Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania oraz niektórych innych ustaw

ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd, jeżeli rodzaj lub warunki
wykonywania takiej działalności powodują, że religia, wyznanie lub
światopogląd są rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym
stawianym danej osobie fizycznej, proporcjonalnym do osiągnięcia
zgodnego z prawem celu różnicowania sytuacji tej osoby, chyba że
ograniczanie tego dostępu stanowi dyskryminację, u podstaw której leżą
inne przyczyny niż religia, wyznanie lub światopogląd; dotyczy to również
wymagania od zatrudnionych osób fizycznych działania w dobrej wierze i
lojalności wobec etyki kościoła, innego związku wyznaniowego oraz
organizacji, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub
światopoglądzie;”;
6) uchyla się art. 6-8 ust. 1;
7) uchyla się art. 10;
8) po art. 11 dodaje się art. 11a w brzmieniu:
„Art. 11a. 1. Organy administracji rządowej i jednostek samorządu
terytorialnego opracowują i realizują programy równego traktowania.
2. Minister właściwy do spraw administracji określi w drodze rozporządzenia
szczegółowy zakres programów, o których mowa w ust. 1, mając na względzie
skuteczne przeciwdziałanie naruszeniom zasady równego traktowania z
każdej z przyczyn, o których mowa w art. 1 oraz podnoszenie świadomości
społecznej w zakresie równego traktowania.
3. W celu wspierania zasady równego traktowania organy administracji
rządowej i jednostki samorządu terytorialnego współpracują z organizacjami
pozarządowymi, które zgodnie z zakresem swoich zadań statutowych działają
na rzecz równego traktowania i walki z dyskryminacją”;
9) w art. 12:
a) uchyla się ust. 2,
b) dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
„3. Naruszenie zasady równego traktowania, o którym mowa w ust. 1, w
stosunku do kobiety w związku z ciążą lub macierzyństwem stanowi
bezpośrednią dyskryminację ze względu na płeć.”;
10) w art. 13:
a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Każdy, wobec kogo zasada równego traktowania została naruszona,
ma prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia, a także może żądać,
ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności
potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła
oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.”,
b) dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
„1a. Orzekając wysokość odszkodowania lub zadośćuczynienia, o których
mowa w ust. 1, sąd bierze pod uwagę jego skuteczność, proporcjonalność
i dolegliwość. W szczególności sąd orzeka wyższe odszkodowanie lub
zadośćuczynienie w przypadku dyskryminacji wielokrotnej.”,
c) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. W sprawach naruszenia zasady równego traktowania stosuje się
przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16,
poz. 93, z późn. zm.).”;
11) uchyla się art. 15.

Art. 2. W ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy w art. 183b § 4
otrzymuje brzmienie:
„§ 4. Nie stanowi naruszenia zasady równego traktowania ograniczanie przez
kościoły i inne związki wyznaniowe, a także organizacje, których etyka opiera
się na religii, wyznaniu lub światopoglądzie, dostępu do zatrudnienia, ze
względu na religię, wyznanie lub światopogląd jeżeli rodzaj lub charakter
wykonywania działalności przez kościoły i inne związki wyznaniowe, a także
organizacje powoduje, że religia, wyznanie lub światopogląd są rzeczywistym i
                                                           
3) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1971 r. Nr 27, poz. 252, z 1976 r. Nr 19,
poz. 122, z 1982 r. Nr 11, poz. 81, Nr 19, poz. 147 i Nr 30, poz. 210, z 1984 r. Nr 45, poz. 242, z 1985
r. Nr 22, poz. 99, z 1989 r. Nr 3, poz. 11, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, Nr 55, poz. 321 i Nr 79, poz. 464, z
1991 r. Nr 107, poz. 464 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 17, poz. 78, z 1994 r. Nr 27, poz. 96, Nr 85,
poz. 388 i Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 114, poz. 542, Nr 139, poz. 646 i
Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 115, poz. 741, Nr 117, poz. 751 i Nr 157, poz. 1040, z
1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 758, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 271, Nr 74,
poz. 855 i 857, Nr 88, poz. 983 i Nr 114, poz. 1191, z 2001 r. Nr 11, poz. 91, Nr 71, poz. 733, Nr 130,
poz. 1450 i Nr 145, poz. 1638, z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 141, poz. 1176, z 2003 r. Nr 49, poz.
408, Nr 60, poz. 535, Nr 64, poz. 592 i Nr 124, poz. 1151, z 2004 r. Nr 91, poz. 870, Nr 96, poz. 959,
Nr 162, poz. 1692, Nr 172, poz. 1804 i Nr 281, poz. 2783, z 2005 r. Nr 48, poz. 462, Nr 157, poz. 1316
i Nr 172, poz. 1438, z 2006 r. Nr 133, poz. 935 i Nr 164, poz. 1166, z 2007 r. Nr 80, poz. 538, Nr 82,
poz. 557 i Nr 181, poz. 1287, z 2008 r. Nr 116, poz. 731, Nr 163, poz. 1012, Nr 220, poz. 1425 i 1431 i
Nr 228, poz. 1506, z 2009 r. Nr 42, poz. 341, Nr 79, poz. 662 i Nr 131, poz. 1075, z 2010 r. Nr 40, poz.
222 i Nr 155, poz. 1037 oraz z 2011 r. Nr 80, poz. 432 i Nr 85, poz. 458.
decydującym wymaganiem zawodowym stawianym pracownikowi,
proporcjonalnym do osiągnięcia zgodnego z prawem celu zróżnicowania
sytuacji tej osoby chyba że ograniczanie tego dostępu stanowi dyskryminację,
u podstaw której leżą inne przyczyny niż religia, wyznanie lub światopogląd;
dotyczy to również wymagania od zatrudnionych działania w dobrej wierze i
lojalności wobec etyki kościoła, innego związku wyznaniowego oraz
organizacji, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub światopoglądzie.”.

