Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym

świadectw przez kolejnego pracodawcę). Zakres czynności szkoleniowych może także objąć
maszynistów z innych państw członkowskich Unii Europejskiej, którzy ubiegają się o nabycie
uprawnień do prowadzenia pojazdu kolejowego na polskiej sieci kolejowej. W zmienianym
art. 22a ust. 6 ustawy o transporcie kolejowym konsekwentnie wskazano, iż podmioty
uprawnione do przeprowadzania badań w służbie medycyny pracy zajmujące się zadaniami
medycyny kolejowej mogą przeprowadzać również badania psychologiczne. Przepis art. 22a
ust. 8 ustawy zmienianej określa wykaz dokumentów, które należy załączyć do wniosku
o wpis do rejestru ośrodków szkolenia i egzaminowania.
Art. 1 pkt 9 lit. h – zmiany o charakterze porządkującym.
Art. 1 pkt 9 lit. i – przepis przewiduje, że w przypadku gdy przedsiębiorca prowadzący
ośrodek szkolenia i egzaminowania wnioskuje o wpisanie bądź wykreślenie instruktorów
i egzaminatorów ujętych w wykazie instruktorów i egzaminatorów prowadzących szkolenia
i egzaminy w danym ośrodku lub rozszerzenie bądź zawężenie zakresu realizowanych
czynności szkoleniowych i egzaminacyjnych – w określonych sytuacjach niezbędne jest
przedłożenie dokumentów potwierdzających spełnienie wymagań (przez złożenie
oświadczenia) w odniesieniu do odpowiednio zakresu wykonywanych czynności
(w
przypadku rozszerzenia uprawnień dla danego ośrodka) albo kompetencji osób
ubiegających się o wpis do wykazu w charakterze instruktora lub egzaminatora.
Wprowadzenie zmian w powyższym zakresie wymaga zweryfikowania pod kątem zgodności
z wymaganiami określonymi w przepisach ustawy o transporcie kolejowym, odpowiednio
w
stosunku do instruktorów i egzaminatorów, zakresu realizowanych czynności
szkoleniowych i egzaminacyjnych. Prezes UTK odmawia dokonania zmian, o które
wnioskuje ośrodek szkolenia i egzaminowania, w drodze decyzji, jeżeli nie przedłoży on
odpowiednio oświadczenia o spełnianiu wymagań albo dokumentów potwierdzających
kwalifikacje osób ubiegających się o prowadzenie szkoleń lub egzaminów w tym ośrodku.
Art. 1 pkt 9 lit. j i k – w lit. j określono przesłanki wykreślenia ośrodka szkolenia
i egzaminowania z rejestru tych podmiotów prowadzonego przez Prezesa UTK. Projektowany
przepis art. 22a ust. 10a ustawy o transporcie kolejowym wskazuje przypadki rażącego
naruszenia warunków wymaganych do prowadzenia ośrodka szkolenia i egzaminowania
maszynistów. Przepis stanowi rozszerzenie ogólnej przesłanki wskazanej w art. 71 ust. 1 pkt 3
ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, uwzględniając specyfikę
16

tego rodzaju działalności i konieczność rygorystycznego przestrzegania zasad jej
prowadzenia.
Art. 1 pkt 9 lit. l – uzupełnienie upoważnienia do wydania rozporządzenia dotyczącego
licencji maszynisty o szczegółowe kwestie dotyczące programu i wymaganej liczby godzin
szkolenia, powoływania komisji egzaminacyjnej oraz przeprowadzania egzaminów
związanych z uzyskiwaniem licencji maszynisty, sposobu nadawania numeru
identyfikacyjnego ośrodkowi szkolenia i egzaminowania maszynistów zgodnie z zaleceniem
Komisji nr 2011/766/UE. Jednocześnie uchylono przepisy zawierające upoważnienie do
określenia w drodze rozporządzenia wzoru licencji maszynisty w związku z jego określeniem
w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 36/2010 z dnia 3 grudnia 2009 r. w sprawie
wspólnotowych wzorów licencji maszynisty, świadectw uzupełniających, uwierzytelnionych
odpisów świadectw uzupełniających oraz wniosków o wydanie licencji maszynisty zgodnie
z dyrektywą 2007/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 13 z 19.01.2010,
str. 1), zwanym dalej „rozporządzeniem Komisji (UE) nr 36/2010”. W związku ze zmianą
zakresu spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu wydawanym na podstawie
art. 22a ust. 11 ustawy dostosowano brzmienie wytycznych dotyczących treści tego
rozporządzenia. Zmiany w art. 22b ust. 13 ustawy polegają na uzupełnieniu upoważnienia
ustawowego, jak również wytycznych do wydania rozporządzenia o określenie przez ministra
właściwego do spraw transportu wzoru wniosku o wpis na listę podmiotów uprawnionych do
przeprowadzania badań maszynistów.
Art. 1 pkt 10 lit. a oraz g – w związku z ustaleniem w rozporządzeniu Komisji (UE)
nr 36/2010 jednolitych wzorów dokumentów świadectwa maszynisty i odpisu świadectwa
maszynisty obowiązujących na terytorium całej Unii Europejskiej należy wskazać, iż
przewoźnicy kolejowi i zarządcy, wydając świadectwa maszynisty i odpisy świadectw
maszynisty, powinni stosować wzory dokumentów określone w tym akcie prawa UE.
Art. 1 pkt 10 lit. b – doprecyzowanie warunków dotyczących wydawania przez przewoźnika
lub zarządcę świadectwa maszynisty przez wskazanie wymogu uzyskania przez maszynistę
orzeczenia lekarskiego stwierdzającego spełnienie wymagań zdrowotnych po
przeprowadzeniu badań wstępnych.
17

