Rządowy projekt ustawy o funduszach dożywotnich emerytur kapitałowych

18
Istotnym elementem rzutującym na gospodarkę finansową funduszu i jej bezpie-
czeństwo jest zapewnienie mu równomiernego wyboru przez kobiety i mężczyzn
oferowanych przez niego świadczeń. Ponieważ w rzeczywistości nie jest to moż-
liwe bez zastosowania zasad regulacji (przymusu), stało się koniecznym opraco-
wanie mechanizmu wyrównawczego.
Bezpośrednio do ustawy wprowadzono regulacje dotyczące mechanizmu wy-
równawczego. Fundusze będą uczestniczyć w wyrównaniu finansowym z tytułu
rozliczenia różnic powstałych w wysokości rezerw powstałych w danym roku
obrotowym z powodu innej struktury płci emerytów, których składki zostały
przekazane na podstawie decyzji ZUS, niż wynikającej ze wszystkich składek
emerytów przekazanych funduszom w tym okresie. Wyrównania finansowego
będzie dokonywać Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W tym celu będzie wyko-
rzystywać dane jednostkowe dotyczące emerytów przekazane przez poszczegól-
ne fundusze. Wprowadzenie mechanizmu wyrównawczego będzie skutkować
nieopłacalnością prowadzenia aktywnej akwizycji w celu selekcji klientów, co
przedkładać się będzie na brak kosztów sprzedaży.
Fundusz będzie obowiązany wybrać depozytariusza, któremu, na podstawie
umowy, powierzy przechowywanie swoich aktywów. Ustawa wprowadzi szereg
ograniczeń dotyczących banku, który mógłby pełnić tę role. Musi być to bank
krajowy w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe oraz
posiadać fundusze własne w wysokości co najmniej 400 000 000 zł. Depozyta-
riuszem będzie mógł być Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., o ile
spełni warunki określone w ustawie.
Jeżeli depozytariusz w trakcie trwania umowy z funduszem przestanie spełniać
którykolwiek z warunków przewidzianych przepisami ustawy dla depozytariusza
zakładu, będzie miał obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o tym organu
nadzoru oraz funduszu.
W zakresie przechowywania aktywów funduszu do obowiązków depozytariusza
należeć będzie przede wszystkim:

19
– prowadzenie rejestru aktywów funduszu zapisywanych na właściwych ra-
chunkach oraz przechowywanych przez depozytariusza i inne podmioty
uprawnione do tego na mocy odrębnych przepisów lub na podstawie umów
zawieranych za zgodą depozytariusza,
– zapewnienie, aby wartość aktywów funduszu była ustalana w sposób pozwa-
lający zakładowi na wykonanie obowiązków określonych w ustawie,
– zapewnienie, aby aktywa były lokowane zgodnie z przepisami prawa,
– zapewnienie terminowego rozliczania umów dotyczących aktywów fundu-
szu.
Depozytariusz będzie obowiązany do występowania w imieniu funduszu, z po-
wództwem przeciwko zakładowi z tytułu szkody spowodowanej niewykonaniem
lub nienależytym wykonaniem przez zakład ustawowych obowiązków.
Umowa z depozytariuszem o przechowywanie aktywów funduszu będzie okre-
ślać szczegółowo obowiązki depozytariusza i funduszu, sposób ich wykonywa-
nia, wynagrodzenie depozytariusza, sposób obliczania kosztów i pobierania opłat
obciążających aktywa funduszu, a także wskazywać osoby wyznaczone przez
depozytariusza bezpośrednio odpowiedzialne za należyte wykonanie umowy.
Aktywa funduszu przechowywane w sposób przewidziany w przepisach projek-
towanej ustawy nie będą mogły być przedmiotem egzekucji skierowanej prze-
ciwko depozytariuszowi lub innym podmiotom uprawnionym do przechowywa-
nia aktywów funduszu na mocy odrębnych przepisów lub na podstawie umów
zawieranych za zgodą depozytariusza, a także nie wchodzą w skład masy upa-
dłości depozytariusza lub podmiotów uprawnionych do przechowywania akty-
wów funduszu i nie mogą być objęte postępowaniem układowym.
W zakresie obowiązków sprawozdawczych funduszu i zakładu, projekt ustawy
przewiduje obowiązek przedstawiania organowi nadzoru rocznego sprawozdania
finansowego, sporządzonego zgodnie z przepisami o rachunkowości, w terminie
6 miesięcy od ostatniego dnia roku obrotowego. Dodatkowo zakład będzie spo-
rządzał miesięczne i kwartalne sprawozdania finansowe. Do sprawozdań finan-