Art. 3. W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) w art. 2a ust. 1
otrzymuje brzmienie:
„1. Ustawa stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych w
szczególności bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość,
stan cywilny oraz stan rodzinny.”.

Art. 4. W ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.) art. 2a otrzymuje
brzmienie:
„Art. 2a. Przepisy ustawy chronią przestrzeganie zasady równego traktowania
w dostępie i korzystaniu z usług rynku pracy oraz instrumentów rynku pracy w
szczególności bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość,
religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek, orientację
seksualną, tożsamość płciową. lub ekspresję płciową”.

Art. 5. W ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U.
Nr 228, poz. 1507, z 2010 r. Nr 254, poz. 1700 i Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr
75, poz. 398) art. 2 otrzymuje brzmienie:
                                                           
4) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2009 r. Nr 218, poz.
1690, z 2010 r. Nr 105, poz. 668, Nr 182, poz. 1228, Nr 225, poz. 1474, Nr 254, poz. 1700 i Nr 257,
poz. 1725 oraz z 2011 r. Nr 45, poz. 235, Nr 75, poz. 398, Nr 138, poz. 808, Nr 171, poz. 1016, Nr
197, poz. 1170, Nr 199, poz. 1175, Nr 232, poz. 1378 i Nr 291, poz. 1706.
5) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 70, poz. 416,
Nr 134, poz. 850, Nr 171, poz. 1056, Nr 216, poz. 1367 i Nr 237, poz. 1654, z 2009 r. Nr 6, poz. 33, Nr
69, poz. 595, Nr 91, poz. 742, Nr 97, poz. 800, Nr 115, poz. 964, Nr 125, poz. 1035, Nr 127, poz.
1052, Nr 161, poz. 1278 i Nr 219, poz. 1706, z 2010 r. Nr 28, poz. 146, Nr 81, poz. 531, Nr 238, poz.
1578, Nr 239, poz. 1593, Nr 254, poz. 1700 i Nr 257, poz. 1725 i 1726 oraz z 2011 r. Nr 45, poz. 235,
Nr 106, poz. 622, Nr 171, poz. 1016, Nr 205, poz. 1206 i poz. 1211 i Nr 291, poz. 1707. 
„Art. 2. W zakresie ustalania wysokości emerytur kapitałowych ustawa stoi na
gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych w szczególności bez
względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie,
światopogląd, niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną, stan zdrowia,
stan cywilny, stan rodzinny, tożsamość płciową. lub ekspresję płciową.”.

Art. 6. Do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w
życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy, o których mowa w art. 1-5, w
brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Art. 7. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

 
UZASADNIENIE

Celem ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii
Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. Nr 254, poz. 1700) była
implementacja przepisów unijnych dyrektyw antydyskryminacyjnych, których niepełne
wdrożenie zarzucała Polsce Komisja Europejska. Już na etapie konsultacji
społecznych projektu tej ustawy organizacje pozarządowe działające na rzecz praw
człowieka i przeciwdziałania dyskryminacji podkreślały jednak, że przedmiotowa
regulacja nie wzmocni w sposób wystarczający przestrzegania zasady równego
traktowania i nie w pełni wdroży antydyskryminacyjne dyrektywy UE. Postulowano
rozszerzenie zakresu ustawy w stosunku do zakresu poszczególnych,
implementowanych dyrektyw oraz zmniejszenie zakresu wyłączeń stosowania
ustawy, które zostały w niej obszernie określone.
Zastrzeżenia organizacji pozarządowych dotyczyły także m.in. zbyt wąskiego
zakresu podmiotowego ustawy. W szczególności, zastrzeżenia odnosiły się do
zamkniętego katalogu przesłanek – cech prawnie chronionych, na podstawie których
dyskryminacja jest zakazana. Zamknięty katalog przesłanek jest bowiem sprzeczny
z art. 32 Konstytucji RP, zgodnie z którym „nikt nie może być dyskryminowany (…) z
jakiejkolwiek przyczyny”. Projekt ustawy nowelizującej poszerza ten katalog o
przesłankę tożsamości płciowej i ekspresji płciowej oraz otwiera tę listę, umożliwiając
powołanie się ochronę przewidzianą ustawą dla innych kategorii osób, które ze
względu swoje cechy są narażone na dyskryminację. Zabieg taki odpowiada
standardowi wyznaczonemu przez przepis art. 32 Konstytucji. Czyni to ustawę
zmienianą kompatybilną z m.in. z już obowiązującymi przepisami innych ustaw
zakazujących dyskryminacji, m. in. z 183a § 1 Kodeksu pracy, zgodnie z którym
zakazana jest dyskryminacja „w szczególności bez względu na płeć, wiek,
niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne,
przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną”.
Dodanie do katalogu cech prawnie chronionych przesłanek tożsamości płciowej i
ekspresji płciowej podyktowane jest doświadczeniem organizacji pozarządowych
działających na rzecz praw człowieka, które obserwują wysoki poziom dyskryminacji
osób transpłciowych w większości dziedzin życia. Autorzy projektu rozumieją przez
tożsamość płciową utrwalone, intensywnie odczuwane doświadczanie i przeżywanie
własnej płciowości, która odpowiada lub nie płci metrykalnej. Projektodawcy pod
1