Art. 1 pkt 10 lit. c – w załączniku II do rozporządzenia Komisji (UE) nr 36/2010 wyróżniono
podkategorie świadectwa maszynisty wskazujące na uprawnienia maszynisty do prowadzenia
określonego rodzaju pojazdów kolejowych lub pociągów.
W zakresie kategorii A wyróżnia się następujące podkategorie:
1) A1 – w przypadku ograniczenia do lokomotyw manewrowych,
2) A2 – w przypadku ograniczenia do pociągów roboczych,
3) A3 – w przypadku ograniczenia do pojazdów kolejowych specjalnych,
4) A4 – w przypadku ograniczenia do wszelkich innych lokomotyw, kiedy używane są do
manewrów,
5) A5 – innych pojazdów kolejowych, jeśli zezwolenie dotyczy usług lub taboru kolejowego
nieobjętego wyżej wymienionymi kategoriami. Informację tę podaje się
w przewidzianym miejscu.
W zakresie kategorii B wyróżnia się następujące podkategorie:
1) B1 – w przypadku ograniczenia do przewozu osób (pociągów pasażerskich),
2) B2 – w przypadku ograniczenia do przewozu towarów (pociągów towarowych).
Biorąc pod uwagę konieczność stosowania tej klasyfikacji, która znajduje swoje
odzwierciedlenie również w jednolitych wzorach dokumentów wydawanych maszynistom,
wprowadzono odniesienie do przepisów rozporządzenia Komisji (UE) nr 36/2010 w zakresie
dotyczącym podkategorii świadectwa maszynisty.
Art. 1 pkt 10 lit. d – warunki przeprowadzania szkoleń i egzaminów określono w przepisach
wydawanych na podstawie art. 22b ust. 21 ustawy o transporcie kolejowym.
Art. 1 pkt 10 lit. e – doprecyzowano art. 22b ust. 7 przez wskazanie, iż warunkiem
zachowania ważności świadectwa oprócz badań lekarskich jest także przejście badań
psychologicznych. Na podstawie wyników badań lekarskich i psychologicznych lekarz
uprawniony wydaje orzeczenie lekarskie.
Art. 1 pkt 10 lit. f – określono częstotliwość wykonywania badań okresowych i przesłanki
wykonywania badań kontrolnych, z uwzględnieniem specyfiki pracy na stanowisku
maszynisty oraz przesłanek przeprowadzania badań przewidzianych w dyrektywie
2007/59/WE, jak również w innych aktach prawa krajowego (projektowany art. 22b ust. 7b
pkt 7). Wśród odrębnych przepisów prawa krajowego, które nakładają na pracowników
obowiązek przechodzenia badań, należy wskazać na art. 20 ust. 7 ustawy z dnia 29 listopada
2000 r. – Prawo atomowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 264). Wprowadzono zwolnienie
18