20
sowych zakład będzie dołączać zestawienie środków własnych wraz ze wskaza-
niem dowodów posiadania środków własnych w wysokości co najmniej 2 %
wartości aktywów funduszu.
Zakład będzie dokonywać wyboru podmiotu uprawnionego do badania sprawoz-
dań finansowych przed upływem roku obrotowego, jednakże ten sam podmiot
nie będzie mógł badać sprawozdania finansowego zakładu przez okres dłuższy
niż 5 lat.
W celu zapewnienia pewności wypłat na mocy projektowanej ustawy utworzony
zostanie Fundusz Gwarantowanych Dożywotnich Emerytur Kapitałowych
(FGDEK), którym będzie dysponować i zarządzać Bank Gospodarstwa Krajo-
wego jako jego organ. FGDEK będzie państwowym funduszem celowym, które-
go statut zostanie określony i nadany, w drodze rozporządzenia, przez Prezesa
Rady Ministrów.
Przewiduje się, że środki FGDEK będą mogły być przeznaczone na wypłatę
dożywotnich emerytur kapitałowych lub wypłat gwarantowanych w następstwie
przejęcia przez FGDEK zobowiązań z decyzji ZUS w wyniku przeprowadzenia
przymusowej likwidacji zakładu, ogłoszenia upadłości zakładu albo oddalenia
wniosku o ogłoszenie upadłości zakładu lub umorzenia postępowania upadło-
ściowego oraz udzielanie pomocy finansowej funduszowi przejętemu przez
FGDEK w celu sanacji jego gospodarki finansowej i sprzedaży zainteresowane-
mu zakładowi emerytalnemu.
Projekt przewiduje, że kontrolę nad działalnością funduszy i zakładów emerytal-
nych sprawować będzie organ nadzoru. W obowiązującym stanie prawnym obo-
wiązki te powierzone zostaną Komisji Nadzoru Finansowego. Organ nadzoru
będzie sprawował nadzór uwzględniając konieczność przestrzegania przez zakła-
dy przepisów prawa, ochronę interesów emerytów lub osób uposażonych oraz
ochronę przejrzystości i konkurencji na rynku.
Organ nadzoru będzie uprawniony do przeprowadzania w każdym czasie kontroli
działalności funduszu, zakładu, depozytariusza lub osoby trzeciej, której zakład
powierzył wykonywanie niektórych czynności. Ustawa zawiera regulacje doty-

