. 127 ww. ustawy wskazuje ponadto, iż
wyznaczenie oraz certyfikacja instytucji zapewniających służby żeglugi
powietrznej w polskiej przestrzeni powietrznej dokonywana jest zgodnie
z przepisami prawa Unii Europejskiej. Wspomniane wyżej wyznaczenie
dokonywane jest przez ministra właściwego do spraw transportu w porozumieniu
z Prezesem Urzędu Lotnictwa Cywilnego, po zasięgnięciu opinii Ministra Obrony
Narodowej.
Równocześnie trzeba wskazać, iż zgodnie z art. 1 Konwencji o międzynarodowym
lotnictwie cywilnym, podpisanej w Chicago dnia 7 grudnia 1944 r. (Dz. U.
z 1959 r. Nr 35, poz. 212, z późn. zm.), każde państwo posiada całkowitą
i wyłączną suwerenność w przestrzeni powietrznej nad swoim terytorium.
Stosownie do brzmienia art. 6 ww. Konwencji, regularna międzynarodowa służba
23