maszynistów przechodzących badania w celu uzyskania lub zachowania ważności świadectwa
maszynisty z
obowiązku przechodzenia badań wstępnych okresowych i kontrolnych
określonych w Kodeksie pracy. Wskazano, iż posiadanie ważnego orzeczenia lekarskiego,
o którym mowa w ust. 1 pkt 3, ust. 7 i 7b, będzie warunkiem dopuszczenia maszynisty do
wykonywania czynności na tym stanowisku. Określono zakres obowiązków pracodawców,
których spełnienie we wskazanym zakresie uważa się za równoznaczne ze spełnieniem
wymogów określonych w przepisach Kodeksu pracy.
Art. 1 pkt 10 lit. h – przepis statuuje obowiązek prowadzenia rejestrów przez przewoźników
i zarządców infrastruktury. Szczegółowe zagadnienia związane z prowadzeniem rejestru
zostaną określone w przepisach wydanych na podstawie art. 22b ust. 21.
Art. 1 pkt 10 lit. i – katalog podmiotów uprawnionych do dostępu do danych ujętych
w rejestrze świadectw maszynistów obejmuje podmioty wskazane w ust. 4 załącznika II do
decyzji Komisji nr 2010/17/WE. Wprowadzono również przepis wskazujący na
niewyczerpujący charakter wyliczenia zawartego w art. 22b ust. 14a ustawy zmienianej,
mając na uwadze obowiązek udostępniania określonych informacji zawartych w rejestrach
wynikający z przepisów prawa krajowego. Wśród krajowych aktów prawnych, których
przepisy określają obowiązek udostępniania określonych informacji zawartych w rejestrach,
należy wskazać na ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U.
z 2002 r. Nr 101, poz. 926, z późn. zm.) w zakresie udostępniania danych maszynistom, których
dane są przechowywane i przetwarzane w rejestrach prowadzonych przez przewoźników
kolejowych i zarządców infrastruktury, jak również przepisy umożliwiające dostęp do tych
danych organom ochrony prawa, sądom i jednostkom organizacyjnym prokuratury.
Art. 1 pkt 10 lit. j oraz k – z aktualnego brzmienia art. 22b ust. 18, który stanowi
transpozycję art. 4 ust. 2 dyrektywy 2007/59/WE, wynika, że w przypadku braku znajomości
określonej części infrastruktury (zasadniczo chodzi tu o odcinki linii kolejowej), maszynista
może prowadzić pojazd trakcyjny wyłącznie w asyście maszynisty posiadającego znajomość
tej części infrastruktury, przy czym sposób redakcji tego przepisu wskazuje, że zastosowanie
tej zasady zostało ograniczone do pięciu wskazanych w tym przepisie przypadków. W ocenie
projektodawcy zarówno tłumaczenie polskiej wersji językowej, jak i sposób transpozycji do
prawa krajowego art. 4 ust. 2 pkt 1 dyrektywy 2007/59/WE są nieprawidłowe. Jak wynika
z innych wersji językowych dyrektywy 2007/59/WE, przesłanka wskazana w art. 4 ust. 2 lit. a
dyrektywy 2007/59/WE ma charakter ogólny i wskazuje, że w przypadku zakłóceń w ruchu
19

kolejowym powodujących konieczność odstępstw od planowego wykonywania przewozów
kolejowych, zarządca infrastruktury określa warunki prowadzenia ruchu kolejowego.
Utrzymanie dotychczasowego brzmienia przywołanych przepisów jest niezasadne, ponieważ
w ruchu kolejowym występuje dużo większa różnorodność przypadków, w których występuje
konieczność prowadzenia pojazdu kolejowego przez maszynistę nieposiadającego znajomości
odcinków linii kolejowych, niż ta wskazana w analizowanym przepisie. Przykładowo można
wskazać na następujące sytuacje występujące na sieci kolejowej w Polsce, a które nie zostały
objęte dotychczasową hipotezą normy wynikającej z przepisu art. 22b ust. 18 ustawy
zmienianej:
1) awaria sieci trakcyjnej, a w konsekwencji brak możliwości wykorzystania elektrycznych
pojazdów trakcyjnych do prowadzenia pociągu pasażerskiego, konieczność prowadzenia
pociągów zastępczą lokomotywą spalinową przez maszynistę uprawnionego do
prowadzenia tego typu pojazdu, który nie posiada uprawnień do prowadzenia pojazdu po
tych odcinkach linii kolejowej, po której planowo miał jechać pociąg pasażerski,
w związku z tym, że nie obsługuje ich z wymaganą częstotliwością,
2) przejazd pojazdu trakcyjnego prowadzonego przez maszynistę, który wykonuje czynności
w spółce wykonującej przewozy wyłącznie w obrębie jednej aglomeracji (brak ważnych
uprawnień do prowadzenia pojazdu poza aglomeracją), w przypadku konieczności
skierowania tego pojazdu do naprawy w zakładach naprawczych w innym województwie.
Od wielu lat w procedurach bezpieczeństwa obowiązujących na polskiej sieci kolejowej
stosuje się zasadę polegającą na obowiązku zapewnienia odpowiedniej asysty maszyniście,
który nie zna obsługiwanych odcinków linii kolejowych. Obowiązek ten znajduje swoje
odzwierciedlenie w przepisach rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 18 lipca 2005 r.
w sprawie ogólnych warunków prowadzenia ruchu kolejowego i sygnalizacji (Dz. U. Nr 172,
poz. 1444), w którym w § 21 w ust. 6 określono, iż „maszynista i kierownik pociągu powinni
znać obsługiwane odcinki linii kolejowych, na których prowadzą pociąg”. Jednocześnie,
zgodnie z § 21 ust. 7 tego rozporządzenia, w przypadku braku znajomości odcinków linii
kolejowej przez drużynę trakcyjną prędkość jazdy pociągu nie może być większa niż
40 km/h. Uzupełnieniem tych przepisów są szczegółowe postanowienia instrukcji
wewnętrznych zarządców infrastruktury, według których prowadzi się ruch kolejowy
w Polsce. Wśród przedmiotowych instrukcji należy przykładowo wskazać na § 16 instrukcji
wewnętrznej dotyczącej prowadzenia ruchu kolejowego (IR-1), obowiązującej
u największego zarządcy infrastruktury kolejowej w Polsce – PKP Polskie Linie Kolejowe
20