21
czące procedur, terminów i sankcji, umożliwiające prawidłowe przeprowadzenie
kontroli.
W przypadku gdy fundusz lub zakład prowadziłby działalność z naruszeniem
prawa, statutu lub rażąco naruszał interesy emerytów lub osób uposażonych,
organ nadzoru będzie mógł nałożyć na członka zarządu zakładu, odpowiedzial-
nego za te naruszenia, karę pieniężną w wysokości do 200 000 zł. Wygaśnięcie
mandatu członka zarządu zakładu nie wyłączy możliwości nałożenia tej kary.
Jeżeli informacje o treściach zawartych w obowiązującej ofercie dożywotniej
emerytury kapitałowej, udostępniane lub rozpowszechniane publicznie przez
zakład lub na jego zlecenie, a także na rzecz funduszu lub zakładu, naruszają
przepisy prawa, wprowadzają w błąd lub mogą wprowadzać w błąd, organ nad-
zoru będzie mógł, w drodze decyzji administracyjnej podlegającej natychmia-
stowemu wykonaniu, zakazać zakładowi ich ogłaszania, udostępniania lub roz-
powszechniania. Jednocześnie decyzja ta będzie nakazywać zakładowi ogłosze-
nie lub udostępnienie sprostowania o treści i w formie wskazanej przez organ
nadzoru oraz we wskazanym przez organ nadzoru terminie. Jeżeli zakaz lub
nakaz zawarty w decyzji nie zostanie wykonany, organ nadzoru będzie miał
prawo nałożenia na zakład kary pieniężnej w wysokości do 2 000 000 zł oraz na
koszt zakładu ogłosić lub udostępnić sprostowanie.
Organ nadzoru, ustalając wysokość kary pieniężnej nakładanej na podstawie
przepisów ustawy, będzie uwzględniał rodzaj, wagę, czas trwania nieprawidło-
wości, dotychczasową działalność podmiotu karanego oraz jego możliwości
finansowe. Do kar pieniężnych nakładanych przez organ nadzoru nie będą miały
zastosowania przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja
podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.). Organ nadzoru będzie
mógł nadać każdej decyzji rygor natychmiastowej wykonalności jeżeli wymaga
tego interes emerytów lub osób uposażonych albo gdy wymagać będzie tego
interes rynku.
Emeryt lub osoba uposażona będą mogli wnieść do organu nadzoru skargę na
fundusz. Jej przedmiotem będą mogły być w szczególności zaniedbanie lub nie-

22
należyte wykonywanie zadań przez fundusz, naruszenie przez fundusz przepisów
prawa, interesu emerytów lub osób uposażonych. Organ nadzoru będzie obowią-
zany do podejmowania bez zbędnej zwłoki czynności w celu rozpatrzenia skargi
i zawiadamiania wnoszącego skargę o sposobie jej załatwienia.
W projekcie ustawy zawarto propozycję przepisu wprowadzającego możliwość
utworzenia funduszu i zakładu emerytalnego przez Skarb Państwa reprezentowa-
nego przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa. Skarb Państwa byłby
wyłącznym akcjonariuszem i założycielem funduszu oraz zakładu powstałego na
mocy ustawy. Zakłada się, że zakład i fundusz, które powstaną na mocy ustawy,
nie podlegałby prywatyzacji.
Ponadto projekt umożliwia utworzenie za zgodą organu nadzoru funduszu przez
powszechne towarzystwo emerytalne. Wydanie zezwolenia na utworzenie fundu-
szu przez powszechne towarzystwo emerytalne będzie uznawać się za zezwole-
nie na wykonywanie w tym zakresie działalności oraz zezwolenie na zmianę
statutu powszechnego towarzystwa emerytalnego, o którym mowa w art. 58
ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy eme-
rytalnych. Organ nadzoru będzie mógł cofnąć zezwolenie na utworzenie fundu-
szu przez powszechne towarzystwo emerytalne, jeżeli:
1) fundusz lub powszechne towarzystwo emerytalne będzie prowadzić działal-
ność niezgodnie z przepisami prawa, statutem lub w sposób zagrażający intere-
som emerytów lub osób uposażonych lub
2) fundusz nie będzie przekazywać lub przekazywać w niepełnej wysokości kwo-
ty przeznaczone na wypłatę dożywotnich emerytur kapitałowych lub wypłat
gwarantowanych, lub nie będzie przekazywać ich w terminie.
W przypadku cofnięcia zezwolenia na utworzenie funduszu przez powszechne
towarzystwo emerytalne, zarządzanie funduszem przejmie FGDEK. W decyzji
o cofnięciu zezwolenia na utworzenie funduszu przez powszechne towarzystwo
emerytalne, organ nadzoru określi termin przejęcia zarządzania funduszem przez
FGDEK.